Ηταν μετά βεβαιότητος το πιο αξιομνημόνευτο γεύμα με την «Κ» από τα δεκάδες που έχω γράψει μέχρι σήμερα. Ο λόγος είναι απλός. Την ώρα που τρώγαμε με τον επιχειρηματία Αλέξανδρο Μακρίδη –ένα μεσημέρι χαρά Θεού στο Μικρολίμανο– το εστιατόριο πήρε φωτιά. Η Πυροσβεστική φρόντισε αμέσως να μην επεκταθεί η εστία της πυρκαγιάς, που βρισκόταν στην καπνοδόχο. Με έναν αλλόκοτο αλλά και πολύ ταιριαστό τρόπο, όμως, η αντίδραση του συνδαιτυμόνα μου στο έκτακτο γεγονός ήρθε να συμπληρώσει όλα τα ενδιαφέροντα στοιχεία που είχα καταλάβει έως εκείνη την ώρα για τον χαρακτήρα του. Οπως, λ.χ., η απίστευτη ψυχραιμία του και το φλεγματικό του χιούμορ. Ενώ αιφνιδιαστήκαμε από μαύρους καπνούς που βγήκαν στην κουζίνα, με καθοδήγησε με απόλυτη ηρεμία να βγούμε έξω. Μετά στράφηκε στο γκαρσόνι, που ήδη είχε πάρει έναν πυροσβεστήρα, και είπε: «Φαντάζομαι, θα αργήσει το σταμναγκάθι».
Ευτυχώς, τέλος καλό όλα καλά και μέσα σε 2-3 ώρες οι πυροσβέστες έκαναν τη δουλειά τους. Παρά το ότι το γεύμα δεν κράτησε όσο θα θέλαμε, προλάβαμε ωστόσο με τον Αλέξανδρο Μακρίδη να πούμε αρκετά πράγματα για το επιχειρείν. Είναι άλλωστε ένας άνθρωπος που κρατάει ζωντανή και ακμαία μια ελληνική εταιρεία με ιστορία 140 ετών. Δεν το λες και μικρό κατόρθωμα, όταν έχουμε δει ολόκληρους γίγαντες της αγοράς, αλλά και επιχειρήσεις με μεγάλη παράδοση, να έχουν κυριολεκτικά αφανιστεί κατά την τελευταία δεκαετία της κρίσης. Πριν όμως πιάσουμε τον δύσκολο στίβο της οικονομίας, ξεκινήσαμε από τη ζωή του. Γεμάτη ανατροπές, αλλαγές και απρόοπτα, τον προίκισε προφανώς με την ικανότητα να σκέφτεται και να πράττει με διαύγεια –όπως διαπίστωσα και εγώ– την ώρα της κρίσης.
Υπάρχει διάθεση από το εξωτερικό να γίνουν επενδύσεις, γιατί διαπιστώνουν ότι η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες, αλλά και να αλλάξει πολλές από τις κακοδαιμονίες του παρελθόντος.
Με ρίζες από την Κωνσταντινούπολη, η εκ πατρός οικογένειά του χρειάστηκε να μετοικήσει στην Αθήνα, όπου ο ιατρός προπάππους Νικόλαος Μακρίδης συνέβαλε στη βελτίωση της δημόσιας υγείας και μάλιστα του απονεμήθηκε παράσημο από τη γαλλική κυβέρνηση. Ο δικηγόρος παππούς του Αλέξανδρος βοηθούσε όλους όσοι έρχονταν διωγμένοι από την Πόλη, ανακατεύτηκε με τα κοινά και έγινε πρόεδρος της ΑΕΚ. Ο πατέρας του αποφάσισε να μπει στο διπλωματικό σώμα υπηρετώντας σε διάφορα πόστα (Αμερική, Αίγυπτο, Γερμανία, Ισπανία κ.α.), σε κάποια από τα οποία πήρε μαζί τον γιο του: «Κάθε τόσο άλλαζα εντελώς περιβάλλον. Εμαθα μια σειρά γλώσσες απταίστως, όμως τα ελληνικά μου ήταν φτωχά και επίσης δεν ήξερα να γράφω καθόλου. Οταν χρειάστηκε να δώσω εξετάσεις νέας και αρχαίας ελληνικής γλώσσας, στα 14 μου, για να μπω σε ιδιωτικό σχολείο στην Αθήνα, απέτυχα παταγωδώς. Οι καθηγητές μού είπαν τότε: “Μα δεν ξέρεις τίποτε, πώς περιμένεις να περάσεις;” και εγώ απάντησα: “Μα αν δεν με πάρετε εσείς να μου τα διδάξετε, πώς θα τα μάθω;”. Η απάντησή μου τους συγκίνησε και έτσι κατάφερα τελικά να εγγραφώ. Από την πλευρά της μητέρας μου, η οικογένειά της είχε επιχειρηματική κλίση, με την εμπορική εταιρεία βιομηχανικών ειδών “Χρυσαφίδης” να ιδρύεται το 1882. Την επιχείρηση αυτή κρατούσε και συνέχιζε επάξια ο θείος μου, Μιχάλης».
Μετά το σχολείο ο Αλέξανδρος Μακρίδης συνέχισε τις σπουδές του στην Αμερική. Αρχικώς οικονομικά και πολιτικές επιστήμες στο Yale και ύστερα νομική στο ίδιο πανεπιστήμιο. «Δούλευα τα καλοκαίρι στις ΗΠΑ και σταδιακά κατάλαβα ότι δεν ήθελα να γίνω δικηγόρος, οπότε ήρθε μία ακόμη αλλαγή στη ζωή μου. Πήγα να εργαστώ στην Goldman Sacks και εκεί συνειδητοποίησα ότι μου άρεσε πολύ περισσότερο αυτός ο τομέας, με αποτέλεσμα να τελειώσω διοίκηση επιχειρήσεων στο Harvard Business School. Με την αποφοίτηση είχα ήδη μια συμφωνία να εργαστώ στην Pepsi, κάτι που δεν έγινε ποτέ. Διότι συνέβη μια τραγωδία. Ολόκληρη η οικογένεια του θείου μου, ο ίδιος, η σύζυγος και τα δύο ξαδέλφια μου βρέθηκαν δολοφονημένοι στο σπίτι τους στην Εκάλη από τον Ταϊλανδό μπάτλερ. Αν το έγκλημα –με τον ένοχο να παραμένει ατιμώρητος– συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία, μπορείτε να φανταστείτε το σοκ που προκάλεσε σε εμάς τους οικείους, ιδιαίτερα εμένα που έτυχε να βρεθώ μπροστά στο αποτρόπαιο θέαμα», λέει ο Αλέξανδρος Μακρίδης, μένοντας για λίγο σιωπηλός, αφήνοντάς με να καταλάβω ότι δεν θα ήθελε να μιλήσει άλλο για το ζήτημα αυτό.
Τα τραγικά γεγονότα φέρνουν τον τότε 29χρονο αντιμέτωπο με μία ακόμη δύσκολη κατάσταση. Κάποιος έπρεπε να αναλάβει πλέον την οικογενειακή επιχείρηση: «Μέσα στο ανείπωτο πένθος βρέθηκα με μία ακόμη πρόκληση, μιας και δεν υπήρχε άλλος συγγενής στη διαδοχή. Αμφιταλαντεύτηκα. Τελικά πήρα την απόφαση να το κάνω σαν χρέος προς την οικογένεια και συσπειρώνοντας όλες τις δυνάμεις που είχα μέσα μου. Δεν είχα ιδέα εάν θα τα κατάφερνα, όχι μόνο λόγω των γεγονότων που είχαν προηγηθεί, αλλά διότι μου έλειπε η εξειδικευμένη γνώση αφού η εταιρεία εξόπλιζε εργοστάσια και εταιρείες με μηχανολογικό εξοπλισμό».
Οι Ελληνες εργάζονται σκληρά, αλλά δεν είναι όσο ανταγωνιστικοί θα έπρεπε
«Το πρώτο διάστημα βοήθησαν σε τεράστιο βαθμό οι εργαζόμενοι και οι στενοί συνεργάτες του θείου μου. Ηταν άνθρωποι αξιόλογοι που ήξεραν πολύ καλύτερα από εμένα τη δουλειά και συνέβαλαν στο να την αγαπήσω. Επεσα στα βαθιά απότομα, αλλά έκανα τα πάντα για να μάθω όσο μπορούσα το αντικείμενο, γρήγορα και αποτελεσματικά. Ωστόσο, μηχανικός δεν ήμουν. Οι ανταγωνιστές μας είχαν πιστέψει ότι θα κλείναμε, αλλά τελικά τα καταφέραμε. Ομως, πάνω που έστρωσαν τα πράγματα στην εταιρεία, άρχισα να καταλαβαίνω ότι θα άλλαζαν οι κανόνες του διεθνούς εμπορίου αλλά και της παραγωγής, όπως είχε ήδη αρχίσει να φαίνεται και στο εξωτερικό. Για να παραμείνει η εταιρεία υγιής έπρεπε να μην περιοριζόμαστε στην ελληνική αγορά αλλά να μπούμε και στις ξένες, όπου ο ανταγωνισμός είναι πολύ πιο σκληρός. Προσέλαβα τότε μια σειρά από εξειδικευμένους συνεργάτες, με τους οποίους φτιάξαμε μια εξαιρετική ομάδα που είχε esprit de corps, δηλαδή ένα είδος υπερηφάνειας που θα κάναμε μια μεγάλη προσπάθεια. Τα πήγαμε εξαιρετικά.
»Ενα από τα διδάγματα που έβγαλα τότε ήταν κάτι που είχα μάθει ήδη στην Αμερική και διατρανώθηκε και εδώ. Αποκλείεται να βγει χαμένη μια εταιρεία που επενδύει και πιστεύει στους εργαζομένους και στην επιτελική της ομάδα σαν να είναι μέρος του πραγματικού κεφαλαίου της. Η επιχειρηματική κουλτούρα της Ελλάδας στηριζόταν περισσότερο στην οικογενειοκρατία και όχι στην αξιοκρατία. Κοντά σε αυτό, ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα για το ελληνικό επιχειρείν είναι ότι δεν γίνεται να αναπτυχθούν οικονομίες κλίμακος, διότι σε σχέση με την Ευρώπη είμαστε η χώρα με τις περισσότερες μικρές επιχειρήσεις που έχουν έως δέκα εργαζομένους. Και ενώ οι Ελληνες εργάζονται πολύ σκληρά, δεν καταφέρνουν να είναι τόσο παραγωγικοί ή ανταγωνιστικοί όσο θα έπρεπε εξαιτίας αυτής της ιδιαιτερότητας. Πάσχουμε λοιπόν διότι δεν έχουμε πολλές μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, αυτό είναι ένα δομικό ζήτημα που δεν μπορεί να αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη.
»Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να ενδυναμώσουμε τη συνεργατικότητα. Στον Ελληνα είναι ριζωμένη η αντίληψη ότι είναι καλύτερο να έχει κάτι μικρό και να το ορίζει μόνος του –ακόμα και αν στο τέλος βγει χαμένος– από το να μάθει να κρατά τις περίπλοκες, καμιά φορά, ισορροπίες της συνεργατικής δουλειάς. Επιπροσθέτως, οι κυβερνήσεις –με εξαίρεση την τελευταία– δεν έδιναν και κίνητρα επιχειρηματικών συνενώσεων και συνεργασίας. Επιπλέον, θεωρώ ότι δοκιμασμένες πρακτικές τού επιχειρείν και η εμπειρία της επιχειρηματικής κοινότητας μπορούν και πρέπει να συμβάλλουν στην επίλυση κομβικών κοινωνικών προβλημάτων. Στηριζόμενοι σε μια διαφορετική κουλτούρα συνεργασίας μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας».
Θέλει τόλμη
«Παρά τα όποια μειονεκτήματα, υπάρχουν σήμερα ελληνικές ιδιωτικές εταιρείες που τα πάνε περίφημα στις διεθνείς αγορές, βελτιώνονται συνεχώς, προσλαμβάνουν άξιους ανθρώπους, δίνουν θέσεις σε συμπατριώτες μας που έχουν κάνει γερές σπουδές και θέλουν να πετύχουν. Υπάρχει διάθεση από το εξωτερικό να γίνουν επενδύσεις, γιατί διαπιστώνουν ότι και η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες, αλλά και ότι υπάρχει η διάθεση να αλλάξουν πολλές από τις κακοδαιμονίες του παρελθόντος. Αυτό δεν σημαίνει ότι απλώς πρέπει να περιμένουμε σε μια γωνία τώρα που έχει μπει το νερό στο αυλάκι για να φτιάξουν τα πράγματα. Χρειάζεται σκέψη, σχεδιασμός, σωστά μετρημένο ρίσκο, τόλμη. Χρειάζεται να πάρουμε τον δύσκολο δρόμο. Ομως, είναι ωραίο να τα πας καλά στα δύσκολα, γιατί τα εύκολα δεν έχουν πολλά να σε διδάξουν. Το έμαθα και στη δική μου ζωή».
Η συνάντηση
Το μεσημεριανό ραντεβού δόθηκε στον «Παπαϊωάννου» στο Μικρολίμανο. Ημασταν –ευτυχώς, αν σκεφτεί κανείς τι επακολούθησε– οι μόνοι πελάτες. Παραγγείλαμε σταμναγκάθι, σαλάτα με βραστά λαχανικά και ένα ψητό τσαούσι (σαν φαγκρί αλλά πιο ζουμερό). Ηταν όλα εξαιρετικά και πάνω που είχε σερβιριστεί το ψάρι με το λαδολέμονό του, διαπιστώσαμε ότι έβγαιναν καπνοί από την κουζίνα που συνδεόταν με την καπνοδόχο. Φύγαμε δίχως να πληρώσουμε τον λογαριασμό. Την επόμενη ημέρα επικοινώνησα με το εστιατόριο, με διαβεβαίωσαν ότι όλα έληξαν γρήγορα και χρειάστηκαν λίγες ημέρες επισκευών. Επίσης, δεν ήθελαν με τίποτα να πάρουν χρήματα για το γεύμα.
