Τα άτομα, οι οργανισμοί, αλλά προπαντός τα κράτη οφείλουν να ανιχνεύουν τις εξελίξεις, να σχεδιάζουν τη στρατηγική τους και να προετοιμάζονται εγκαίρως. Μια προσπάθεια χαρτογράφησης του μελλοντικού περιβάλλοντος ασφαλείας και εντοπισμού προκλήσεων και ευκαιριών για τη χώρα μας θα κατέγραφε, μεταξύ άλλων: μια αυξανόμενα νευρική και απρόβλεπτη Τουρκία, πιθανές εδαφικές ανακατατάξεις στα Βαλκάνια και άλλες γειτονικές περιοχές, συνεχιζόμενες πληθυσμιακές μετακινήσεις από τον Νότο, διατήρηση σε υψηλά επίπεδα της αστάθειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, ισχυρή αβεβαιότητα για το μέλλον της Ε.Ε. αλλά και του διατλαντικού δεσμού, ερωτήματα για τον περιφερειακό ρόλο της Ρωσίας και της Κίνας, πιθανή αλλαγή του ενεργειακού χάρτη κ.ά.
Σε εθνικό επίπεδο, θα γινόταν αναφορά στο σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα, το προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα, τις οικονομικές δουλείες και την αναιμική οικονομική ανάπτυξη, τις αδυναμίες του δημόσιου τομέα, την έλλειψη παράδοσης πολιτικής συναίνεσης και συνεννόησης σε μεγάλα εθνικά ζητήματα, την ανάγκη ένταξης των μεταναστών και πρόληψης της ριζοσπαστικοποίησης, τις νέες μορφές εγκληματικότητας, το ευρύ φάσμα εκτάκτων καταστάσεων (ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές), την ανάγκη διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής, την απουσία κουλτούρας ασφαλείας, τις συνέπειες και ευκαιρίες από την 4η βιομηχανική επανάσταση, κ.ά.
Λόγω της ρευστότητας, αβεβαιότητας και πολλαπλών προκλήσεων επείγει η δημιουργία θεσμικού μηχανισμού για εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό, υπό τη μορφή ενός ευέλικτου, ολιγομελούς, τεχνοκρατικής σύνθεσης και αρμοδιοτήτων και υπαγόμενο στον πρωθυπουργό οργάνου. Το ίδιο όργανο, για λόγους οικονομίας κλίμακας και καλύτερου συντονισμού, θα μπορούσε να έχει και αρμοδιότητες διαχείρισης κρίσεων σε εθνικό επίπεδο. Θα απαιτηθούν, επίσης, γενναίες διαρθρωτικές αλλαγές σε θεσμικό επίπεδο στις υπηρεσίες ασφαλείας και πληροφοριών, τις ένοπλες δυνάμεις, τη διπλωματική υπηρεσία και τον μηχανισμό διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων με έμφαση στην αξιοκρατία, την εκπαίδευση και επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού με στόχο την αλλαγή νοοτροπίας και τη δημιουργία κρίσιμης μάζας στελεχών. Είναι, ωστόσο, λίαν υψηλή η πιθανότητα ότι σε 5 ή 10 χρόνια από σήμερα θα είναι απαραίτητο να κάνουμε την ίδια συζήτηση.
* Γενικός Διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.