Εμίλ Ζολά. Κλασική φιγούρα αληθώς γενναίου διανοουμένου. Υπόθεση Ντρέιφους, σε όλους γνωστή, οπότε αρκεί μια φευγαλέα υπενθύμιση, προϊόν αντιγραφής. Θύμα σύνθετης σκευωρίας και στοχοποίησης, ο Αλφρεντ Ντρέιφους, Γαλλοεβραίος αξιωματικός, κατηγορήθηκε με μαεστρία και πλαστογραφίες ως κατάσκοπος των Γερμανών, τέλη του 19ου αιώνα, μέσα σε άλλο ένα λυσσώδες κλίμα αντισημιτισμού. Ο Ντρέιφους εν τάχει καταδικάστηκε κι εξορίστηκε στο Νησί του Διαβόλου (βλέπε χάρτη Γαλλική Γουιάνα).
L’Aurore (Η Αυγή) ήταν η εφημερίδα που εξέδιδε ο μετέπειτα πρωθυπουργός της Γαλλίας Ζορζ Κλεμανσό, πιο γνωστός ως «Τίγρης». Εκεί βρήκε βήμα ευήλιο ο Ζολά εξαπολύοντας το μνημειώδες «Κατηγορώ» του. Ενστικτο; Ιδιοφυής αποδόμηση του οφθαλμοφανούς εκτρώματος; Ασφαλής πληροφόρηση; Ηθικό χρέος; Η ουσία: ξεμπρόστιασε τους κατηγόρους ρίχνοντας άπλετο φως στη σκηνοθετημένη πλάνη. Κατάφερε, με τη συνδρομή κι άλλων ανθρώπων του πνεύματος, να οδηγηθεί σε αναψηλάφηση η υπόθεση Ντρέιφους, να δικαιωθεί το θύμα, να λάμψει η πάσα αλήθεια που δεν πρόλαβε να δει ο ίδιος· πέθανε το 1902, ενώ ο Ντρέιφους ευτύχησε να πεθάνει το 1935 χωρίς να βιώσει το ξέσπασμα του Β΄ Π.Π. Εκτοτε ο Ντρέιφους θεωρείται άγιος συνήγορος θυμάτων πλάνης και σκευωριών.
Περί στρατηγικής συκοφαντίας το ’φερε ο λόγος, βαθύχρονη ανθρώπινη τέχνη στα μικρά και στα μεγάλα. Αρχαία Αθήνα, πόλη όπου, προεξάρχοντος του Αρείου Πάγου, λειτουργούσαν πολλά δικαστήρια, και κάθε πολίτης –αντιπροσωπευτική δημοκρατία έτσι;– μπορούσε να γίνει δικαστής, κυρίως στη φιλόξενη λαϊκή Ηλιαία. Γνωστό ότι οι πρόγονοί μας είχαν έφεση στο κυνήγι των άλλων και ταλέντο στις στρεψοδικίες– κληρονομικό το χάρισμα. Η αγορά πρόσφερε φθηνές, καθημερινές ευκαιρίες και συκοφάντης να γίνεις αλλά και την τιμή σου να υπερασπιστείς, ήταν χρυσή εποχή και της διαπλοκής αλλά και άθλησης της ανοιχτομάτας Δικαιοσύνης που είχε στη διάθεσή της πιο ευέλικτα εργαλεία τιμωρίας.
Ηταν η κορυφαία ειρωνεία του, μια συγκλονιστική αντίφαση, άλυτη εξίσωση στο μυαλό των κοινών θνητών. Στη δίκη του ζήτησε ως ποινή να τον τρέφουν τιμητικά ισοβίως στο Πρυτανείο, εξοργίζοντας τους δικαστές. Στη συνέχεια, αν και φίλοι τον εκλιπάρησαν στο δεσμωτήριο, δεν δραπέτευσε αθωώνοντας εαυτόν, αλλά ήπιε γαλήνιος το κώνειο. Ο Σωκράτης υποτάχθηκε στην αδικία για χάρη της αθηναϊκής Δικαιοσύνης, καταδικάζοντας τους συγκαιρινούς του στο μαρτύριο της πλάνης.