Το μόνο που αποκλείεται να σκεφτεί κανείς βλέποντας την Κατερίνα Ευαγγελάτου είναι τη χιλιοτραγουδισμένη άρια «La donna è mobile» («Η γυναίκα είναι άστατη») από τον «Ριγολέττο» του Βέρντι. Γυναίκα, νέα, όμορφη, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου και αναγνωρισμένη σκηνοθέτις. Επιπλέον, προβεβλημένη από τον Τύπο για ένα σωρό διαφορετικούς λόγους: από ανάλαφρους, όπως η κομψή και υψηλού γούστου γκαρνταρόμπα της, έως δύσβατους, προσωπικούς/οικογενειακούς. Για τους γονείς της, Σπύρο Ευαγγελάτο και Λήδα Τασοπούλου, τον μικρότερο αδελφό της Αντίοχο, δεν θέλει να μιλήσει άλλο. Αισθάνεται ότι το θέμα εξαντλήθηκε και το πένθος των διαδοχικών θανάτων που βίωσε την τελευταία 15ετία αφορά, αυστηρά, την ίδια.
Η Κατερίνα Ευαγγελάτου «δεν εγκαταλείπει στις δυσκολίες, δεν παρατάει τα όπλα». «Με τα χρόνια έχω βρει τον τρόπο να ανοίγω διαφορετικούς δρόμους γι’ αυτό που θέλω να πετύχω. Εχω γίνει πιο ευέλικτη, έχω μεγαλύτερη υπομονή. Στην πολύ απαιτητική δουλειά του σκηνοθέτη, πρέπει να αφουγκράζεσαι και να συντονίζεις τις “ανάσες” ακόμη και πενήντα διαφορετικών ανθρώπων».
Σκηνοθετεί αυτήν την περίοδο τον «Ριγολέττο» για την Εθνική Λυρική Σκηνή, που θα παρουσιαστεί στο Ηρώδειο (2, 5, 8 και 11 Ιουνίου). Η άποψή της, τόσο για το έργο όσο και την εποχή που διαδραματίζεται, είναι σαφής και επεξεργασμένη μέσα στα χρόνια της πανδημίας. «Το “La donna è mobile” μιλάει μειωτικά για τη γυναίκα και τη γυναικεία υπόσταση. Αυτό όμως δεν απασχολεί συνήθως το κοινό. Εχει περάσει σαν οπερατικό χιτ. Σαν ένα εξαιρετικά δημοφιλές τραγούδι. Αν το ακούσεις προσεκτικά αποκαλύπτεται η πραγματική πλευρά του», σχολιάζει. Ξεκίνησε να δουλεύει για τον «Ριγολέττο» το 2019 για να ανέβει το 2020. Τον Σεπτέμβριο του 2019 διορίστηκε καλλιτεχνική διευθύντρια στο Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου. Παράλληλα, ετοίμαζε τον «Αμλετ» για το «Αμφι-Θέατρο». Υστερα ήρθε η πανδημία… «Αγάπησα ακόμη περισσότερο τον Ριγολέττο στο διάστημα αυτό. Με συντρόφεψε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο, για όλον τον κόσμο. Ηταν σαν φάρος. Παράλληλα με την τεράστια κρίση που έπρεπε να διαχειριστώ στο Φεστιβάλ, λόγω πανδημίας, είχα το καταφύγιό μου, που ήταν ο Ριγολέττος. Η μουσική του, οι ιδέες που μου γεννάει. Η αντίθεση συχνά, κειμένου – μουσικής. Η λυρικότητα του ενός και η βιαιότητα του άλλου». Πώς εννοεί, όμως, τη βία; «Είδα μια κοινωνία αντρών, εντελώς διεφθαρμένη, που αποκλείει τις γυναίκες ή τις χρησιμοποιεί μόνον ως σκεύη ηδονής. Ακόμη και ο πατέρας (Ριγολέττος) καταπιέζει την κόρη έχοντάς τη σχεδόν φυλακισμένη. Μόνο για να πάει στην εκκλησία την αφήνει να βγει από το σπίτι. Οδηγήθηκα στην απόφαση να μεταφερθεί το έργο στη δεκαετία του 1980 στην Ιταλία, με την ιταλική μαφία. Ο Δούκας είναι ο ισχυρός άντρας μιας “οικογένειας” και ο Ριγολέττος είναι ο μπάρμαν του. Είναι μια εποχή όχι μόνον ιστορικά αλλά και θεατρικά χρήσιμη. Μπορείς να κινηθείς με άξονα τον ρεαλισμό, αλλά χωρίς να μένεις σε αυτόν».
Η τριετής θητεία της στο Φεστιβάλ λήγει τέλος Αυγούστου: «Ηταν τρία πολύ γεμάτα χρόνια. Κανείς δεν θα περίμενε ότι θα εξελίσσονταν όπως εξελίχθηκαν… Ημουν περισσότερο crisis manager και λιγότερο καλλιτεχνική διευθύντρια. Μόνο τα COVID μέτρα στοίχισαν πέρυσι 600.000 ευρώ, που σημαίνει πολλές παραγωγές χαμένες, διότι το κόστος αυτό αφαιρέθηκε από το καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Είμαστε από τα ελάχιστα φεστιβάλ παγκοσμίως που είχαν παρουσία το 2020. Είμαι ευγνώμων για όσα καταφέραμε. Πιστεύω ότι το πείσμα μου, που σε άλλες φάσεις μπορεί να ενοχλεί, εν προκειμένω ήταν καθοριστικό στοιχείο γι’ αυτό που έγινε στο Φεστιβάλ. Δεν διανοηθήκαμε ούτε στιγμή ότι θα σταματήσουμε. Υποστηρίχτηκα και από εξαιρετικούς συνεργάτες και ένα Δ.Σ. με το οποίο έχουμε θαυμάσια συνεργασία, όπως και με τον γενικό διευθυντή, με τον οποίο αλληλοσυμπληρωνόμαστε».
Την Επίδαυρο καθορίζει η κλίμακα. Γι’ αυτό και κορυφαίοι σκηνο- θέτες, παγκοσμίως, φοβούνται και δεν έρχονται.
Τι θα ήθελε να κάνει, που δεν κατάφερε λόγω συνθηκών; «Το showcase της ελληνικής δημιουργίας (μια διεθνής επιτροπή θα επέλεγε ποιες από τις ελληνικές θεατρικές παραστάσεις του χειμώνα θα μπορούσαν να παρουσιαστούν και στο εξωτερικό) και να εξελίξω το πρόγραμμα για την Επίδαυρο», είναι η δεδομένη απάντησή της. «Την Επίδαυρο καθορίζει η κλίμακα. Γι’ αυτό και κορυφαίοι σκηνοθέτες, παγκοσμίως, φοβούνται και δεν έρχονται», παρατηρεί. «Πέρυσι φέραμε τον Οστερμάγιερ με καινούργιο έργο ειδικά γραμμένο για εμάς. Πολλοί ήταν καχύποπτοι… Θέλει χιλιόμετρα να διανυθούν για να συμβεί η αλλαγή. Φέτος δύο από τις οκτώ παραγωγές είναι ξένες και παγκόσμιες πρεμιέρες. Θέλουμε να καθιερώσουμε την “αποκλειστικότητα” της Επιδαύρου. Αυτό βέβαια προϋποθέτει χρήματα… Δεν χρειάζεται όλες οι παραστάσεις να γεμίζουν τα διαζώματα. Το Φεστιβάλ έχει διαφορετική αποστολή από έναν ιδιώτη παραγωγό. Κάποιες παραγωγές ίσως έχουν 10.000 εισιτήρια και κάποιες άλλες 3.000. Αν φύγει η πίεση του sold out, μπορούν όλα να προχωρήσουν καλύτερα. Η Πειραιώς, από την άλλη, είναι η πλατφόρμα αυτήν τη στιγμή για να δεις τι συμβαίνει από τη Χιλή μέχρι την Ισλανδία και από τον Καναδά μέχρι την Ιαπωνία και τη Γαλλία. Επιτρέπει τον πειραματισμό καλλιτεχνών σε διάφορες κλίμακες και τέχνες. Είναι ένας χώρος ανοιχτός, όπου επιδιώκουμε να ενισχυθεί η εμπειρία του θεατή».
– Εχετε αντοχές και για μια δεύτερη τριετία;
– Δεν είναι της παρούσης.
Στην αρένα των σόσιαλ μίντια κυριαρχεί η «κουλτούρα ακύρωσης»
Υπάρχει μία φράση του Ριγολέττο, που απευθύνει στον Σπαραφουτσίλε, τον πληρωμένο δολοφόνο: «Είμαστε ίδιοι! Ο ένας σκοτώνει με το σπαθί και ο άλλος με τη γλώσσα». Συμβαίνει σήμερα και πώς; «Τι με ρωτάτε; Στην αρένα των σόσιαλ μίντια κυριαρχεί η “κουλτούρα ακύρωσης”» απαντά η Κατερίνα Ευαγγελάτου. «Μπορείς να “ακυρώσεις” έναν άνθρωπο εν μια νυκτί, επινοώντας μια σειρά από πράγματα απλώς και μόνο για να τον καταστρέψεις. Αποσπάς χιλιάδες likes και από κάτω σχόλια του τύπου “τα ξέραμε αυτά”… Ε, αυτό εμένα με τρομάζει. Μια βάρβαρη φάση της ανθρωπότητας που επιδεινώθηκε με τον εγκλεισμό της πανδημίας. Ξύπνησαν ένστικτα πολύ σκοτεινά. Αναμενόμενο… Ημαστε ολομόναχοι. Και κάποιοι ζούσαν και ολομόναχοι… Εγώ έχω την ευλογία να έχω ένα σύντροφο στη ζωή μου που με στηρίζει και περάσαμε αυτήν τη δοκιμασία ο ένας με τον άλλον. Μου έρχεται συχνά στο μυαλό το “1984” που κάναμε το 2016-17, το οποίο είχα μεταφράσει κιόλας. Η αστυνομία της σκέψης, η ακύρωση της μνήμης, η διαγραφή των αναμνήσεων. Ναι, τα σκέφτομαι πολύ… Πόση προσοχή θέλουν όλα αυτά, πόση λεπτότητα, πόσο να κάνεις δυο βήματα πίσω πριν αρθρώσεις λόγο».
Η Κατερίνα Ευαγγελάτου ομολογεί ότι θέλει να επιστρέψει στο θέατρο και να ξανακάνει παράσταση. «Μου έχει λείψει τρομερά. Το θέατρο δεν θα το εγκαταλείψει ο κόσμος. Δεν αντικαθίσταται ούτε υποκαθίσταται. Πάντα θέλεις να πας σε μια σκοτεινή αίθουσα και να σου διηγηθούν μια ιστορία ζωντανά. Παρουσία άλλων. Οχι μόνος σου. Αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ. Από την εποχή που μαζεύονταν οι άνθρωποι γύρω από τη φωτιά και από την εποχή του Θέσπι».
– Ποια είναι η μεγάλη σας αγωνία αυτήν την περίοδο;
– Α, έχω πολλές αγωνίες! Δε με πνίγουν όμως. Αυτή τη στιγμή συναγωνίζονται το Φεστιβάλ και ο «Ριγολέττο». Από την άλλη, σκέφτομαι ότι είμαι προνομιούχα γιατί στο κομμάτι που μας αναλογεί δεν έχουμε πάντα την τύχη να κάνουμε αυτό που θέλουμε. Αυτά τα δυόμισι χρόνια, πολλοί συνάδελφοί μου έχουν περιέλθει σε μια νέα πραγματικότητα. Με στενοχωρεί πολύ. Στη θέση όπου είμαι βλέπω με άλλον τρόπο αυτό που συμβαίνει και προσπαθώ να βοηθήσω και βοήθησα όσο μπορώ ακριβώς επειδή καταλαβαίνω τι σημαίνει να κάθεσαι στον πάγκο. Ημουν κι εγώ στον πάγκο δυο χρόνια. To Φεστιβάλ λειτούργησε πολύ με γνώμονα την ελληνική καλλιτεχνική κοινότητα. Δεν θα γινόταν αυτό αν δεν ήμουν κομμάτι της. Και δεν τελειώνει εδώ. Η κρίση έχει βάθος και συνέχεια. Ο καλλιτέχνης είναι πολύ ευάλωτος, χρειάζεται τη στήριξη της πολιτείας.
Στη Ρωσία
«Η Ρωσία με άλλαξε, με καθόρισε», λέει, ανατρέχοντας στις αρχές του 2000, όταν βρέθηκε στην Ακαδημία Θεατρικής Τέχνης GITIS της Μόσχας για σπουδές, αφού πρώτα έμαθε να μιλάει ρωσικά. Είχαν προηγηθεί τα μεταπτυχιακά της στη σκηνοθεσία στο Λονδίνο. Στη Ρωσία επέστρεψε αργότερα για να σκηνοθετήσει στην Περμ συνεργαζόμενη με τον μαέστρο Θεόδωρο Κουρεντζή – «εμπειρία καταλυτική». «Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου έκανα φίλους καρδιακούς. Η εμπειρία, αποκαλυπτική, ένα ολόκληρο σύστημα ανοίχτηκε μπροστά μου. Οι αντοχές μου ακονίστηκαν· σκληραγωγήθηκα. Η δουλειά πάνω στην ανάλυση ενός θεατρικού έργου, η συστηματική προσέγγιση για τη διδασκαλία των ηθοποιών, οι παραστάσεις που είδα, η αυστηρότητα των καθηγητών, ο διάλογος με τους συμφοιτητές… όλα, πολύτιμα εργαλεία. Με τους Ρώσους καλλιτέχνες μάς ένωσε το κοινό πάθος για τη δουλειά. Οι φίλοι μου είναι όλοι “παγωμένοι”, κάποιοι έχουν ήδη φύγει από τη χώρα. Είμαι σοκαρισμένη από την εισβολή».
H συνάντηση
Το «γεύμα» μας ήταν βραδινό. Συναντηθήκαμε αμέσως μετά την πρόβα της Κατερίνας Ευαγγελάτου στη Λυρική Σκηνή, στον «Πεζούλα» (Πεισιστράτου 11). Ιστορική ψαροταβέρνα, δίπλα στο ΚΠΙΣΝ, με σταθερή ποιότητα. Ηταν 8 μ.μ. και παρά το γεγονός ότι δεν είχε προλάβει να φάει τίποτα το μεσημέρι και δήλωσε ορεξάτη για φαγητό, η παραγγελία μας έμεινε στα πρώτα γιατί μας απορρόφησε η συζήτηση. Οταν συνειδητοποιήσαμε ότι πέρασε η ώρα, το… μετανιώσαμε πικρά! Η σαλάτα, με αλμύρα, χταπόδι, κόκκινο λάχανο, ραπανάκι, μους ταραμά, η καραβίδα ταρτάρ (πάνω σε αρτοσκεύασμα σίκαλης) και η τσιπούρα σεβίτσε ήταν εξαιρετικά. Μαζί με δύο ποτήρια λευκό κρασί, σύνολο 44 ευρώ.
