Υπάρχει μέλλον για τους Ευρωπαίους (και Ελληνες) σοσιαλιστές;

Υπάρχει μέλλον για τους Ευρωπαίους (και Ελληνες) σοσιαλιστές;

3' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Θ​​α μπορούσα να απαντήσω ευθέως: υπό τις παρούσες οργανωτικές δομές, τις αξιοθρήνητα ανεπαρκείς ηγεσίες και την παρωχημένη ιδεολογικο-πολιτική τους φυσιογνωμία, οι Ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν πολλές πιθανότητες να ανακτήσουν την παλαιά κραταιά θέση τους στο ευρωπαϊκό πολιτικό οικοδόμημα. Στην καλύτερη περίπτωση θα παίζουν ρόλο συμπληρωματικής δύναμης για λίγες ακόμη δεκαετίες μέχρι τη θέση τους να καταλάβουν νέες δυνάμεις γεννημένες μέσα στις συνθήκες του 21ου αιώνα.

Εδώ και χρόνια, σε Βορρά και Νότο, παρατηρούμε την εκλογική βύθιση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Μικρά ή μεγάλα εκλογικά Βατερλώ έζησαν όλοι οι Ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες. Τελευταία θύματα οι Ιταλοί του Δημοκρατικού Κόμματος, που έχασαν περίπου 9 μονάδες από τις προηγούμενες εκλογές πέφτοντας κάτω από 20%. Λίγο νωρίτερα, οι Γερμανοί σύντροφοί τους είχαν υποστεί μιαν (ακόμη) βαριά εκλογική ήττα, σημειώνοντας μία από τις χειρότερες επιδόσεις της ιστορίας τους. Σήμερα η αιμορραγία τους συνεχίζεται σε τέτοιο βαθμό ώστε να απειλείται πλέον η θέση τους ως δεύτερο κόμμα στη γερμανική πολιτική σκηνή. Οπως έχει επισημάνει ο καθηγητής Γ. Μοσχονάς, η σοσιαλδημοκρατία είναι πλέον μια οικογένεια κομμάτων μεσαίας (και σε κάποιες περιπτώσεις μικρομεσαίας) δύναμης.

Οι αιτίες γι’ αυτόν τον αργόσυρτο θάνατο είναι πολλές και έχουν συστηματικά αναλυθεί: α. Συρρίκνωση της κοινωνικής βάσης της σοσιαλδημοκρατίας, της βιομηχανικής εργατικής τάξης. β. Ανάδυση νέων κομμάτων με φρέσκια ιδεολογική ατζέντα και ιδιαίτερη απήχηση σε νέους (π.χ. Πράσινοι, Αριστεροί φιλελεύθεροι ή εναλλακτικοί και Ριζοσπάστες της Αριστεράς). γ. Αδυναμία πειστικής οικονομικής πολιτικής λόγω της δυναμικής της παγκοσμιοποίησης. δ. Οικειοποίηση ενός τμήματος των ασθενέστερων στρωμάτων από τους λαϊκιστές της άκρας Δεξιάς.

Η σοσιαλδημοκρατία είναι παρωχημένη. Απηχεί άλλον αιώνα και άλλες συνθήκες ζωής και εργασίας. Δημιουργήθηκε στο απόγειο της Βιομηχανικής Επανάστασης και του εθνικού κράτους μέσα στον κόσμο της βαριάς βιομηχανίας και των αλυσίδων παραγωγής. Γεννήθηκε μαζί με την ιδέα πως η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας μπορούσε να σηματοδοτήσει μια ριζική αλλαγή του κόσμου. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το 1989 μαζί με το σιδηρούν παραπέτασμα κατέρρευσε και η ιδέα αυτή.

Στις αρχές του ’90 συντελέστηκαν δραματικές μεταβολές διεθνώς. Η κυριότερη από αυτές υπήρξε η απώλεια ισχύος του έθνους-κράτους λόγω της παγκοσμιοποίησης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Περισσότερο θιγμένη από αυτές τις εξελίξεις εξήλθε η σοσιαλδημοκρατία. Πλέον, οι σοσιαλιστές δείχνουν να μη διαθέτουν κάποια συγκεκριμένη ιδέα ποια στρώματα θέλουν να εκφράσουν και ποια κατεύθυνση θέλουν να ακολουθήσουν. Εκφραστές κορπορατιστικών συμφερόντων εντός του κράτους, ή διαμέσου αυτού, μπορούσαν να προσβλέπουν σε μια καλή κυβερνητική θητεία μόνο υπό δύο προϋποθέσεις: α. Να ανοίγει το πουγκί της η Ευρωπαϊκή Ενωση και να κατευθύνει πόρους προς σημαντικούς τομείς της οικονομίας και β. να μπορεί το εθνικό κράτος να δανείζεται και να δαπανά χρήματα σε δημόσιες επενδύσεις και στην εξυπηρέτηση πελατειακών δικτύων που συχνά βαφτίζονταν κοινωνική πολιτική.

Η διεθνής ύφεση ξεσκέπασε τη ρηχότητα της σοσιαλδημοκρατικής συνταγής σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης. Οι Φιλελεύθεροι και οι Συντηρητικοί, εξοικειωμένοι με την αγορά και με μια κουλτούρα νοικοκυρέματος της οικονομίας, είχαν κάτι να προτείνουν. Οι λαϊκιστές της ριζοσπαστικής Δεξιάς ανέδειξαν τους φόβους των χαμένων της παγκοσμιοποίησης από το άνοιγμα των συνόρων. Οι λαϊκιστές και οι ριζοσπάστες της Αριστεράς επανέφεραν στην ημερήσια διάταξη τη συζήτηση για την αδικία και τη φτώχεια. Οι σοσιαλδημοκράτες όμως έμειναν μετέωροι. Λίγο πειστικοί ως υπεύθυνοι διαχειριστές, ακόμη λιγότερο ως εκφραστές της φωνής των φτωχών. Μέσα στις σημερινές συνθήκες αποδείχτηκε πως έχουν κάτι να πουν είτε αυτοί που εμπιστεύονται την αγορά και την ανοικτή κοινωνία είτε αυτοί που τη μισούν.

Η κρίση αποκάλυψε λοιπόν τη χαλασμένη πυξίδα της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής Αριστεράς, που άλλοτε στρίβει δεξιά αποδεχόμενη γκρινιάρικα και απρόθυμα τις νεοσυντηρητικές και νεοφιλελεύθερες πολιτικές και άλλοτε ακολουθεί παραζαλισμένη τον λαϊκισμό κομμάτων τύπου Ποδέμος, Πέντε Αστέρων ή Μελανσόν. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, όταν οι σοσιαλδημοκράτες στρίβουν δεξιά μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό με τους συντηρητικούς (και ας παριστάνουν πως δεν το έχουν καταλάβει και στα συνέδριά τους μιλούν ως «υπεύθυνοι» σοσιαλιστές) και όταν πάλι μετακινούνται αριστερά μετατρέπονται σε θλιβερούς λαϊκιστές, ενίοτε εθνικολαϊκιστές που δεν ντρέπονται να συγκυβερνούν με εκδοχές της άκρας Δεξιάς για να παραστήσουν τους αντισυστημικούς.

Και τώρα τι; Πρέπει οι φίλοι της σοσιαλδημοκρατίας να περιμένουν απαθείς να παραλάβουν τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της και να θρηνούν γιατί οι ψηφοφόροι στρέφονται προς άλλες κατευθύνσεις δεξιά και αριστερά; Για τους οπαδούς των αξιών του Διαφωτισμού, της ανοικτής κοινωνίας, των ίσων ευκαιριών, της προόδου για όλους και της ανεκτικότητας, η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική. Η Ευρώπη, και η χώρα μας, δεν πρέπει να χαριστεί στους κάθε λογής εχθρούς της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας ούτε και στους συντηρητικούς νοσταλγούς των κλειστών συνόρων, του εθνικισμού και της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή