Πριν από 20 ημέρες καταγράφηκε η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί επισήμως και επιβεβαιωμένα στην ιστορία του κόσμου: 51,3 βαθμοί Κελσίου, στην Ουάργκλα της Αλγερίας. Πριν από ένα μήνα καταγράφηκε και η υψηλότερη “χαμηλότερη θερμοκρασία ημέρας” στην ιστορία -την Τρίτη, 26 Ιουνίου στο Κουριγιάτ του Ομάν η θερμοκρασία δεν έπεσε κάτω από τους 42,6 βαθμούς (το μεσημέρι έφτασε τους 49,8). Αλλά αυτά τα ρεκόρ είναι μόνο ενδεικτικά. Απλά υπογραμμίζουν αυτό που καταγράφεται από όλα τα διαθέσιμα στοιχεία: ότι η ατμόσφαιρα του πλανήτη γίνεται θερμότερη. Οι ειδικοί, ας πούμε, υπολογίζουν ότι η φετινή χρονιά θα είναι η τέταρτη θερμότερη που έχει καταγραφεί στην ιστορία. Οι τρεις θερμότερες ήταν το 2015, το 2016 και το 2017.
Το κλίμα αλλάζει, κι αυτό δεν χρειάζεται να μας το λένε μόνο τα νούμερα και τα ρεκόρ. Το βλέπουμε. Τα καλοκαίρια δεν είναι πια όπως ήταν παλιά. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την περισσότερη ζέστη, οι διαφορές της θερμοκρασίας από χρόνο σε χρόνο άλλωστε είναι πιο δύσκολο να γίνουν αντιληπτές, αλλά κυρίως με τις συνέπειες της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας παντού. Τις φωτιές. Τις πλημμύρες. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Φωτογραφία του υπογράφοντος από το πολύκλαυστο Μάτι.
Το 2017, ας πούμε, ήταν η χειρότερη χρονιά στην ιστορία της Ευρώπης όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές. Είχαμε μεγάλες φωτιές στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία, ακόμα και το Νοέμβριο. Οι φωτιές του Οκτωβρίου σε Πορτογαλία και Ισπανία αφησαν πίσω τους 49 νεκρούς.
Φέτος στην Ευρώπη οι δασικές πυρκαγιές είναι κατά 43% περισσότερες από το μέσο όρο. Και πλέον καίγονται δάση σε τοποθεσίες όπου στο παρελθόν οι φωτιές ήταν πολύ σπάνιες.
Στα μέσα του Ιουλίου είχαν καταγραφεί 60 μεγάλες πυρκαγιές στη Σουηδία, κάποιες εκ των οποίων στα βόρεια της χώρας, πάνω από το όριο του Αρκτικού Κύκλου, όπου καταγράφονται θερμοκρασίες 30 βαθμών Κελσίου και άνω. Φωτιές αυτή τη στιγμή καίνε επίσης στη Νορβγηγία και τη Φινλανδία. Εκτός Ευρώπης, στις αρχές του μήνα είχαν καταγραφεί 190 ενεργές πυρκαγιές στη Σιβηρία, οι οποίες έκαιγαν εκατομμύρια στρέμματα. Ο καπνός από τις πυρκαγιές της Σιβηρίας φαίνεται από το διάστημα και, ταξιδεύοντας πάνω από το Βόρειο Πόλο, έφτασε μέχρι τον Καναδά. Πέρυσι κάηκαν εκτάσεις της Γροιλανδίας και της Αλάσκας. Φέτος πήραν φωτιά ακόμα και βάλτοι στη Βόρεια Αγγλία.
Και δεν είναι μόνο οι φωτιές.
Καταρρακτώδεις βροχές προκάλεσαν την κατάρρευση ενός φράγματος στο Λάος την περασμένη Δευτέρα, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν μεγάλες εκτάσεις και χωριά και να χάσουν τη ζωή τους 26 άνθρωποι ενώ υπάρχουν ακόμη δεκάδες αγνοούμενοι. Πριν από τρεις εβδομάδες μεγάλες πλημμύρες και κατολισθήσεις στην Ιαπωνία κόστισαν τη ζωή σε 220 ανθρώπους. Τώρα, μετά τις καταρρακτώδεις βροχές και τις πλημμύρες, η Ιαπωνία αντιμετωπίζει ένα πρωτοφανές κύμα καύσωνα, το οποίο έχει προκαλέσει 35 θανάτους την τελευταία εβδομάδα.
Όλα αυτά τα καιρικά φαινόμενα είναι και πιο έντονα και πιο συχνά από ό,τι στο παρελθόν. Προφανώς πάντα υπήρχαν καύσωνες και πάντα υπήρχαν δασικές πυρκαγιές. Αλλά τώρα υπάρχουν περισσότεροι καύσωνες, οι συνθήκες που ευνοούν τις πυρκαγιές εμφανίζονται συχνότερα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι συχνότερα και οι συνέπειες είναι πιο έντονες και, επιπλέον, γίνονται και πιο εύκολα αντιληπτές.
Η τραγωδία στην Ανατολική Αττική την περασμένη Δευτέρα είναι ένα φαινόμενο που αναδεικνύει την έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση καταστροφών στη χώρα μας και την έκταση της ανικανότητας σε πολλές βαθμίδες του κρατικού μηχανισμού. Όλα αυτά τα θέματα πρέπει να συζητηθούν και η τραγωδία αυτή δεν πρέπει να γίνει άλλη μία από τις πολλές που έχουν προηγηθεί, οι οποίες πέρασαν και ξεχάστηκαν χωρίς να διδαχτούμε τίποτε και χωρίς να υπάρξει καμία συνέπεια για τους υπευθύνους και καμία πρόοδος για το κοινωνικό σύνολο. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε και την άλλη πολύ σημαντική παράμετρο, που κάνει αυτή την ανάγκη ακόμα πιο επιτακτική: Αυτά τα φαινόμενα δεν θα σταματήσουν. Καύσωνες και θυελλώδεις άνεμοι θα έρθουν ξανά και ξανά. Συνθήκες ευνοϊκές για καταστροφικές πυρκαγιές θα έχουμε όλο και πιο συχνά. Όπως έδειξε η έρευνα της διαΝΕΟσις για την κλιματική αλλαγή, μέχρι τα μέσα του αιώνα θα έχουμε 15-20 περισσότερες ημέρες καύσωνα κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα. Κι αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα που θα αντιμετωπίζει μόνο η Ελλάδα. Ακόμα και οι πιο πλούσιες και ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις συνθήκες που αλλάζουν.
Το 2005 ο τυφώνας Κατρίνα σκότωσε 1245 ανθρώπους στις ΗΠΑ και άφησε χιλιάδες άστεγους. Οι πυρκαγιές του 2009 στην Αυστραλία άφησαν πίσω τους 173 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Οι πυρκαγιές στη βόρεια Καλιφόρνια πέρυσι προκάλεσαν 44 θανάτους. Πριν από δύο εβδομάδες ένα κύμα καύσωνα στο Κεμπέκ του Καναδά άφησε πίσω του 70 νεκρούς. Ο καύσωνας του 2003 άφησε 70.000 νεκρούς στην κεντρική Ευρώπη -μόνο στη Γαλλία πέθαναν 15.000 άνθρωποι. Αν αυτές οι χώρες δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά, εμείς τι μπορούμε να περιμένουμε από το μέλλον;
Εκείνος ο καύσωνας, παρεμπιπτόντως του 2003, τότε θεωρήθηκε φαινόμενο που συμβαίνει “μια φορά στα χίλια χρόνια”. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μέχρι το 2040 κάθε τυπικό ευρωπαϊκό καλοκαίρι έτσι θα είναι.
Ήδη έχουν γραφτεί πολλά για το θέμα της πυροπροστασίας στη χώρα μας και θέλω να πιστεύω ότι τις ημέρες και τις εβδομάδες που θα ακολουθήσουν πολλά ακόμα θα γραφτούν. Σε αυτές τις συζητήσεις όμως πάντα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν αυτή η παράμετρος: Κάθε χρόνο τα πράγματα θα είναι λίγο χειρότερα. Οι συνθήκες θα είναι λίγο πιο δύσκολες. Η ανάγκη για σοβαρότητα, υπευθυνότητα και επαγγελματισμό λίγο πιο μεγάλη.
Εμείς, βεβαίως, όπως αποδεικνύουμε ξανά και ξανά, είμαστε ανίκανοι να αντιμετωπίσουμε τις ανάγκες του σήμερα, και όχι μόνο σε αυτό το θέμα. Αν συνεχίσουμε όπως ως τώρα, απλά θα αποδεικνυόμαστε όλο και πιο ανίκανοι, ολοένα και πιο μοιραίοι.