Μέσα στην κρίση, έχουν πάει καλά ο τουρισμός, όπως όλοι ξέρουμε, και μερικές εξαγωγικές βιομηχανικές επιχειρήσεις, που τις ξέρουν όσοι παρακολουθούν τον οικονομικό Tύπο. Λιγότερο γνωστό είναι ότι έχει μεγαλώσει πολύ ο τομέας των προϊόντων και υπηρεσιών πληροφορικής. Τα στατιστικά δεδομένα δείχνουν αύξηση απασχόλησης στο λογισμικό και στον ηλεκτρονικό εξοπλισμό από 18.000 εργαζομένους το 2013 σε 28.000 το 2017 (+55%). Η αύξηση είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στο σύνολο της απασχόλησης στην Ελλάδα (+6%), αλλά και από τους αντίστοιχους κλάδους στο σύνολο της Ε.Ε. (+13%).
Η ανάπτυξη δεν προέκυψε κυρίως από τις εγχώριες επιχειρήσεις που δημιουργούν δικά τους προϊόντα, παράγουν στις εγκαταστάσεις τους και πωλούν με τους πωλητές τους, όπως συμβαίνει σε άλλους κλάδους. Η νέα απασχόληση στην πληροφορική εντάσσεται περισσότερο σε διεθνείς αλυσίδες παραγωγής για επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους αλλού. Εχω παρατηρήσει έξι μοντέλα επέκτασης του τομέα.
Πρώτο, οι επιχειρήσεις που ιδρύονται εδώ, και μεγαλώνουν με βάση την καινοτομία ή την ποιότητα του προϊόντος τους. Αυτές είναι οι περιπτώσεις που έχουν προβληθεί περισσότερο. Μερικές είναι startups, έχουν δηλαδή σχέδιο πολύ γρήγορης ανάπτυξης με καινοτόμο και τυποποιημένο προϊόν που μπορεί να διατεθεί διεθνώς. Αλλες αναπτύχθηκαν πιο αργά και σταθερά, ήδη πριν από την κρίση, και συνέχισαν μετά.
Δεύτερο, εγχώριες επιχειρήσεις της πρώτης κατηγορίας, που εξαγοράστηκαν από μεγάλες διεθνείς εταιρείες, και οι νέοι ιδιοκτήτες αυξάνουν την απασχόληση στην ελληνική μονάδα γιατί θεωρούν ότι έχει καλή τεχνογνωσία σε ανταγωνιστικό κόστος. Τρίτο, πολυεθνικές επιχειρήσεις ή μικρότερες ξένες εταιρείες, που αποφάσισαν να ιδρύσουν στην Ελλάδα μια μονάδα ανάπτυξης προϊόντων ή υποστήριξης πελατών για τη διεθνή αγορά. Σε μερικές περιπτώσεις οι μονάδες αυτές απασχολούν εκατοντάδες εργαζομένους με υψηλά προσόντα. Τέταρτο, εγχώριες επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες ανάπτυξης προϊόντων για ξένους πελάτες από ακριβές χώρες, με συγκριτικά χαμηλό κόστος και καλή ποιότητα (outsourcing). Πέμπτο, τμήματα των εγχώριων εταιρειών της προηγούμενης κατηγορίας, με αυτοτελές προϊόν, που αποκόπτονται από τη μητρική για να πωληθούν σε ξένες ηγετικές εταιρείες του κλάδου.
Τέλος, υπάρχουν πολλοί μηχανικοί που εργάζονται από το σπίτι τους για επιχειρήσεις στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη. Πολλοί είναι πλήρους απασχόλησης σε έναν εργοδότη. Ορισμένοι από αυτούς διευθύνουν ομάδες εργασίας που είναι διάσπαρτες σε τρεις ηπείρους. Αλλοι είναι ελεύθεροι επαγγελματίες που εξυπηρετούν παράλληλα δύο ή τρεις πελάτες. Το ωράριο είναι ευέλικτο για μερικούς, ενώ για άλλους το ορίζει ο πελάτης, που σημαίνει ότι εργάζονται μέσα στη νύχτα.
Ο τομέας ανθεί γιατί είναι εξωστρεφής και δεν εξαρτάται από την εγχώρια κατανάλωση. Γιατί δεν χρειάζεται εγκαταστάσεις που απαιτούν άδειες, παρά μόνο κτίρια γραφείων, και για μερικούς ούτε καν αυτά. Γιατί δεν απαιτεί μεγάλη αρχική επένδυση σε εξοπλισμό και υποδομή, αλλά επενδύει μόνο σε ανθρώπους, που τους προσλαμβάνει σταδιακά. Γιατί η ελληνική φορολογία στα κέρδη δεν έχει σημασία αν η έδρα σου και οι πωλήσεις είναι έξω. Γιατί υπάρχουν ακόμη αρκετοί νέοι που κόπιασαν και μορφώθηκαν περισσότερο από όσο απαιτεί το τυπικό πτυχίο στο δημόσιο πανεπιστήμιο, και θέλουν να μείνουν εδώ. Γιατί η ποιότητα ζωής στην όμορφη Ελλάδα είναι καλή αν έχεις αξιοπρεπή μισθό και δεν έχεις μεγάλη οικογένεια.
Αυτό το μοντέλο της ελαφριάς επένδυσης και των καλών μισθών θα μπορούσε να γίνει βασικός πυλώνας της οικονομίας αν άλλαζαν τρία πράγματα: Η υπερβολική φορολογία στις αμοιβές που ξεπερνούν τις 30.000 τον χρόνο, που διώχνει τα πιο έμπειρα στελέχη. Η κατάσταση στα σχολεία, που διώχνει όσους αναζητούν καλή εκπαίδευση για τα παιδιά τους. Και η κατάσταση στα πανεπιστήμια, που διώχνει καθηγητές και ερευνητές.
Δύο υπουργεία, τρεις νόμοι και μια πενταετία επίμονης εφαρμογής μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.