Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, πρωτοπόρος και μαχήτρια

Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, πρωτοπόρος και μαχήτρια

4' 38" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, που έφυγε από τη ζωή υπεραιωνόβια στις αρχές Σεπτεμβρίου, αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή της σε μια ιδέα που είναι ίσως η σημαντικότερη στους δύσκολους καιρούς μας – στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πάλεψε με επιτυχία γι’ αυτή την ιδέα όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, με σημαντικές μελέτες και διδασκαλία, αλλά και σε πρακτικό, οργανωτικό επίπεδο. Συνδύασε έτσι με ιδανικό τρόπο τον άνθρωπο του σπουδαστηρίου, που ανατρέχει στη γνώση προς αναζήτηση της αλήθειας, με τον άνθρωπο της πράξης, που αγωνίζεται με πάθος για την πραγμάτωση των ιδεών του – συνδυασμός όντως δυσεύρετος, καθώς προϋποθέτει να συμπέσουν στο ίδιο πρόσωπο ο νηφάλιος επιστήμονας με τον παθιασμένο ακτιβιστή.

Βέβαια, η εκλιπούσα, λόγω της ισχυρής της προσωπικότητας και των διοικητικών της αρμοδιοτήτων, που τις ασκούσε άτεγκτα, γινόταν ορισμένες φορές δυσάρεστη και προκαλούσε αντιπαραθέσεις. Ομως, όλα αυτά επισκιάζονταν από τη μεγάλη αποτελεσματικότητά της στην προαγωγή των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Εχοντας ζήσει, ιδίως ο δεύτερος από τους εδώ υπογράφοντες, κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια, από κοντά τους καθημερινούς αυτούς αγώνες της, τη θαυμάσαμε πάντοτε για τη στερεά εμμονή της και το θάρρος της στην πραγμάτωση των ιδεών της.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των αγώνων, αλλά και της αποτελεσματικότητάς της, είναι αυτό που συνδέεται με τη συνταγματική μεταρρύθμιση του 2001 και που αφορά την τροποποίηση του άρθρου 116 παρ. 2, κατά τρόπο ώστε να διευκολύνει την ουσιαστική ισότητα των δύο φύλων. H εκλιπούσα είχε καταφέρει τότε να συγκεντρώσει γύρω της γυναικείες οργανώσεις, υπουργούς, βουλευτές, όλων των κομμάτων, δημοσιογράφους κ.ά. Τελικά η τροποποίηση της οικείας συνταγματικής διάταξης συμπεριέλαβε αυτολεξεί τη δική της διατύπωση.

Στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου γενικότερα, το έργο της είναι τεράστιο. Δεν μπορεί, δε, να εξετασθεί ξεχωριστά από τη δράση της ως επικεφαλής του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ) από την ίδρυσή του το 1978 έως τον θάνατό της, αλλά και ως αντιπροσώπου της Ελλάδος ή του ΙΜΔΑ στον ΟΗΕ, στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στην UNESCO. Μέγας αριθμός συνεδρίων, σεμιναρίων, διασκέψεων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, φέρουν τη σφραγίδα της. Πάμπολλες εκδόσεις, δικές της ή υπό την επιμέλειά της, έχουν δει το φως της δημοσιότητας, από τους μεγαλύτερους ελληνικούς και ξένους εκδοτικούς οίκους.

Μόνο το ΙΜΔΑ έχει εκδώσει μέχρι τώρα σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων περί τα εκατό βιβλία, συνήθως ως πρακτικά από επιστημονικές εκδηλώσεις που η εκλιπούσα είχε οργανώσει έως την τελευταία τους λεπτομέρεια. Υπήρξε επίσης δραστήρια πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής της Ελλάδας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Πέρα από το γενικό ενδιαφέρον της Αλίκης Μαραγκοπούλου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπήρξαν και δύο ειδικότεροι συναφείς τομείς στους οποίους αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής της: τα δικαιώματα των γυναικών (με άξονα την ισότητα των φύλων) και η επιστήμη της Εγκληματολογίας.

Ο χώρος της ισότητας των φύλων υπήρξε προνομιακός χώρος δράσης της. Οργανώτρια πάμπολλων συνεδρίων και συμποσίων, διευθύντρια του περιοδικού «Ο Αγώνας της Γυναίκας», αγωνίσθηκε μια ολόκληρη ζωή για την ευόδωση των στόχων του κινήματος. Διετέλεσε πρόεδρος (για τριάντα χρόνια) του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και –για δύο θητείες– της Διεθνούς Ενωσης Γυναικών.

Εξίσου σημαντική υπήρξε όμως και η δράση της στον χώρο της lato sensu εγκληματολογίας και ιδίως της αντεγκληματικής πολιτικής – δράση που εμποτίσθηκε από την ιδέα ότι και το έγκλημα δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η αναγωγή από τους ποινικούς νόμους ορισμένων πράξεων σε εγκλήματα, η ποινική διαδικασία σε όλα της τα στάδια, οι ποινές και οι κυρώσεις που ο νόμος προβλέπει, η επιμέτρηση της ποινής, η μεταχείριση του καταδίκου κατά την εκτέλεσή της και η μετά από αυτήν ένταξή του στην κοινωνική ζωή πρέπει να διέπονται από τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα δικαιώματα αυτά, πίστευε, πρέπει να αποτελούν τον ξεκάθαρο γνώμονα και το έσχατο όριο μιας ορθής αντεγκληματικής πολιτικής.

Η πρώτη γυναίκα πρύτανης

Ως καθηγήτρια Εγκληματολογίας, η Αλίκη Μαραγκοπούλου εξέδωσε πέντε αυτοτελείς μονογραφίες –ανάμεσα σε αυτές και την εξαιρετική διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης με θέμα «Τα κίνητρα του εγκλήματος»– καθώς και πάμπολλα δοκίμια και μελέτες, όλα υψηλής στάθμης, που άσκησαν αξιόλογη επίδραση σε όσους ασχολούνται με την εγκληματολογία και την αντεγκληματική πολιτική. Περαιτέρω, διακρίθηκε και για τους νεωτερισμούς που εισήγαγε στην οργάνωση της διδασκαλίας της Εγκληματολογίας. Συγκεκριμένα, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου υπήρξε καθηγήτρια και δύο φορές πρύτανης (η πρώτη Ελληνίδα που εξελέγη σε αυτό το αξίωμα), απέσπασε το μάθημα της Εγκληματολογίας από το Δίκαιο και το υπήγαγε στην Κοινωνιολογία. Επιπλέον, δίδαξε μέρος των μαθημάτων της επί κρατουμένων στις φυλακές και ίδρυσε με τους συνεργάτες της Μεταπτυχιακό Σεμινάριο Εγκληματολογίας, το πρώτο στην Ελλάδα. Σαν να μην έφταναν αυτά, μαζί με άλλους διακεκριμένους επιστήμονες ίδρυσε το 1978 την Ελληνική Εταιρεία Εγκληματολογίας και διετέλεσε πρόεδρός της για τα επόμενα 30 και πλέον χρόνια, με πλούσιο και εδώ έργο, ενώ χρημάτισε και μέλος του Δ.Σ. της Διεθνούς Εταιρείας Εγκληματολογίας για πολλά χρόνια.

Η πολιτεία την αντάμειψε με πολλές διακρίσεις, τιμώντας έτσι το πολύπλευρο και πολυσήμαντο έργο της. Πλην άλλων, έχει τιμηθεί, για τη συνολική επιστημονική και κοινωνική προσφορά της, με το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του Φοίνικος, με το Εθνικό Αριστείο της Ακαδημίας Αθηνών του έτους 2006, με το Βραβείο του υπουργείου Δικαιοσύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας και με το Βραβείο του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων (2010). Η Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου δεν είναι πια μαζί μας. Το παράδειγμά της όμως, ως υπόδειγμα ενεργού πολίτη και αγωνίστριας για την επικράτηση θετικών κοινωνικών αξιών, θα ζήσει πολύ πέρα από αυτήν.

* Ο κ. Νέστωρ Κουράκης είναι ομότιμος καθηγητής Εγκληματολογίας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας.

** Ο κ. Ιάκωβος Φαρσεδάκης είναι ομότιμος καθηγητής Εγκληματολογίας στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή