Εμείς και οι βάρβαροι

3' 10" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τ​​ην περασμένη Τετάρτη, στο υπέροχο βιβλιοπωλείο «Επί Λέξει», στην οδό Ακαδημίας, το θέμα της συζήτησης ήταν «Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου», η συλλογή δοκιμίων του Ρόδη Ρούφου που επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας. Συζητητές, ο Νίκος Αλιβιζάτος, ο Μίλτος Φραγκόπουλος και η αφεντιά μου, ο μόνος εκ των τριών που δεν είχα την τύχη να γνωρίσω προσωπικά τον Ρούφο. Οταν όμως εργαζόμουν στις εκδόσεις Ωκεανίδα, είχα εκδώσει δύο μυθιστορήματά του, «Το χρονικό μιας σταυροφορίας» –με πρωταγωνιστές τη γενιά της Κατοχής και την εμβληματική φυσιογνωμία του Κίτσου Μαλτέζου, του αγωνιστή που δολοφόνησε η ΟΠΛΑ του ΚΚΕ– και τους «Γραικύλους». Αυτό το τελευταίο αφηγείται το χρονικό της καταστροφής της Αθήνας από τον Ρωμαίο Σύλλα τον 1ο π.Χ. αιώνα, όταν οι Αθηναίοι, μαγεμένοι από έναν πατριδοκάπηλο σοφιστή, συμμάχησαν με τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη πιστεύοντας ότι έτσι θα διώξουν τους Ρωμαίους. Ενα από τα κρυφά επεισόδια της ελληνικής Ιστορίας το οποίο ο Παπαρρηγόπουλος εισάγει με τη γνωστή του κομψότητα: «Ην δε παρέγγραφός τις Αθηνίων, ή Αριστίων, σοφιστής» – παραθέτω από μνήμης. Είχα επίσης εκδώσει και τη μετάφραση των «Ελληνικών» του Ξενοφώντα από τον Ρούφο. Τα λέω όλα αυτά όχι για να ευλογήσω τα γένια μου, που τα ξυρίζω σχεδόν καθημερινά, αλλά για να υπενθυμίσω ότι τα βιβλία του Ρούφου, ο οποίος πέθανε το 1972, επανεκδόθηκαν μόλις τη δεκαετία του 2000. Στα χρόνια της μεταπολίτευσης το έργο του έμεινε στο περιθώριο.

Διανοητής με στιβαρή κλασική παιδεία, με τη νηφάλια γραφή του ο Ρούφος ανήκει σ’ αυτήν τη μεταπολεμική και προδικτατορική Ελλάδα που πάλεψε για να οργανώσει τους όρους μιας αστικής παιδείας. Σε ένα αστικό περιβάλλον αβαθές, όπως λέει ο Κονδύλης, πλην όμως μιλώντας πάντα στο όνομα ενός πνευματικού αιτήματος που πάλευε να διανοίξει το βάθος το οποίο έλειπε από τον κοινωνικό του περίγυρο. Ευρωπαϊστής και Ελληνας, ευρωπαϊστής επειδή διέθετε ελληνική παιδεία, με εμπειρία του κόσμου –καθότι διπλωμάτης– ο Ρούφος συγκαταλέγεται στα θύματα της δικτατορίας. Οχι μόνον επειδή παραιτήθηκε από το διπλωματικό σώμα για να μην την υπηρετήσει, ούτε επειδή πρωταγωνίστησε στις αντιστασιακές εκδόσεις, όπως τα «18 Κείμενα». Κυρίως γιατί η δικτατορία χτύπησε την Ελλάδα που διεκδικούσε, μια κοινωνία που ανήκει στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, μια διανόηση που έχει αφομοιώσει τις κατακτήσεις του. Η συλλογική μας μυθοπλασία λέει πως η δικτατορία έγινε για να χτυπηθεί η Αριστερά. Πλην όμως η Αριστερά όχι μόνον επέζησε, αλλά επωφελήθηκε από τη δικτατορία. Ανδρώθηκε στον μύθο της «παλλαϊκής αντίστασης» και κατέλαβε τον ζωτικό χώρο της πνευματικής ζωής στη μεταπολίτευση. Ο Ρούφος δεν ήταν μαρξιστής, άρα δεν είχε θέση στα βιβλιοπωλεία.

Πριν από δύο Κυριακές είχα γράψει για την «Απολογία μιας παρακμής». Σήμερα θέλω να αναφερθώ στις «Μεταμορφώσεις του Αλάριχου». Ο Αλάριχος είναι η μορφή του βάρβαρου. «Βάρβαρος» είπατε; Μα ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν «πολιτισμένοι» και «βάρβαροι». Υπάρχουν μόνον «διαφορετικοί», άνθρωποι και φυλές που διεκδικούν και υπερασπίζονται τη «διαφορετικότητά» τους. Αχ βρε Ρούφε, έχασες το παιχνίδι με τη δικτατορία, έχασες το παιχνίδι με την Αριστερά και τώρα κινδυνεύεις να χάσεις το παιχνίδι με την πολιτική ορθότητα. «Πόσο αγαπάει ο Αλάριχος τις ιδεολογίες», γράφει.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε το 1963. Τα χρόνια εκείνα που ο δυτικός πολιτισμός ήδη έβλεπε να εμφανίζονται τα σημάδια της κόπωσης. Διατηρούσε όμως την πολιτισμική του αισιοδοξία και προσπαθούσε να υπερασπιστεί τα όριά του. Ο Ρούφος, ενώ αναγνωρίζει τη διαχωριστική γραμμή, ανάμεσα στο «εμείς και οι βάρβαροι» παραμένει πολιτισμικά αισιόδοξος. Βλέπει την απειλή του Αλάριχου, εξωτερική και εσωτερική, στην τεχνολογία για παράδειγμα, όμως δεν χάνει την πολιτισμική του πίστη. Γράφει ότι ακόμη και οι σύγχρονοί του «βάρβαροι», όπως οι Αφρικανοί, στην πραγματικότητα θέλουν να γίνουν πολιτισμένοι. Δεν πρόλαβε να ζήσει την ανάδυση μιας βαρβαρότητας, του φανατικού Ισλάμ, που επιδιώκει την καταστροφή του πολιτισμού μας.

Το «εμείς και οι βάρβαροι» είναι το υδατογράφημα των «Μεταμορφώσεων του Αλάριχου». Και απ’ αυτήν την άποψη σήμερα, πενήντα έτη από κτίσεως πολιτικής ορθότητος (Μάης του ’68), διαβάζεται σαν δοκίμιο για την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή