Γιατί ο Ιωάννης Μεταξάς αντιτάχθηκε στη Μικρασιατική Εκστρατεία; Γιατί, ενώ η ιδεολογία του Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού είχε μεγάλες συγγένειες με τον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό, στην κρίσιμη στιγμή τάχθηκε στο πλευρό των Συμμάχων, έτοιμος να καταβάλει το κόστος που όλοι γνωρίζουμε – ή δεν γνωρίζουμε; Μας φτάνει η εξήγηση περί οικονομικών δεσμών της Ελλάδας με τη Μεγάλη Βρετανία; Ή μήπως προτιμούμε την εξήγηση ότι, βασιλικός ων, υποτάχθηκε στις επιθυμίες του φίλου των Βρετανών Γεωργίου Β΄; Κι αν υποθέσουμε ότι οι μικρολογαριασμοί είναι η κινητήριος δύναμις της Ιστορίας, τότε πώς μπορούμε να εξηγήσουμε το γεγονός ότι η απόφασή του να ταχθεί στο πλευρό των Συμμάχων συμπαρέσυρε το αίσθημα ενός λαού ο οποίος δεν τον είχε εκλέξει για ηγέτη του; Μήπως εκεί δικαιούμαστε να αναρωτηθούμε για την ύπαρξη ενός υπογείου ρεύματος το οποίο βγήκε στην επιφάνεια την κρίσιμη στιγμή; Πώς ένας ολόκληρος λαός δέχθηκε να προσφέρει τη ζωή του για την απόφαση ενός ηγέτη που είχε επιβληθεί με κοινοβουλευτικό πραξικόπημα; Και πώς αυτός ο ηγέτης κατάφερε να εκφράσει με μία μόνον λέξη, το «Οχι», το πατριωτικό αίσθημα του πληθυσμού μιας χώρας φτωχής και αδύναμης;
Παράπλευρες απώλειες της γνώσης μας για τον καιρό εκείνο. Πόσοι ξέρουν ότι ο Ιωάννης Μεταξάς υπερασπίστηκε τον Συκουτρή όταν ξέσπασε η συκοφαντική εκστρατεία εναντίον του για την έκδοση του «Συμποσίου», όταν οι αριστεροί διανοητές, όπως ο Γληνός, σιωπούσαν γιατί δεν θεωρούσαν τον Συκουτρή δικό τους; Μήπως η δίκη του Συκουτρή έχει μεγαλύτερη σημασία για την κατανόηση της Ελλάδας του Μεσοπολέμου από τα εκλογικά αποτελέσματα και τον Κονδύλη; Ποιος παρήγγειλε τη συγγραφή μιας γραμματικής της δημοτικής γλώσσας στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη; Ο Ιωάννης Μεταξάς. Τον είχε πείσει για την αξία της δημοτικής ο Ιων Δραγούμης, συνεξόριστός του στην Κορσική, στα χρόνια του Διχασμού. Κακώς κατά τη γνώμη μου, διότι, αν μιλάμε για μια τεχνητή ελληνική, αυτή δεν είναι η καθαρεύουσα του Κοραή, αλλά η δημοτική του Τριανταφυλλίδη. Η γνώμη μου δεν ενδιαφέρει, θα μου πείτε. Αντιθέτως, ενδιαφέρει πώς ένας δεξιός της Δεξιάς, πιο δεξιός δεν γίνεται από τον Μεταξά, αγάπησε τη δημοτική ενώ είναι τοις πάσι γνωστόν πως οι δεξιοί αγαπούσαν την καθαρεύουσα για να μπορούν να μιλάνε στον λαό χωρίς να τους καταλαβαίνει. Ιστορικά παράδοξα; Ή μήπως Ιστορία;
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, αν και στο πρωτάθλημα υποκρισίας διαπρέπουμε. Την Ιστορία μας δεν είμαστε σε θέση να τη διδάξουμε στους απογόνους μας, διότι οι πρόγονοί μας μάς έμαθαν να τη φοβόμαστε. Η δική μου γενιά που πέρασε από τα θρανία της δικτατορίας και το υπερθέαμα της «Πολεμικής Αρετής», την πασαρέλα της κακογουστιάς, έμαθε πως η Ιστορία των Ελλήνων είναι μια συρραφή αγαθοεργιών προς την ανθρωπότητα. Από τον Μιλτιάδη και τον γιο του, τον Κίμωνα έως τον Κολοκοτρώνη, τον Βενιζέλο και τον Μεταξά. Εκεί συνήθως είχαμε φτάσει Μάιο και έπρεπε να προετοιμαστούμε για τις εξετάσεις. Εναν μύθο θα σας πω που τον μάθαμε, παιδιά.
Οταν ο θεός των Ελλήνων ευλόγησε τον λαό του με τη δημοκρατία της μεταπολίτευσης, ο μύθος ανατράπηκε. Και τι γίνεται όταν ανατρέπεται ο μύθος; Μα βλέπουμε το πρόσωπο της Ιστορίας. Οι νεότερες γενιές διάβασαν Μακρυγιάννη, μίσησαν τους Βαυαρούς, σιχάθηκαν την «ξενοκρατία» και έμαθαν πως, αν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί, ούτε Μεταξά θα είχαμε ούτε χούντα των συνταγματαρχών. Ετρεχαν στις επετείους του Πολυτεχνείου, θαύμαζαν όσους πλακώνονταν με τους «μπάτσους» γιατί ήσαν σαν τους ήρωες της νύχτας εκείνης, μίσησαν τους Αμερικανούς, μετά τους Γερμανούς και με τις γνώσεις της Ιστορίας που είχαν εμπεδώσει φώναζαν αγανακτισμένοι στο Σύνταγμα ότι η «χούντα δεν έπεσε το ’73». Αν μη τι άλλο αυτό το εμπέδωσαν.
Ας μη γελιόμαστε. Η αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να προστατευθεί από τα καδρόνια της κατάρρευσης που πέφτουν στο κεφάλι της δέκα χρόνια τώρα, με δυο λόγια, η αδυναμία της να αντιληφθεί τον κόσμο στον οποίον ζει ή είναι υποχρεωμένη να ζήσει, οφείλεται και στον φόβο που της προκαλεί η ίδια της η Ιστορία. Και ο φόβος, με τη σειρά του, οφείλεται στο γεγονός ότι η Ιστορία μάς υποχρεώνει να σταθούμε απέναντι στους εαυτούς μας για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε.