Η συμφωνία ελευθέρου εμπορίου μεταξύ της Ε.Ε. και της Ιαπωνίας, που υπογράφηκε προχθές στο Τόκιο, ήταν η νεότερη –και η πιο ηχηρή έως τώρα– απάντηση της ενωμένης Ευρώπης στην ανατρεπτική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ. Η συμφωνία, μεταξύ του δεύτερου και του τέταρτου μεγαλύτερου εμπορικού μπλοκ στον κόσμο, που συνδυαστικά παράγουν το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ουσιαστικά μηδενίζει τους δασμούς στο διμερές εμπόριο αγαθών. Η ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία θα μπορέσει να αυξήσει τις εξαγωγές της στην Ευρώπη, ενώ οι Ευρωπαίοι παραγωγοί αγροτοδιατροφικών προϊόντων θα έχουν ευκολότερη πρόσβαση στην ιαπωνική αγορά.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έχουν υπογράψει ποτέ οι Βρυξέλλες – και μία από πολλές πρωτοβουλίες για την εμβάθυνση των διεθνών εμπορικών σχέσεων της Ε.Ε. που έχουν προωθηθεί την τελευταία διετία. Τον περασμένο Σεπτέμβριο τέθηκε εν ισχύι, έστω σε προσωρινή βάση, η συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με τον Καναδά (CETA). Τον Απρίλιο η Ε.Ε. και το Μεξικό κατέληξαν σε κατ’ αρχήν συμφωνία για διεύρυνση της εταιρικής σχέσης που είχαν συνάψει το 2000 (η τελική συμφωνία αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους). Τον περασμένο μήνα, άνοιξαν επίσημες εμπορικές διαπραγματεύσεις με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, ενώ οι Βρυξέλλες έχουν αναβιώσει από τον Μάιο του 2016 και τις διαπραγματεύσεις με τη λατινοαμερικανική Mercosur (Βραζιλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη και Παραγουάη). Ισως σημαντικότερο όλων, την ημέρα πριν μεταβούν στο Τόκιο για την υπογραφή της συμφωνίας με την Ιαπωνία, οι κ. Τουσκ και Γιούνκερ επισκέφθηκαν την Κίνα, όπου συμφώνησαν να συνεργαστούν οι δύο πλευρές για την αναμόρφωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και άκουσαν με χαρά ότι το Πεκίνο προτίθεται να δώσει προνομιακή πρόσβαση στην κινεζική αγορά σε ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.
Αντιστοίχως, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Διειρηνική Συμφωνία Εμπορίου (Trans-Pacific Partnership ή TPP), η Ιαπωνία του Σίνζο Αμπε –παραδοσιακά μια χώρα επιφυλακτική απέναντι στην απελευθέρωση του εμπορίου– ηγήθηκε της προσπάθειας να προχωρήσει η συμφωνία χωρίς τους Αμερικανούς. Αυτή την εβδομάδα, οι διαπραγματευτές των 11 εμπλεκόμενων χωρών συναντιούνται στο Χακόνε τις Ιαπωνίας, με τον εκπρόσωπο της ιαπωνικής κυβέρνησης να θέτει ως στόχο την ενεργοποίηση της TPP στις αρχές του 2019.
Η πολιτική του προστατευτισμού και της «φτωχοποίησης του γείτονα» («beggar thy neighbor») μπορεί να είχε κάποια λογική από την οπτική της κάθε χώρας στη δεκαετία του ’30 (συλλογικά προκάλεσε συντριπτική παγκόσμια ύφεση και, στη συνέχεια, παγκόσμιο πόλεμο). Σήμερα, όπως σημείωνε πρόσφατα ο Ντάνι Ρόντρικ του Harvard, η Κίνα και η Ευρώπη δεν έχουν τίποτα –έστω και πρόσκαιρο– να κερδίσουν από την ανέγερση προστατευτικών τειχών. Φαίνεται ότι έχουν μάθει αυτό το μάθημα. Ο υπόλοιπος κόσμος εμβαθύνει την οικονομική του αλληλεξάρτηση, αφήνοντας πίσω τις ΗΠΑ.