Την ελευθερία μας τη χρωστάμε και σ’ έναν φράχτη: στο τείχος του Μεσολογγίου, που ο Ιμπραήμ το αποκαλούσε περιφρονητικά «φράχτη». «Ιντζινιέρης του φράχτη» ήταν ο Χίος μηχανικός Μιχαήλ Κοκκίνης. Με την επίβλεψή του οι πολιορκημένοι Μεσολογγίτες, άντρες, γυναίκες και παιδιά, έστησαν το τείχος και πάσχιζαν να το επισκευάσουν κάθε νύχτα, έως την Εξοδο, οπότε σκοτώθηκε και ο Κοκκίνης. Η Εξοδος, Απρίλη του 1826, συγκλόνισε την Ευρώπη, αναζωπύρωσε το απογοητευμένο από τον εμφύλιο φιλελληνικό κίνημα και έπεισε τις Μεγάλες Δυνάμεις να φιλοτιμηθούν.
Ξύλα είναι το υλικό για να φτιαχτεί ένας φράχτης. Και με πέτρες υψώνεται μια μάντρα, περιφράσσεται δηλαδή ο χώρος όπου σταβλίζονται τα κοπάδια. Ο μεσολογγίτικος φράχτης συμβολίζει την ελευθερία και τον κοινό αγώνα. Η πέτρινη μάντρα σημαδεύει την ιδιοκτησία, την περίκλειστη ατομικότητα. Μάνδρα ή μάντρα ονόμαζαν και οι αρχαίοι το γνωστό μας μαντρί. Το βλέπουμε στους «Νομείς», το 4ο ειδύλλιο του Θεόκριτου, όπου ο Κορύδων πληροφορεί τον Βάττο πως έπιασε στα πράσα, δίπλα στη μάντρα («τα μάνδρα κατελάμβανον»), έναν φιλήδονο γέροντα με τη μαυροφρύδα ερωμένη του. Το βλέπουμε και στο απόσπασμα αρ. 659 χαμένου δράματος του Σοφοκλή, με τον τίτλο «Σφυροκόποι» ή «Πανδώρα»: «ήτις συναρπασθείσα βουκόλων υπό μάνδραις». Για ποιμνιοστάσιο, λοιπόν, μιλούν οι αρχαίοι.
Τι βλέπουμε όμως στο λήμμα «Μάνδρα» της Βικιπαίδειας, η οποία για πολλούς, διδασκόμενους και διδάσκοντες, ίσως είναι η μόνη πηγή πληροφόρησης; Αντιγράφω: «Η ονομασία της πόλης Μάνδρα αναφέρεται από τον τραγικό ποιητή Σοφοκλή στο απόσπασμα υπ’ αριθ. 587 και από τον Θεόκριτο στα “Ειδύλλειά” του στο κεφάλαιο Δ΄ στ 61». Μικρή η ενόχληση από τα ανορθόγραφα «Ειδύλλια» και την ταξινόμησή τους σε κεφάλαια ή από τη λαθεμένη αρίθμηση του αποσπάσματος. Αλλού είναι το πρόβλημα. Και είναι γενικότερο.
Μέσα στην απίστευτη σπουδή μας –που αντέχει αιώνες πια– να αρχαιοεξελληνίζουμε τα πάντα, επικαλούμαστε τη μαρτυρία του Σοφοκλή και του Θεόκριτου. Διαστρέφουμε όμως τα λόγια τους και ταυτίζουμε αυθαίρετα τη μάνδρα με τη Μάνδρα. Προσδίδουμε έτσι αρχαιοελληνικότητα και ζωή δυόμισι χιλιετιών σ’ ένα χωριό που πρωτοχτίστηκε το 1816 από Αρβανίτες κτηνοτρόφους, που κατοικούσαν περίπου επί μισή χιλιετία στα ορεινότερα Κούντουρα. Οι Κουντουριώτες, και πάμπολλοι άλλοι Αρβανίτες, μετείχαν στους αγώνες των Ελλήνων, αλλά αυτό έχουμε την τάση να το ξεχνάμε ή να το υποβαθμίζουμε.
Συνεχίζουμε αύριο.