«Και λες, ωραία, ζω. Είμαι τυχερός, δεν κάηκα, απλά έχασα το σπίτι μου. Μόνο η ζωή δεν ξαναφτιάχνεται. Θα βρω να νοικιάσω, θα ξαναπιάσω το νήμα από την αρχή, για καιρό θα κλαίω, αλλά θα ξεχάσω», λέει πληγείς από το Μάτι. Ομως, «είναι σπαρακτικό να γυρίζεις ψόφιος από τη δουλειά και να μη βάζεις το κλειδί στην πόρτα, να μην έχεις γειτονιά». Και σπίτι «δεν είναι μόνο η στέγη, μια γκαρσονιέρα με κουζίνα, μπάνιο και μπαλκονάκι –όπως στα κέντρα αναψυχής του στρατού όπου φιλοξενούνται πυρόπληκτοι–, είναι τα νεανικά χειρόγραφα αμετακίνητα, έτσι πίστευες, στο κάτω συρτάρι, το ρολόι της μαμάς, ένα βιβλίο ακουμπισμένο πρόχειρα στο ράφι, η αγαπημένη κούπα στο κομοδίνο».
Οι λέξεις αλληλοποδοπατούνται λες και καμιά δεν θα μπορούσε να γίνει ισοδύναμη με την εσωτερική ταραχή. «Το σπίτι δεν είναι ένα μέρος, είναι μια σταθερά», λέει ο ίδιος, «από τότε που ο άνθρωπος πέρασε από τη σπηλιά στην κυκλική καλύβα και από αυτήν στο τετράγωνο σπίτι». Μια «παγιωμένη κατάσταση» σε όλη τη μακριά διαδρομή του, από την παράγκα από κλαδιά ή το μικρό χωμάτινο δωμάτιο (ζέστη, ψήσιμο φαγητού, ύπνος, όλα εκεί), έπειτα τα δύο δωμάτια, για ύπνο και φαΐ, μετά, τα τέσσερα κ.ο.κ., ως τα ευρύχωρα ισόγεια ή πέτρινα διώροφα κτίσματα, με αυλές και ιδιωτικά ιερά και λουτρά και χώρους για το υπηρετικό προσωπικό. Σπίτια μικρά χτισμένα μέσα σε οχυρωμένους οικισμούς. Κάστρα με αυλικούς αλλά και φτωχόσπιτα. Ορθογώνιες κατασκευές με εσωτερικά αίθρια, με ανδρώνα και γυναικωνίτη και καθημερινό και τραπεζαρία, κουζίνα, κελάρι. Πέτρινοι πύργοι των αριστοκρατών. Πυργόσπιτα με τα πολλά μικρά δωμάτια. Μέγαρα-οικοδομικά τετράγωνα, με εσωτερικές αυλές και στοές. Κατοικίες που είναι μαζί και εργαστήριο, κατάστημα, γραφείο. Μονοκατοικίες και αγροικίες. Πολυκατοικίες και απρόσωπα συγκροτήματα που καταστρέφουν την κοινωνικότητα. Σπίτια κάψουλες μόνο για τον ύπνο σκληρά εργαζομένων, που καταστρέφουν την προσωπικότητα. Πανομοιότυπα ή άναρχα «κλουβιά» που ανακυκλώνουν προβλήματα πολεοδομικά, κοινωνικά. Κατοικίες, με play room και home cinema και γυμναστήρια και χώρους για ιματισμό, πολυμέσα. Σπίτια ξανά από χώμα ή φτιαγμένα στον 3D εκτυπωτή, και αύριο ποιος ξέρει τι.
«Καινούργια στην αρχή, σαν τα μωρά/ που παίζουν στα περβόλια με τα κρόσσια του ήλιου,/ κεντούν παραθυρόφυλλα χρωματιστά και πόρτες/ γυαλιστερές πάνω στη μέρα·/ όταν τελειώσει ο αρχιτέκτονας αλλάζουν,/ ζαρώνουν ή χαμογελούν ή ακόμη πεισματώνουν/ μ’ εκείνους που έμειναν μ’ εκείνους που έφυγαν/ μ’ άλλους που θα γυρίζανε αν μπορούσαν/ που χαθήκαν, τώρα που έγινε/ ο κόσμος ένα απέραντο ξενοδοχείο», Γιώργος Σεφέρης, Το σπίτι κοντά στη θάλασσα.
Σπίτια καταλύτες και πλάστες –εκεί κάποιος μαθαίνει να ζει με τους άλλους, δικούς του και ξένους, εκεί αγαπά, πονάει, συγκρούεται, συμφιλιώνεται, ψυχαγωγείται, ηρεμεί, δοκιμάζεται–, χώρος με ταυτότητα και πνεύμα, δείγμα αισθητικής, χνάρι πολιτισμού, καταφύγιο και μέσο επίδειξης – η προβολή μας στο περιβάλλον. Ζωτικός κλάδος της οικονομίας, μια μορφή αποθηκευμένου πλούτου, με κόστος πρόσβασης, αξία χρήσης αλλά και όνειρα και μυστήριο. Γέννηση, γέλια, έρωτας, ενέργεια, έμπνευση, δημιουργία, ωριμότητα, θάνατος – εκεί.
Το χτίσιμό του είναι ακόμη για αρκετούς μια κοσμογονική πράξη –ως τις μέρες μας φτάνει η επιβίωση του μύθου της Κοσμογονίας–, που παραπέμπει στη δημιουργία της ζωής από τον θάνατο (π.χ. το σφάξιμο του κόκορα στα θεμέλια, ή το σφάξιμο του αρνιού που το τρώνε μετά οι μαστόροι), για να αποκτήσει ο χώρος «ύπαρξη». Για να παλέψει με τα στοιχεία από τα οποία συγκροτήθηκε ο κόσμος – χώμα, νερό, φωτιά, αέρας. Μια στοιχειώδης φυσική που αποκαλύπτει το πλαίσιο των πιθανών και απρόβλεπτων δοκιμασιών του – όπως η πυρκαγιά στο Μάτι.
«Κανείς δεν ξέρει πού/ κοιτούν/ τα σπίτια/ μέσ’ από τ’ ανοιχτά παράθυρά τους/ σαν προβολέα το βλέμμα/ περιφέρουν/ φωτίζοντας ένα δικό τους κόσμο» (Ορέστης Αλεξάκης). Το παρελθόν και το μέλλον τους χωρούν άνετα μέσα στο πλατύ και ασάλευτο παρόν τους… Τιποτένια πράγματα, μεγάλα πράγματα υψωμένα μέχρι τον ουρανό, όλα μέσα στον χώρο όπου οι λύπες και οι χαρές συμφύρονται και περνάνε.