Τα στοιχεία τριών μελετών, που δημοσιεύτηκαν τελευταία για το δημογραφικό, συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό: η Ελλάδα έχει τον έκτο γηραιότερο πληθυσμό στον κόσμο, ο ρυθμός γονιμότητας (1,3 παιδί ανά μητέρα) είναι από τους χαμηλότερους στον κόσμο, το ετήσιο φυσικό ισοζύγιο είναι αρνητικό, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και ο πληθυσμός της χώρας το 2050 θα ανέρχεται σε 7-8,5 εκατομμύρια. Στο εγγύς μέλλον η Ελλάδα θα είναι μια χώρα όπου ένας στους τρεις κατοίκους θα είναι άνω των 65 ετών.
Η δεύτερη ωρολογιακή βόμβα είναι το ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΕΦΚΑ, η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους είναι 1,3 προς 1, καθώς 3,6 εκατ. εργαζόμενοι πληρώνουν θεωρητικά εισφορές για να λάβουν σύνταξη 2,77 εκατ. συνταξιούχοι. Λέω θεωρητικά, διότι γύρω στις 400.000 ελεύθεροι επαγγελματίες αδυνατούν να καταβάλουν τις ασφαλιστικές εισφορές τους. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός από 4,7 εκατ. σήμερα θα συρρικνωθεί στα 3 με 3,7 εκατ. το 2050. Η αναλογία που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα ενός ασφαλιστικού συστήματος είναι 2,5 εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο.
Με το ύψος των συντάξεων είναι άμεσα συνδεδεμένα το ύψος των μισθών και των ασφαλιστικών εισφορών, της ανεργίας, της ανάπτυξης, της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό. Με τον κατώτατο μισθό στα 580 ευρώ, την έξαρση των ελαστικών μορφών εργασίας και την ανεργία σε επίπεδα άνω του 20%, γίνεται φανερό το βάρος που καλούνται να σηκώσουν οι εργαζόμενοι για να χρηματοδοτήσουν τους σημερινούς συνταξιούχους (μέση σύνταξη 800 ευρώ).
Η συλλειτουργία των ανωτέρω παραγόντων αποτελεί μια αφανή απειλή για το μέλλον της χώρας. Από τις τρεις προσπάθειες εξορθολογισμού του ασφαλιστικού συστήματος που επιχειρήθηκαν, μία μόνο ευδοκίμησε, αυτή της κυβέρνησης του Κων. Μητσοτάκη το 1992, που έδωσε ζωή στο ασφαλιστικό σύστημα για δύο δεκαετίες. Οι άλλες δύο, που επιχειρήθηκαν από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ με προτάσεις των καθηγητών Γιάννη Σπράου και Αναστ. Γιαννίτση, σκόνταψαν στα απόρθητα τείχη των εκμαυλιστικών συμφερόντων των συνδικαλιστών, τα οποία αποδεικνύεται τελικά ότι υποθήκευσαν το μέλλον τουλάχιστον δύο γενεών, αφού τα 180 δισ. του χρέους προήλθαν από τις γενναιόδωρες παροχές των ασφαλιστικών ταμείων.
Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού δεν διασφαλίστηκε, παρά τις ακραίες μνημονιακές περικοπές, οι οποίες από 1.1.2019 θα προκαλέσουν εμφραγματικές καταστάσεις. Η διαγενεακή αλληλεγγύη θρυμματίστηκε. Η δικαιότερη λύση είναι η μετατροπή του ασφαλιστικού συστήματος από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό, με τη δημιουργία προσωπικού ασφαλιστικού λογαριασμού. Ο εξισωτισμός του ύψους των συντάξεων των πολυετών ασφαλισμένων με τις συντάξεις των μερικώς ασφαλισμένων ή και των ανασφάλιστων είναι συνταγή που οδηγεί στη γενική φτωχοποίηση. Το κράτος οφείλει να παρέχει ελάχιστη προστασία στους αδύναμους και τους ανασφάλιστους πολίτες μέσω κοινωνικής πολιτικής που χρηματοδοτείται από τη φορολογία, όχι από τη δήμευση των ιδιωτικών ασφαλιστικών δικαιωμάτων και του αποταμιευμένου κεφαλαίου των ιδιωτών. Διαφορετικά δεν είναι κράτος δικαίου.
* Ο κ. Ανδρέας Μήλιος είναι οικονομολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης.