Είχε δίκιο ο Ευάγγελος Μυτιληναίος (στη συνομιλία στους Δελφούς με τον Αλέξη Παπαχελά): Το δίλημμα «προληπτική πιστοληπτική γραμμή ή καθαρή έξοδος» δεν είναι το μείζον. Το πραγματικά κρίσιμο ερώτημα είναι αν, μετά το τέλος της ασφυκτικής εποπτείας των προγραμμάτων, το πολιτικό σύστημα –αλλά και η ηγεσία του επιχειρηματικού κλάδου, της Δικαιοσύνης, των τραπεζών, των συνδικαλιστικών φορέων, των επαγγελμάτων, των ΜΜΕ– θα δείξει ότι έμαθε το μάθημά του, ή αν θα επιστρέψει στις παλιές κακές συνήθειες.
Τα σημάδια είναι δυσοίωνα. Κατ’ αρχάς, στο οικονομικό μέτωπο: Η αναπτυξιακή επίδοση της ελληνικής οικονομίας το 2017, σύμφωνα με χθεσινά προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ήταν 1,4% – η χειρότερη στην Ευρωζώνη. Αυτό είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικό δεδομένου ότι ακολουθεί μία δεκαετία σχεδόν κατά την οποία το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε κατά 25%. Ακόμα και η πρόβλεψη για αύξηση 2,5% του ΑΕΠ φέτος, αν επαληθευθεί, δεν αποτελεί αφορμή για πανηγυρισμούς.
Στενά συνδεδεμένη με την αναιμική ανάκαμψη της χώρας είναι η εξαγωγική της αφλογιστία, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άλλες οικονομίες που βρέθηκαν στη δίνη του κυκλώνα κατά τη διάρκεια της ευρω-κρίσης (Ισπανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία). Σε αντίθεση με τις χώρες αυτές, η εξάλειψη του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών στην Ελλάδα ήταν κυρίως προϊόν της συμπίεσης των εισαγωγών, όχι της αύξησης των εξαγωγών. Με άλλα λόγια, η εικόνα έχει βελτιωθεί προσωρινά, εξαιτίας της πολυετούς λιτότητας, αλλά οι δομές της οικονομίας δεν έχουν αλλάξει επαρκώς ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες βιώσιμης μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Η κυβέρνηση, δε, δείχνει κάθε πρόθεση να υπονομεύσει τα κέρδη μισθολογικής ανταγωνιστικότητας που επιτεύχθηκαν στα χρόνια των μνημονίων μετά τον Αύγουστο.
Στα εργασιακά, στην τραπεζική εταιρική διακυβέρνηση και (ακόμα περισσότερο) στο δημοσιονομικό μέτωπο, η συνεχιζόμενη εποπτεία των Ευρωπαίων –ανεξαρτήτως καθαρότητας της εξόδου– διασφαλίζει κάποια πειθαρχία. Επιπλέον, ίσως η σημαντικότερη διαρθρωτική μεταρρύθμιση των τελευταίων ετών, η ανεξαρτητοποίηση της φορολογικής διοίκησης, δείχνει να ριζώνει – παρά τις προσπάθειες της σημερινής αλλά και των προηγούμενων κυβερνήσεων να την υπονομεύσουν ή να την παρακάμψουν.
Η ευρύτερη αίσθηση, ωστόσο, είναι ότι το πελατειακό κτήνος –παρά την παρατεταμένη ασιτία και τα αμέτρητα βέλη των μνημονιακών ρυθμίσεων– παραμένει ζωντανό. Οχι μόνο αυτό – αλλά οι ανεξάρτητοι θεσμοί που έχουν τον ρόλο να το περιορίζουν έχουν αποδυναμωθεί ζωτικά. Η επανάκαμψή του, συνεπώς, αναμένεται δριμύτερη – σε ένα τοξικό περιβάλλον πόλωσης, και σε συνθήκες διογκούμενης εθνικής απειλής: μία συνταγή που όντως συνεπάγεται την πιθανότητα μιας «απόλυτης καταστροφής».