Στην Ευρώπη του ανερχόμενου λαϊκισμού, της ακροδεξιάς ρητορικής και των κυβερνητικών παρεμβάσεων στη Δικαιοσύνη, εμφανίστηκε ισχυρή, «θεσμική» αντίσταση. Οσοι μάχονται τον αυταρχισμό της «λαϊκής θέλησης», όσοι διώκονται ποινικά επειδή δεν είναι αρεστοί σε κάποιο «λαοπρόβλητο» καθεστώς, σε Ουγγαρία, Πολωνία, ίσως κι αλλού, στηρίζουν τις ελπίδες τους σε μια αναπάντεχη βοήθεια. Αυτή έρχεται από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η τιμωρία των αυταρχικών καθεστώτων είναι η περικοπή ευρωπαϊκών κονδυλίων. Οποιοι θέλουν λαϊκισμό και αυταρχική πολιτική να τα χρηματοδοτήσουν με δικούς τους πόρους. Χωρίς ευρωπαϊκά κεφάλαια.
Αυτά προκύπτουν από τον μακροπρόθεσμο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 2021-2027, τον σημαντικότερο ίσως κανονισμό από όσους έχουν εμφανιστεί, έως τώρα. Συνδέει τις δαπάνες και άρα τους πόρους που εισπράττει κάθε κράτος-μέλος, με την πολιτική που ασκεί. Ο σεβασμός του κράτους δικαίου, η τήρηση των κοινών ευρωπαϊκών αξιών, θεωρούνται προϋποθέσεις για χρηματοδότηση από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Οι ακραίες κυβερνήσεις της Ευρώπης θα έχουν δυσκολία να αποσπούν ευρωπαϊκά κεφάλαια για να στραφούν εναντίον της. Θα δυσκολευθούν να «αξιοποιούν» ευρωπαϊκά κεφάλαια για να κερδίσουν ψήφους.
Οι κυβερνήσεις της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, ίσως κι άλλες, θα έχουν δυσκολία να ψηφοθηρούν με ευρωπαϊκά κεφάλαια για να ανατρέψουν τις αξίες στις οποίες στηρίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η διαδικαστική «καινοτομία» είναι ότι έως τώρα ο ετήσιος προϋπολογισμός χρειάζεται ομόφωνη συμφωνία των κυβερνήσεων και συνεπώς οι κυβερνήσεις αισθάνονταν σίγουρες ότι δεν θα έχουν συνέπειες ακόμα κι όταν δεν τηρούσαν συμφωνίες όπως η αποδοχή ενός αριθμού προσφύγων.
Αντίθετα, ο κανονισμός μπορεί να εγκριθεί από την πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και ενισχυμένη πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δηλαδή των αρχηγών κρατών που εκπροσωπούν το 55% του συνόλου ή το 65% του πληθυσμού της Ευρώπης.
Το κεντρικό ερώτημα βέβαια παραμένει. Επιτρέπεται στην Ευρώπη να τιμωρεί κυβερνήσεις που δεν ταιριάζουν με τις αρχές της; Εχει το δικαίωμα να εξαιρεί από τη χρηματοδότηση σκοπούς που δεν εξυπηρετούν, ενδεχομένως αντιτίθενται, στις κοινές αρχές και αξίες; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαντά με ξεκάθαρο «Ναι» και στηρίζεται στην αρχή ότι έχει ευθύνη για την αποτροπή της κλοπής ευρωπαϊκών κεφαλαίων. Σε μια χώρα όπου δεν ισχύει το κράτος δικαίου, όπου η δικαιοσύνη ελέγχεται από την κυβέρνηση ή το κόμμα, δεν υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος για την αξιοποίηση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.
Η νέα πρόταση επιτρέπει διακοπή χρηματοδότησης αν διαπιστωθεί ότι μια χώρα δεν διανέμει δίκαια τα οφέλη ή το δικαστικό σύστημα δεν έχει την ανεξαρτησία για να τιμωρήσει περιπτώσεις απάτης. Επιπλέον, η τιμωρία είναι διπλή, καθώς δεν ακυρώνονται απλά τα ευρωπαϊκά έργα. Το κράτος υποχρεώνεται να υλοποιήσει με εθνικούς πόρους τα προγράμματα που έχασαν την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Επίσης, με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διπλασιάζονται δαπάνες που δεν βλέπουν με καλό μάτι οι ακραίοι εθνικιστές, όπως το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, ενώ δημιουργεί ειδικό Ταμείο για την προώθηση «ευρωπαϊκών αξιών» και την καταπολέμηση «εξτρεμισμού, ρατσισμού και διχασμού».