Τις προάλλες έκανα μια μικρή δημοσκόπηση. Ζήτησα τη γνώμη μερικών φίλων (ανδρών και γυναικών) για τις κατηγορίες της Κριστίν Μπλέιζι Φορντ, καθηγήτριας Ψυχολογίας σήμερα, για σεξουαλική επίθεση που ισχυρίζεται ότι υπέστη από τον μεθυσμένο νεαρό Μπρετ Κάβανο, υποψήφιο για τη θέση ισόβιου ανώτατου δικαστή στις ΗΠΑ σήμερα, σε ένα μαθητικό πάρτι, όταν εκείνη ήταν 15 κι αυτός 17 ετών.
Η υπόθεση πάει πίσω 36 χρόνια. Η κύρια απάντηση που πήρα, ανε- ξαρτήτως φύλου, ήταν: «υπερβολές». Προβληματίστηκα. Ποιος θυμάται τι, πριν από τόσα χρόνια; Οι άνθρωποι αλλάζουν: ο σημερινός μεσήλικας είναι προέκταση του χθεσινού εφήβου; Κατόπιν τους ρώτησα: Αν η κόρη σας, στα 40 της, σας αποκαλύψει ότι ένας στενός οικογενειακός φίλος, ο οποίος παραμένει φίλος, της επιτέθηκε σεξουαλικά όταν ήταν 15, θα αναθεωρούσατε τη σχέση σας μαζί του; Προβληματίστηκαν. Αν αγνοήσεις ένα τόσο σοβαρό περιστατικό, έστω κι αν συνέβη πριν από πολλά χρόνια, δεν αποκαλύπτεις την ηθική σου ολιγωρία; Δεν δείχνει ότι δεν σε ενδιαφέρει ή ότι δεν θεωρείς αξιόπιστη την οδυνηρή προσωπική εμπειρία;
Η ακροαματική διαδικασία στη Γερουσία για την έγκριση διορισμού του κ. Κάβανο στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ήταν, ως συνήθως, αποκαλυπτική. Εθεσε πολλά θέματα: σεξουαλική παρενόχληση στην εποχή του #MeToo, στερεότυπα φύλου, πολιτική και δικαστική εξουσία, φήμη στην εποχή της διαφάνειας, συναισθήματα και ορθός λόγος κ.λπ. Θα σταθώ σήμερα σε ένα. Πρέπει να ενδιαφέρουν την πολιτική κοινότητα καταγγελίες σεξουαλικής βίας κατά δημοσίου προσώπου που πρόκειται να καταλάβει περίβλεπτη θέση, για ένα κατ’ ισχυ- ρισμόν γεγονός που συνέβη δεκαετίες πριν, σε νεαρή ηλικία;
Οδυνηρές μνήμες
Ειπώθηκε ότι όταν η καταγγελία αφορά ένα τόσο μακρινό χρονικά περιστατικό, δεν είναι αξιόπιστη – η μνήμη αδυνατίζει. Ωστόσο, ψυχολογικές έρευνες δείχνουν ότι οδυνηρές προσωπικές εμπειρίες (π.χ. βιασμός) μένουν στη μνήμη των θυμάτων αρκετά χρόνια μετά. Η ίδια η κυρία Φορντ στην κατάθεσή της εξήγησε τη νευροχημεία της μνήμης, κάτι που είναι γνωστό στην ψυχιατρική. Το θύμα σεξουαλικής βίας θυμάται. Ισως όχι λεπτομέρειες, αλλά πράξεις και δράστες. Η αξιοπιστία της κυρίας Φορντ αμφισβητήθηκε διότι δεν κατήγγειλε αμέσως το περιστατικό, ούτε το ανέφερε σε γονείς και φίλους. Γνωρίζουμε, όμως, ότι δεν είναι αποκύημα της φαντασίας της για τις ανάγκες της ακρόασης – το ανέφερε στον θεραπευτή της το 2012. (Η κ. Φορντ πέρασε από ανι- χνευτή ψεύδους.) Γιατί όμως άργησε τόσο; Η εμπειρία των θυμάτων σεξουαλικής βίας είναι κοινή: τα θύματα αισθάνονται ντροπή και εξευτελισμό, νιώθουν ότι δεν θα γίνουν πιστευτά, θέλουν να μην ξαναζήσουν συναισθηματικά το περιστατικό, ενώ ενδέχεται να ψέξουν τον εαυτό τους ή να επισύρουν τον ψόγο των άλλων, ότι το «προκάλεσαν».
Η σιωπή είναι ένας προ- σωπικός τρόπος αντιμετώπισης της σεξουαλικής βίας από μια γυ- ναίκα, στην προσπάθειά της να διαφυλάξει την αξιοπρέπειά της και να συνεχίσει τη ζωή της. Η σιωπή, όμως, δεν μειώνει τη σοβαρότητα ενός τέτοιου περιστατικού. Η ανδροκρατική νοοτροπία εμποδίζει την κατανόησή του – λείπει το προσωπικό βίωμα. Αν, μάλιστα, διαθέτει κανείς τα τεράστια αποθέματα χυδαιότητας ενός Τραμπ, χλευάζει κακεντρεχώς την κυρία Φορντ γιατί δεν θυμόταν κάποιες λεπτομέρειες του περιστατικού.
Γι’ αυτό οι παθούσες επιμένουν: «Με κακοποίησαν σε- ξουαλικά και κανείς δεν με πίστεψε», φώναξε με θυμό μια ακτιβίστρια στον γερουσιαστή Φλέικ, μετά την κατάθεση της κ. Φορντ. Το κίνημα #MeToo έδωσε τη δυνατότητα στη γυναικεία εμπειρία της σεξουαλικής βίας να θεωρηθεί αξιόπιστη. Αρκετές γυναίκες ομολόγησαν δημοσίως, μετά την κατάθεση της κ. Φορντ: «Συνέβη και σε μένα». (Πρόσφατα παραδείγματα επωνύμων: η παρουσιάστρια ειδήσεων Τσουνγκ, η συγγραφέας και κόρη του Ρόναλντ Ρέιγκαν, Ντέιβις, η σύμβουλος του Τραμπ, Κόνγουεϊ, κ.λπ.). Δεν σημαίνει ότι τέτοιες καταγγελίες πρέπει να γίνονται αμέσως πιστευτές. Σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να ερευνώνται σοβαρά. Ενα από τα τρωτά σημεία της ακροαματικής διαδικασίας Κάβανο είναι ότι δεν ενεπλάκη νωρίτερα (και σοβαρότερα) το FBI. Αν δεν άλλαζε γνώμη ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Φλέικ την τελευταία στιγμή, μετά την επεισοδιακή συνάντησή του με δύο ακτιβίστριες, οι Ρεπουμπλικάνοί δεν θα ερευνούσαν καν τις καταγγελίες!
Το ρίσκο
Αντίλογος: Aς δεχθούμε ότι το περιστατικό συνέβη. Δεν είναι υπερβολή να ζητάμε εξηγήσεις από έναν μεσήλικο, 36 χρόνια με- τά, για μια βίαιη συμπεριφορά που επέδειξε στην εφηβεία του; Ξέρουμε πόσο παρορμητικοί είναι και τι ρίσκα παίρνουν, στα όρια της παραβατικότητας, αρκετοί άρρενες έφηβοι. Οι περισσότεροι το ξεπερνούν, ωριμάζουν, γίνονται υπεύθυνοι. Την απάντηση έδωσε, παραδόξως, ο ίδιος ο κ. Κάβανο: «Θεωρώ ότι όλη η ζωή μου υπόκειται σε εξέταση (στην ακροαματική διαδικασία)». Ακριβώς. Η ζωή μας συνιστά ένα ενιαίο αφήγημα. Πώς του δίνουμε συνοχή; Με απόκρυψη ή αυθεντικότητα; Η σχετική εξέταση αποσκοπεί να επιβεβαιώσει συμπεριφορές αγίων ή να θέσει τα άτομα ενώπιον πιθανών ευθυνών τους; Ο ηθικισμός της αμερικανικής δημόσιας ζωής τη στρέφει προς το πρώτο. Το μείζον, όμως, είναι το δεύτερο. Αυτό που ζητείται από το δημόσιο πρόσωπο είναι να λειτουργήσει αυθεντικά – να αναγνωρίσει την όποια παραβατική συμπεριφορά του.
Οι κρίνοντες, αν διαθέτουν συναισθηματική ωριμότητα και αν είναι απροκατάληπτοι (μεγάλα «αν»), πιθανότατα θα συγχωρέσουν την επιλήψιμη συμπεριφορά ενός μέθυσου εφήβου, ο οποίος, εν τω μεταξύ, ωρίμασε, μεταμελήθηκε και είχε μια λαμπρή σταδιοδρομία. Αρκεί να είναι ειλικρινής. Αλλά αυτό είναι το ρίσκο του μεταμεληθέντος – να θέσει την ηθική κάθαρσή του πάνω από το συμφέρον του. Για τον κ. Κάβανο, ίσως και για τους περισσότερους από μας, αυτό είναι ένα τεράστιο ρίσκο. Η απόκρυψη βολεύει. Η αυθεντικότητα αναστατώνει. Ασχετα από το αν αληθεύουν οι καταγγελίες της κ. Φορντ, η ακροαματική διαδικασία αποκάλυψε τη στενή σχέση συναισθημάτων, ευθυκρισίας και επαγγελματικής συμπεριφοράς. Θα επανέλθω.
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htso- ukas.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.