Δρ. Πέτρος Κουτράκης: Eρχεται ενεργειακή επανάσταση

Δρ. Πέτρος Κουτράκης: Eρχεται ενεργειακή επανάσταση

Να αρπάξουμε την ευκαιρία την ώρα που οι άνεμοι των ενεργειακών πολιτικών και των δυνάμεων της αγοράς θα είναι ευνοϊκοί

7' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Από τα τέλη Φεβρουαρίου βιώνουμε τη φρίκη μιας πολεμικής σύγκρουσης με τεράστιες γεωπολιτικές, οικονομικές και ενεργειακές συνέπειες για τη χώρα μας, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Η «Κ» αναζήτησε έναν από τους πιο κατάλληλους να φωτίσουν τις ενεργειακές συνέπειες: τον Πέτρο Κουτράκη, καθηγητή Περιβαλλοντικών Επιστημών και διευθυντή του Κέντρου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Ο Αϊνστάιν είχε πει ότι στο επίκεντρο κάθε κρίσης υπάρχει μια ευκαιρία. Πιστεύω ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι το σημείο καμπής, όπου οι προηγούμενες πολιτικές για την ασφάλεια, την ενέργεια και το περιβάλλον θα αλλάξουν για πάντα», τονίζει ο κ. Κουτράκης. «Εύχομαι να προαναγγείλει μια νέα Ευρώπη, που θα μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό της και θα ανακάμψει από τον εθισμό της στα ορυκτά καύσιμα».

– Μπορεί να αλλάξει ο τρόπος που παράγουμε ενέργεια;

– Απώτερος στόχος είναι η χρήση ηλιακής ή αιολικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θα χρησιμοποιείται για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης. Στη συνέχεια, το υδρογόνο θα αντιδρά με το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα για να παράγει πράσινους υδρογονάνθρακες, τα «eFuels». Υπάρχουν ήδη εργοστάσια στα οποία γίνονται δοκιμές (π.χ. στη Χιλή). Δεν ξέρω πόσος χρόνος θα απαιτηθεί ώστε αυτή η τεχνολογία να παράγει πράσινα καύσιμα σε ανταγωνιστικές τιμές και μεγάλες ποσότητες που θα καλύπτουν την παγκόσμια ζήτηση. Το πλεονέκτημα των πράσινων υδρογονανθράκων είναι ότι καθιστούν δυνατή την αποφυγή της απευθείας χρήσης υδρογόνου, το οποίο είναι εύφλεκτο και δύσκολο να αποθηκευτεί.

– Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και γενικά η χρήση μπαταριών μπορούν να λύσουν το πρόβλημα της ενεργειακής κρίσης;

– Οχι. Η παραγωγή μπαταριών δημιουργεί σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Επιπλέον, η Κίνα παράγει μεγάλο μέρος του λιθίου και δεν θέλουμε να εξαρτιόμαστε από ένα ακόμη αυταρχικό καθεστώς. Τέλος, οι χώρες στις οποίες η διείσδυση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων είναι σχετικά υψηλή, με ποσοστά 2%-4% του επιβατικού στόλου τους, έχουν προβλήματα με το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο επιβατικά αυτοκίνητα σε όλο τον κόσμο. Είναι αδύνατο να κατασκευαστούν μπαταρίες για όλα και να τους παρασχεθεί ηλεκτρική ενέργεια.

Η Ελλάδα δεν έχει υδρογονάνθρακες, ουράνιο, πολύτιμα μέταλλα ή σπάνιες γαίες, αλλά διαθέτει ήλιο και άνεμο, άριστα εκπαιδευμένους επιστήμονες και μηχα- νικούς και δημιουργικούς επιχειρηματίες.

– Η ενεργειακή ασφάλεια είναι προϋπόθεση και για την εθνική ασφάλεια μιας χώρας;

– Φυσικά. Οσα συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό το αποδεικνύουν. Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των ορυκτών καυσίμων παράγεται από χώρες με μη δημοκρατικά καθεστώτα είναι πολύ ανησυχητικό. Βέβαια, η συχνή συνύπαρξη ορυκτών καυσίμων και αυταρχισμού δεν είναι τυχαία, αλλά αυτό είναι θέμα για μιαν άλλη συζήτηση.

– Τι είδους ενεργειακό χαρτοφυλάκιο μπορεί να αναπτύξει η Ελλάδα;

– Κατά τη διάρκεια της επερχόμενης ενεργειακής επανάστασης θα δούμε μεταβάσεις στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, των μεταφορών και της μεταποίησης, οι οποίες θα δημιουργήσουν πολλές ευκαιρίες. Η Ελλάδα δεν έχει υδρογονάνθρακες, ουράνιο, πολύτιμα μέταλλα ή σπάνιες γαίες, αλλά διαθέτει ήλιο και άνεμο, καθώς και άριστα εκπαιδευμένους επιστήμονες και μηχανικούς και δημιουργικούς επιχειρηματίες. Και το πιο σημαντικό: οι νέες τεχνολογίες δεν θα απαιτούν υπέρογκα κεφάλαια, άρα οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα μπορούν να γίνουν κατασκευαστές ή παραγωγοί. Πρέπει να αρπάξουμε την ευκαιρία την ώρα που οι άνεμοι των ενεργειακών πολιτικών και των δυνάμεων της αγοράς θα είναι ευνοϊκοί. Να εκπαιδεύσουμε άμεσα τη νέα γενιά μηχανικών και τεχνικών.

– Συμμερίζεστε την αισιοδοξία για τα υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στη χώρα μας;

– Πράγματι, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον γι’ αυτά, ωστόσο δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς ποσότητες και αν είναι κερδοφόρα, μια και βρίσκονται σε πολύ μεγάλα βάθη. H ζήτηση ορυκτών καυσίμων αναμένεται να μειωθεί τη δεκαετία 2040-2050, άρα και οι τιμές τους. Γι’ αυτόν τον λόγο, τα καύσιμα με υψηλό κόστος παραγωγής, όπως τα ελληνικά, δεν θα είναι ανταγωνιστικά. Η αγορά θα επικεντρωθεί στο φυσικό αέριο με χαμηλό κόστος παραγωγής, όπως αυτό από τη Ρωσία και το Κατάρ. Οι εταιρείες που θα μπορούσαν να ενδιαφέρονται για το ελληνικό φυσικό αέριο το γνωρίζουν αυτό. Υπάρχει μια πλάνη, ότι η τρέχουσα ενεργειακή κρίση θα αυξήσει το ενδιαφέρον για νέες επενδύσεις εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, ακόμη και σε μέρη με δύσκολη πρόσβαση. Ωστόσο, το αντεπιχείρημα είναι ότι η ίδια κρίση θα μας απομακρύνει από τα ορυκτά καύσιμα και ότι οι εταιρείες ενδέχεται να αποφύγουν επενδύσεις υψηλού κόστους και ρίσκου. Ας λάβουμε υπόψη μας ότι λόγω του βάθους των κοιτασμάτων θα πρέπει να εμπλακούν εταιρείες με μεγάλη τεχνογνωσία και τεχνολογία, οι οποίες θα επενδύσουν τεράστια χρηματικά ποσά. Ως εκ τούτου, η ελληνική κυβέρνηση θα βρίσκεται στο έλεος μικρού αριθμού πολυεθνικών, με τις οποίες θα είναι δύσκολο να διαπραγματευθεί συμφέρουσες τιμές. Τέλος, υπάρχουν άλλα δύο προβλήματα: τα κοιτάσματα θα διαιωνίζουν τις εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας και πολλά από τα έσοδα θα δαπανώνται για στρατιωτικούς εξοπλισμούς· και η υπεράκτια εξόρυξη ορυκτών καυσίμων ενδέχεται να έχει δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Θυμηθείτε το ατύχημα της BP το 2010 στον Κόλπο του Μεξικού. Ενα τέτοιο ατύχημα σε κλειστές θάλασσες, όπως το Αιγαίο, μπορεί να ρυπάνει τις ακτές και να πλήξει τον τουρισμό, την αλιεία κ.λπ.

Δρ. Πέτρος Κουτράκης: Eρχεται ενεργειακή επανάσταση-1
«Υπάρχουν περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο επιβατικά αυτοκίνητα σε όλο τον κόσμο. Είναι αδύνατο να κατασκευαστούν μπαταρίες για όλα και να τους παρασχεθεί ηλεκτρική ενέργεια», λέει ο Πέτρος Κουτράκης.

Mου λείπουν ο καλός καιρός, το φαγητό, η θάλασσα και ο ΟΦΗ 

– Πώς βρεθήκατε στις ΗΠΑ και στο Χάρβαρντ;

– Συχνά οι φοιτητές μου με ρωτούν τι έκανα για να πετύχω. Η απάντησή μου δεν είναι αυτή που περιμένουν. Τους λέω ότι κατάγομαι από μια όμορφη κωμόπολη της Κρήτης, τις Αρχάνες, και από μια οικογένεια της μεσαίας τάξης χωρίς μεγάλα σχέδια. Απλώς ήμουν εργατικός και φιλόδοξος. Πήγα για μεταπτυχιακά στο Παρίσι επειδή είχα συγγενείς εκεί. Πριν τελειώσω το διδακτορικό μου, έστειλα περισσότερες από είκοσι αιτήσεις σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Το Χάρβαρντ δεν περιλαμβανόταν σε αυτά, αλλά η μοναδική απάντηση που έλαβα ήταν από αυτό! Ενα από τα πανεπιστήμια είχε προωθήσει την επιστολή μου στον καθηγητή του Χάρβαρντ J. Spengler, με τον οποίο έμελλε να κάνω το μεταδιδακτορικό μου. Ημουν τυχερός που μου δόθηκε αυτή η ευκαιρία. Βέβαια, μου άρεσε πολύ αυτό που έκανα και δούλεψα σκληρά.
 
– Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο;

– Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν άρχισα τις σπουδές μου, οι περιβαλλοντικές επιστήμες ήταν άγνωστες. Μου είχε μιλήσει γι’ αυτές ο καθηγητής μου Σταύρος Βολιώτης, στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, και μου άρεσε η ιδέα – και γιατί ήταν κάτι καινούργιο, και γιατί δεν υπήρχε κορεσμός. Δυσκολεύτηκα, βέβαια, να εξηγήσω στους γονείς μου τι ήταν αυτό που θα έκανα.
 
– Με ποια επιχειρήματα θα πείθατε έναν νέο/νέα να ασχοληθεί με την επιστήμη σας;

– Νομίζω ότι πρέπει να συγκεντρωθούμε σε δύο πράγματα: στη βιωσιμότητα του πλανήτη και στη δημόσια υγεία, τα οποία συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό. Χρειαζόμαστε δομικές αλλαγές, αναγκαίες για την επιβίωσή μας. Η κλιματική αλλαγή, η ενεργειακή κρίση, η ασφαλής διατροφική αλυσίδα, η βιώσιμη παραγωγή και ανακύκλωση υλικών και η ποιότητα αέρα και νερού είναι τεράστιες προκλήσεις, που απαιτούν μελέτη από εξειδικευμένους επιστήμονες. Οσοι νέοι ασχοληθούν με αυτά τα θέματα θα έχουν επιτυχημένες καριέρες και θα συμβάλουν στην κοινωνική ανάπτυξη.
 
– Τι σας λείπει από την Ελλάδα;

– Μου λείπουν η οικογένειά μου, οι φίλοι μου, ο καλός καιρός, το φαγητό και η θάλασσα. Βέβαια, χάρη στην τεχνολογία, μιλάω σε φίλους, διαβάζω ειδήσεις και βλέπω τους αγώνες του ΟΦΗ. 

Η πυρηνική ενέργεια

«Υπάρχει μια πλάνη περί άφθονων και φθηνών κοιτασμάτων ουρανίου που μπορούν να χρησιμοποιούνται αντί καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Πολλές χώρες, λοιπόν, προσπαθούν να αναπτύξουν πυρηνικές εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας. Η Ελλάδα έχει άφθονο ήλιο και άνεμο, και η εξάρτησή της από την πυρηνική ενέργεια θα είναι λάθος. Δεν συνιστάται κατασκευή πυρηνικού σταθμού σε χώρα σεισμογενή και μικρής έκτασης (οι εγκαταστάσεις δεν θα μπορούν να βρίσκονται μακριά από κατοικημένες περιοχές). Δεν διαθέτουμε ουράνιο και θα πρέπει να βασιστούμε σε εισαγωγές. Τέλος, η αντιμετώπιση των πυρηνικών αποβλήτων αποτελεί μείζον πρόβλημα και η Ελλάδα δεν διαθέτει γεωλογικά σταθερά αποθετήρια για τα ραδιενεργά απόβλητα».

Η συνάντηση

Τα είπαμε μέσω Zoom: πρωινός καφές για τον Πέτρο Κουτράκη στο γραφείο του στο Χάρβαρντ, απογευματινός για εμένα. «Εχετε πει ότι η Κρήτη σάς ακολουθεί όπου και αν πάτε. Ποια στοιχεία της προσωπικότητάς σας μαρτυρούν την καταγωγή σας;» τον ρώτησα. «Ο τόπος όπου περνάμε την παιδική μας ηλικία είναι το καλούπι που διαμορφώνει τον χαρακτήρα μας. Η διατήρηση της ταυτότητας σε μια πολυπολιτισμική χώρα όπως οι ΗΠΑ είναι πολύ σημαντική· όχι μόνο για εμένα αλλά και για τα παιδιά μου, Ερικα και Νίκολα, που κάθε χρόνο επισκέπτονται την Ελλάδα. Οποιος δεν θυμάται 
το παρελθόν του δεν έχει μέλλον. Οσον αφορά τα κρητικά στοιχεία του χαρακτήρα μου, είναι τρία: είμαι αυθόρμητος, συναισθηματικός και προοδευτικός».

Δρ. Πέτρος Κουτράκης: Eρχεται ενεργειακή επανάσταση-2

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή