Με τη συμπλήρωση εκατοενταετίας από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διοργανώθηκαν στην Ευρώπη ακαδημαϊκά συνέδρια, όπως πρόσφατα και στη χώρα μας, για την Ανακωχή του Μούδρου, με πρωτοβουλία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, που οργάνωσαν η Περιφέρεια Λήμνου και οι φίλοι των ANZAC.
Tη διαφορά έκανε και στην περίπτωση αυτή η εκ παραδόσεως ράθυμη Ανατολή, που προηγήθηκε κατά τρία έτη. Ο επισπεύδων γείτων κ. Ερντογάν δεν μπορούσε παρά να εντυπωσιάσει και πάλι. Δαπανώντας πακτωλό χρημάτων φιλοξένησε τον Μάρτιο του 2015 στην Κωνσταντινούπολη πολυμελείς αντιπροσωπείες 45 κρατών, ακόμα και αφρικανικών, για να υπενθυμίσει ένδοξες ημέρες της πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με αφορμή την επέτειο της μάχης της Καλλίπολης.
Σε μια θεαματική του είσοδο στον επιβλητικό χώρο του συνεδρίου, απέδωσε την έκρυθμη κατάσταση στη Συρία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη ούτε λίγο ούτε πολύ στην κατάλυση της Pax Ottomana και ζήτησε «να ξαναχαράξουμε όχι μόνο στις καρδιές μας (sic) αλλά και στον χάρτη τα γεωγραφικά σύνορά μας» και, σε μία αποστροφή εκτός επίσημου κειμένου, θυμήθηκε ακόμα και τον Λόρενς της Αραβίας! «Αυτός ο Λόρενς, τι νομίζετε πως έκανε; Μας πολέμησε; Οχι, βέβαια. Μόνο τις καρδιές μας κατάφερε να πληγώσει…».
Η μάχη της Καλλίπολης, που εξελίχθηκε σε σφαγείο των δυνάμεων της Αντάντ, χαρακτηρίσθηκε κι από τους πιο μετριοπαθείς «το μέγιστο σφάλμα στην καριέρα του Τσώρτσιλ». Ανεξάρτητα όμως από το μερίδιο ευθύνης του, πάνω απ’ όλα έφταιξαν η αναποφασιστικότητα, η ασυνεννοησία και η καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων στο συμμαχικό στρατόπεδο, την ώρα που με τη βοήθεια της Γερμανίας η Τουρκία ενίσχυε τα οχυρά των Δαρδανελλίων ανενόχλητη επί εξάμηνο και έμπειροι του γερμανικού στρατού ναρκοθετούσαν τα θαλάσσια περάσματα.
Η θέση της Ελλάδας, όπως άργησε να φανεί εξαιτίας διαφωνίας Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου, ήταν στο πλευρό της Αντάντ. Ο Βενιζέλος βιαζόταν να βγάλει τη χώρα στο πλευρό των Συμμάχων για να διασφαλίσει έναντι της τουρκικής επιθετικότητας τα νησιά του Αιγαίου. Ο Κωνσταντίνος για τους δικούς του λόγους αντιδρούσε.
Τη λύση την έδωσαν οι ίδιοι οι Οθωμανοί τον Οκτώβριο του ’14 παίρνοντας θέση στον πόλεμο κατά των Συμμάχων. Για την Ελλάδα οι εξελίξεις ήσαν μονόδρομος. Η μία μετά την άλλη οι επιτυχίες του ελληνικού στρατού στη διάρκεια επιχειρήσεων στο μακεδονικό μέτωπο απέσπασαν τα εύσημα των Συμμάχων, με κορυφαίο το ιστορικό τηλεγράφημα του αρχιστράτηγου Φρανσέ ντ’ Εσπερέ προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στην αντίπερα του Αιγαίου ακτή, οι εξουθενωμένοι Οθωμανοί υποχρεώνονταν να υπογράψουν ανακωχή με τις νικήτριες δυνάμεις στο λιμάνι του Μούδρου, επί του βρετανικού πολεμικού «Αγαμέμνων».
Η Ανακωχή του Μούδρου στάθηκε σημείο-σταθμός της απόλυτης συντριβής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προοίμιο οριστικού διαμελισμού της. Η αδυναμία όμως των Συμμάχων να επιβλέψουν τους όρους εφαρμογής της και οι μεταξύ τους τριβές όπλισαν τους τσέτες από τις αφύλακτες αποθήκες που άφησε πίσω του ο γερμανικός στρατός, με αποτέλεσμα οι Νεότουρκοι να σηκώσουν κεφάλι. Τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι γνωστά, με αποκορύφωμα τη μεγάλη καταστροφή που υπέστη ο Ελληνισμός της Ιωνίας.
Η συντριβή του ελληνικού στρατού στα μικρασιατικά παράλια γέμισε τους Τούρκους με αλαζονεία και γέννησε τον τουρκικό εθνικισμό, που μέχρι σήμερα παραμένει η βασική αιτία αντιπαράθεσης Ελλάδας – Τουρκίας.
* Η κ. Φωτεινή Τομαή είναι πρέσβειρα, συγγραφέας εκδόσεων ΥΠΕΞ.