Μυθιστόρημα; Αφήγημα; Κείμενο; Βάζω στοίχημα ότι ο εμφατικός αντιήρωας του «Δολοφόνου» του Γιώργου Αριστηνού (εκδόσεις Κίχλη, 2018), αν ενσαρκωνόταν και σκήνωνε ανάμεσά μας, θα μισούσε να χαρακτηριστεί με κάποιον τέτοιον όρο αυτό το τερατώδες, ραμπελεσιανό κατασκεύασμα όπου ο συγγραφέας του τον στρίμωξε να πρωταγωνιστεί. Οι τίτλοι «μυθιστόρημα», «αφήγημα», «κείμενο» θα περιόριζαν την ασύδοτη, καταγγελτική ελευθερία αυτού του διεστραμμένου εστέτ, του πολυτραυματία της ύπαρξης που περιφέρει την ακατάσχετη ψυχολογική αιμορραγία του σε ύποπτα μπαρ και τοποθεσίες άρτια σκοτεινές και αρκούντως κατάλληλες για άκρως ειδεχθείς φόνους.
Προσπαθώ λοιπόν να αντιμετωπίσω το φαινόμενο σαν μια περίεργη μορφή αντιζωής που προσγειώθηκε στον πλανήτη μας. Μια απαισιόδοξη θεώρηση είναι πως πρόκειται για πλανήτη που η κρούστα του αποτελείται κυρίως από περιττώματα που θρέφουν οργανισμούς που πλουτίζουν, με τη σειρά τους, ακόμα περισσότερο τα αθροιζόμενα περιττώματα. Ο «Δολοφόνος» του Αριστηνού είναι μια μορφή αντιζωής, θανάσιμα εχθρικής για τις παρούσες μορφές υπόστασης.
Ο ήρωας, απύθμενα εγωπαθής, συμβαδίζει πάντως με τη δυστοπική κοινωνική πραγματικότητα που ζούμε σήμερα. Διάσημοι ασήμαντοι προσφέρουν σε τσίγκινες τελετές χρυσά μετάλλια του ιδρύματος σε άλλους διάσημους ασήμαντους. Απατεώνες τσιρίζουν για να πουλήσουν κομπογιαννίτικα βιονικά γιλέκα που θα λύσουν όλα τα προβλήματα. Απατεώνες του αντίπαλου δέους κωλοτουμπάρουνε την απύθμενη ψευδολογία τους. Το πλήθος αποχαυνώνεται μπροστά σε ντοπαρισμένους ολυμπιονίκες, στραβοπόδαρους ποδοσφαιριστές, τραγουδοποιούς της τηλεοπτικής δεκάρας και άλλα περιττωματικά ινδάλματα. Η εγωπάθεια της μετριότητας έχει γίνει ψωμοτύρι. Eνα πρωί μπορεί να ξυπνήσεις και μέχρι το βραδάκι να έχεις γίνει παρανάλωμα του πυρός χωρίς κανείς να φταίει. Η ψυχή και το πνεύμα καίγονται ακόμα ευκολότερα από το σώμα. Σε αυτή τη δυστοπία οι ψευτο-δημοκρατικοί δυνάστες έχουν γίνει καθημερινοί, φτηνιάρικοι δολοφόνοι. Αν είναι να ζήσουμε την οριστική επικράτηση των δολοφόνων κάθε είδους (σώματος, ψυχής, και πνεύματος), τουλάχιστον ας μην είναι φτηνοί. Μας σκοτώνουν που μας σκοτώνουν, ας το κάνουν τουλάχιστον με στυλ.
Οι περισσότερες αφηγήσεις με δολοφονίες μπορούν να τιθασευθούν. Μπορούν π.χ. να γίνουν κινηματογραφικές ταινίες ή τηλεοπτικές σειρές: Βία, σεξ, λεκτική ασυδοσία κανονίζονται με ένα R-rated κι όλα εντάξει. Ή έστω μπορούν να μπουν στο μίξερ και να γίνουν θρεπτικοί βιταμινούχοι χυμοί με 10% ηθικά ή άλλα διδάγματα της πλάκας. Eχουμε λύσεις για να εξουδετερώσουμε τη λογοτεχνία των δολοφονιών.
Iσως θα μπορούσε να γίνει το ίδιο με τον «Δολοφόνο». Φαντάζομαι τη σύνοψη στο Netflix: «Ψυχοπαθής με αβυσσαλέο μίσος για όλα και όλους και σεξουαλικά υποστρώματα δολοφονεί τη μια γυναίκα μετά την άλλη πριν αυτοκτονήσει αηδιασμένος». Απλώς, έπειτα από μια τέτοια αποστράγγιση, θα έμενε μόνο ένα απολειφάδι, ένα κέλυφος. Χειρότερο ακόμα, θα έμοιαζε να πετάς το θρεπτικότατο κορν μπιφ ιδεών, φιλοσοφίας, ποίησης, τέχνης και ψυχικής περιδίνησης στα σκουπίδια για να φας τον τσίγκο της κονσέρβας πλοκής που αναγράφει επάνω κάτι γαργαλιστικά δαιμόνιο, π.χ. «666 Kcal ανά μερίδα». Φά’ την , αν θες, τι να σου πω. Απλώς θα σου κόψει το στομάχι στον θόλο και στον πυλωρό – αν καταφέρει, βέβαια, να κατέβει στον οισοφάγο το κονσερβοκούτι χωρίς να τον διατρήσει και βρεθείς με μεσοθωρακίτιδα. Γιατί το σημαντικότερο στον «Δολοφόνο» δεν είναι η πλοκή, αλλά οι πλόκαμοι της σκέψης. Ή ίσως οι πλόκαμοι της γραφής. Σκέψη ή γραφή; Ο «Δολοφόνος» φέρνει τη σκέψη και τη γραφή αντιμέτωπες σε σκληρή μονομαχία, να αλληλοσκοτωθούνε.
Ποιος θα προλάβει να ρίξει πρώτος το κοντάρι του στον άλλο, το χάλκεον έγχος; Κοίτα καλά, πρέπει να πετύχεις διάνα τον αντίπαλο – αν λαθέψεις, χάθηκες. Το κοντάρι που βρίσκει στόχο καταφέρνει ροκοκό τραύματα, ασύμβατα με την ανατομία που ξέρουμε από τους Ατλαντες και που διδάσκονται οι πρωτοετείς φοιτητές ιατρικής επί πτωμάτων ή προπλασμάτων. Γιατί η σκέψη και η γραφή πρέπει να κατορθώνουν τραύματα μοναδικά, που δεν τα περιλαμβάνει καμία τραυματολογία. Πρέπει να μας σκοτώνουν με τρόπο μοναδικό, θαυμαστό, μπας και κάποια στιγμή αναστηθούμε.
Στα δύο ομηρικά έπη συναντάει ήδη κανείς 190 τραύματα, τα περισσότερα θανατηφόρα, πάνω από τα μισά από κοντάρι. Πολλά έχουν περιγραφεί με λεπτομερή χρήση ιατρικής ορολογίας. Πολλοί θαυμάζουν τις ανατομικές γνώσεις του Αριστηνού, όταν παρουσιάζει τον θάνατο των θυμάτων. Εγώ θαυμάζω πόσο απέχουν οι περιγραφές αυτές από τη συνηθισμένη πραγματικότητα. Δημιουργούν μια νέα επιστήμη διαμπερούς λογοτεχνικού τραυματισμού. Οπως ένας μαθηματικός μπορεί να φτιάξει μια Γεωμετρία με διαφορετικές παραδοχές από την Ευκλείδεια, όπου οι παράλληλες ευθείες τέμνονται. Στον Ομηρο το κεφάλι συνεχίζει να φθέγγεται, την ώρα που αποκομμένο από το σώμα αναμειγνύεται με τη σκόνη. Το ίδιο κι ο Αριστηνός, φτιάχνει μια διαφορετική ιατροδικαστική πραγματικότητα. Οταν η αηδία που οπλίζει τον φόνο πλεονάζει – ε, τότε η καρδιά μπορεί να βρεθεί ξεριζωμένη και σφηνωμένη στις αντίπερα εσχατιές του σώματος, στην ελάσσονα πύελο.
Η γραφή και η σκέψη μπορούν να ξεσκίσουν και να μετατοπίσουν τα πάντα. Και βουνά ακόμα. Μπορούν να σχηματίσουν μια διαφορετική ιστορικότητα, αυτεξούσια κι αυτοαμφισβητούμενη. Οταν οι πλέον κοινότοποι δολοφόνοι έχουν γίνει μπανάλ τιμώμενα πρόσωπα, χρειαζόμαστε απεγνωσμένα περισσότερη δολοφονική φρεσκάδα και στη γραφή και στη σκέψη.
* Ο κ. Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης είναι τακτικός καθηγητής στην Ιατρική Σχολή και στη Σχολή Θετικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Stanford.