O Κυριάκος Μητσοτάκης στην ομιλία στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, δεσμεύθηκε ότι η κυβέρνησή του θα μεταφέρει τον ΕΝΦΙΑ στους δήμους. Κατά την προσφιλή μας παράδοση, αντί για μια σοβαρή συζήτηση γύρω από το θέμα, εμφανίστηκαν διάφοροι οι οποίοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να πολεμήσουν τη σημαντική αυτή μεταρρύθμιση. Προσωπικά δεν γνωρίζω αν υπάρχει άλλη χώρα όπου ο φόρος στην ακίνητη περιουσία καθορίζεται από την Κεντρική Κυβέρνηση. Σε δύο πολιτισμένες χώρες που γνωρίζω, τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, ο φόρος καθορίζεται και εισπράττεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και μόνο το γεγονός αυτό έπρεπε να μας προβληματίσει. Εμείς εδώ στην ταλαίπωρη αυτή χώρα νομίζουμε ότι είμαστε πιο έξυπνοι από τους άλλους και θέλουμε πάντοτε να εφευρίσκουμε τις δικές μας πατέντες για προβλήματα που από καιρό έχουν λυθεί με επιτυχία αλλού.
Για το θέμα έχω ήδη γράψει δύο άρθρα στη στήλη αυτή («Φόροι στην Ακίνητη περιουσία» 16/6/2015 και «ΕΝΦΙΑ Εξωτερικού – Το ισοδύναμο ανέκδοτο 18/10/2015), όπου υποστήριζα με επιχειρήματα τη μεταρρύθμιση αυτή. Λόγω ακριβώς της επικαιρότητας θα επανέλθω στο θέμα. Στη θεωρία με τον ΕΝΦΙΑ η τότε κυβέρνηση ήθελε να επιβάλει ένα φόρο σε όλη την ακίνητη περιουσία και όχι μόνο στα ηλεκτροδοτούμενα κτίσματα. Η θεωρία ήταν σωστή γιατί έτσι αύξανε τη βάση και μπορούσε να μειώσει τους συντελεστές. Από τη θεωρία όμως στην πράξη υπάρχει τόση απόσταση, ώστε μου είναι αδύνατο να ξεπεράσω τον πειρασμό για να μη σας αφηγηθώ ένα παλιό, αλλά πολύ ωραίο ανέκδοτο που ταιριάζει σαν γάντι στην περίπτωση αυτή.
Ρωτάει το παιδί τον πατέρα του: «Μπαμπά, ποια είναι η διαφορά μεταξύ θεωρίας και πράξης;». Ο μπαμπάς αφού σκέφτεται για λίγο, του λέει: «Πήγαινε στη μάνα σου και ρώτα την, χωρίς να της πεις ότι σε έβαλα εγώ, αν της έδινε ο γείτονάς μας ο εφοπλιστής 1 εκατομμύριο ευρώ, αν θα πήγαινε μαζί του. Μετά ρώτα το ίδιο και την αδελφή σου και έλα να τα πούμε». Υστερα από λίγο γυρίζει το παιδί και λέει στον πατέρα του: «Μπαμπά, δέχτηκαν και οι δύο». Τότε του λέει ο πατέρας του: «Ακουσε παιδί μου, στη θεωρία έχουμε δύο εκατομμύρια ευρώ, ενώ όμως στην πράξη δεν έχουμε φράγκο, αλλά έχουμε μόνο δύο πόρνες στο σπίτι».
Νομίζω ότι αυτό έγινε και με τον ΕΝΦΙΑ. Στη θεωρία ήταν καλός, αλλά στην πράξη έγινε καταστροφή. Η βάση υπολογισμού, αρχικά διευρύνθηκε και περιέλαβε τα οικόπεδα, τα χωράφια τα μη ηλεκτροδοτούμενα κ.ά. Αρχισαν οι παρεμβάσεις του βουλευτών της επαρχίας, οι οποίες προκάλεσαν τις εξαιρέσεις και τα ξηλώματα. Μετά υπήρχαν και περιοχές που δεν είχαν αντικειμενική αξία και βγήκαν κάτι τεράστια ποσά, τα οποία με κάποιο φίλτρο θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Στη συνέχεια η τότε κυβέρνηση προσπάθησε να το μαζέψει, αλλά η ζημιά έγινε. Στην πράξη ο ΕΝΦΙΑ ταυτίστηκε με έναν υπερβολικό και άδικο φόρο, ο οποίος απομυζά τον Ελληνα φορολογούμενο.
Για να αναδείξω τις ανωμαλίες του ΕΝΦΙΑ, συγκέντρωσα πρόσφατες αναρτήσεις από γνωστό οίκο που ασχολείται με ακίνητα, τη ζητούμενη τιμή πώλησης και την αντίστοιχη αντικειμενική αξία βάσει της οποίας υπολογίζεται ο ΕΝΦΙΑ. Οι διαφορές είναι ασύλληπτες. Για 10 ακίνητα οι πωλητές ζητούν 17 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η «αντικειμενική αξία» είναι μόλις 1.726.911 ευρώ! Δηλαδή, η τιμή πώλησης είναι δεκαπλάσια της «αντικειμενικής αξίας». Οπως καταλαβαίνετε, μόνο αντικειμενική δεν είναι η αξία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ των 10 ακινήτων υπάρχει ιδιοκτησία με 3 βίλες στο Φισκάρδο, όπου ο ιδιοκτήτης ζητεί 2,5 εκατ. ευρώ, ενώ η αντικειμενική αξία είναι μόλις 46.663 ευρώ. Επίσης στην Κεφαλονιά, εξοχική κατοικία 377 τετραγωνικών μέτρων, η οποία πωλείται προς 1,2 εκατ. ευρώ, έχει αντικειμενική αξία 28.120 ευρώ. Και μόνο από αυτά τα παραδείγματα είναι ολοφάνερο ότι ο ΕΝΦΙΑ εμπεριέχει πάρα πολλές αδικίες.
Εμείς οι μηχανικοί έχουμε μάθει ότι ένα μεγάλο πρόβλημα λύνεται ευκολότερα αν το σπάσεις σε πολλά μικρότερα. Αντί, λοιπόν, μια κεντρική υπηρεσία να καθορίζει τις «αντικειμενικές αξίες» σε περιοχές που ούτε στον χάρτη δεν μπορεί να τις βρει, οι 325 δήμοι θα μπορούν με απόλυτη ακρίβεια να καθορίσουν την πραγματική αντικειμενική αξία των ακινήτων της περιοχής τους. Αυτό ακριβώς εμπεριέχει η πρόταση Μητσοτάκη. Οι ΟΤΑ να καθορίζουν και να εισπράττουν τον ΕΝΦΙΑ και να σταματήσει η χρηματοδότηση των ΟΤΑ από την Κεντρική Κυβέρνηση. Το ποσό είναι ακριβώς το ίδιο: 2,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι αυτονόητο ότι οι ΟΤΑ γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τα του δήμου τους. Ετσι μπορούν να καθορίσουν με σωστότερα κριτήρια το ύψος του ΕΝΦΙΑ.
Και εδώ έρχεται μια έκπληξη από το παρελθόν. Ο κ. Γιάννης Μιχαήλ, αρχιτέκτων – πολεοδόμος και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος, με επιστολή που δημοσιεύθηκε στην «Κ» αναφέρει: «…Ο ΕΝΦΙΑ έρχεται να προστεθεί από πέρυσι, ενδεχομένως και πάλι από εφέτος, στις ατελείωτες οβιδιακές μετονομασίες αυτού του φόρου κεφαλαίου (ΦΑΠ, ΤΑΠ, ΕΕΤΗΔΔΕ, ΦΜΑΠ, ΕΝΦΙΑ) τα τελευταία 43 χρόνια από την πρόταση του 1972 και 41 χρόνια από την εισαγωγή του το 1973 με έναν από τους πρώτους Νόμους (Ν12/1974) της μεταπολίτευσης. Ολες αυτές τις 4 δεκαετίες ο φόρος επιβάλλεται πεισματικά για μονομερείς δημοσιονομικούς λόγους, δηλαδή υπέρ του αχόρταγου δημόσιου κορβανά, αδιαφορώντας για την όποια ανάπτυξη αλλά και την όποια εξέλιξη του χωρικού γίγνεσθαι της χώρας, αντίθετα απ’ ό,τι ισχύει στις άλλες χώρες στη σχετική εμπειρία των οποίων αναφέρεται εκτεταμένα η πρόταση. Πράγματι η λεπτομερώς αυτή τεκμηριωμένη πρόταση εκπονήθηκε στα πλαίσια του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας το 1972. Η επιβολή του προβλεπόταν υπέρ του ΟΤΑ με γνώμονα την τοπική ανταποδοτικότητά του και με κατάργηση την ακατανόητη κρατική χρηματοδότηση και τους ΟΤΑ. Οι συντελεστές του έπρεπε να καθορίζονται μέσα σε γενικά πλαίσια από τους ΟΤΑ, ενώ το εξειδικευμένο έσοδό του να κατευθύνεται στην ποιοτική αναβάθμιση κάθε δήμου. Προφανώς, τα όποια θετικά αποτελέσματα θα δικαίωναν την επιβολή του φόρου και θα παγίωναν την εμπιστοσύνη των δημοτών προς αυτή την αρμοδιότητα του δήμου τους».
Αυτή και αν είναι έκπληξη πρώτου μεγέθους. Συνοψίζω: Το 1972 εκπονήθηκε από ειδικούς μελέτη η οποία πρότεινε ο Φόρος Ακίνητης Περιουσίας να μεταφερθεί στους ΟΤΑ και να καταργηθεί η «ακατανόητη κρατική χρηματοδότηση των ΟΤΑ». Και δεν είναι μόνο αυτό. Η πρόταση έγινε νόμος του κράτους από το 1974, αλλά ως συνήθως ποτέ δεν εφαρμόστηκε! Αθάνατη Ελλάδα! Οι περισσότεροι νόμοι που ψηφίζονται στο Κοινοβούλιο ποτέ δεν εφαρμόζονται. Υστερα απορούμε πώς φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε.
Αντί να προσπαθούμε να τορπιλίσουμε μια μεταρρύθμιση που έγινε νόμος πριν από 44 χρόνια, είναι καλύτερα να δούμε πώς θα την εφαρμόσουμε το ταχύτερο δυνατόν. Οσον αφορά τις αντιρρήσεις για τους «φτωχούς» δήμους, πάντα υπάρχουν λύσεις. Με ένα Ταμείο Συνοχής, όπου πλούσιοι δήμοι (π.χ. Μύκονος και Σαντορίνη) θα μπορούν να συνεισφέρουν για να καλύπτουν τυχόν ελλείμματα.
Κλείνοντας θέλω να σας χαλαρώσω με ένα ανέκδοτο. Μια φορά και ένα καιρό, ένας επιτυχημένος γιατρός έχτισε μια υπέροχη μονοκατοικία στην Εκάλη. Ενας γύφτος (προς Θεού δεν έχω τίποτα με τους γύφτους αλλά το ανέκδοτο δεν μπορεί να λεχθεί διαφορετικά), ο οποίος κέρδισε το Jackpot στον Joker, έχτισε στο διπλανό οικόπεδο μια ακριβώς ίδια μονοκατοικία. Κάθε φορά που ο γύφτος έβλεπε τον γιατρό του έλεγε: «Το δικό μου σπίτι είναι καλύτερο από το δικό σου». Εκνευρίζεται ο γιατρός και φτιάχνει μια τεράστια πισίνα. Κάνει το ίδιο και ο γύφτος και επαναλαμβάνει στον γιατρό: «Το δικό μου σπίτι είναι καλύτερο από το δικό σου». Εξαλλος ο γιατρός τον ρωτάει: «Αφού τα σπίτια είναι ακριβώς ίδια, γιατί το δικό σου είναι καλύτερο από το δικό μου». Και ο γύφτος του απαντά: «Γιατί εγώ έχω γείτονα γιατρό, ενώ εσύ έχεις γείτονα ένα γύφτο!» Κόκαλο ο γιατρός.
Η αξία καμιά φορά καθορίζεται και από τον γείτονα που μόνο η Τοπική Αυτοδιοίκηση γνωρίζει!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.