Δεν οδηγήθηκε συνειδητά στον χώρο του ντιζάιν. Αρχιτέκτονας ήθελε να γίνει, αλλά δεν πέρασε στο Πολυτεχνείο. Βρέθηκε, λοιπόν, στο Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας. «Αυτή η αποτυχία ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να μου συμβεί. Γιατί εκεί συνάντησα καλούς και εμπνευσμένους δασκάλους, είχα την τύχη να βρω την κλίση μου και να μπω νωρίς στη δουλειά. Πριν τελειώσω τη σχολή εργαζόμουν ήδη μόνος μου. Είχα και δυο παιδιά, άλλωστε. Εγινα πατέρας στα είκοσί μου χρόνια κι αυτή η ιδιότητά μου, μαζί με τις υποχρεώσεις που συνεπαγόταν, εξισορρόπησε τη φυσική μου τάση για τεμπελιά», λέει γελώντας ο Θεσσαλονικιός Γρηγόρης Τσακνάκης, ιδρυτής του δημιουργικού γραφείου Mousegraphics, που βρίσκεται πλέον στην κορυφή του διεθνούς ντιζάιν, με σημαντικές συνεργασίες εντός και εκτός Ελλάδας (σήμερα το 90% των πελατών του είναι εκτός συνόρων) και δεκάδες βραβεία. Και το όνομά του τυχαία προέκυψε. «Το 1996, όταν θα βάζαμε την πρώτη γραμμή ISDN στο γραφείο, με ρώτησαν από τον ΟΤΕ το όνομα της εταιρείας. Τους είπα το όνομά μου. “Οχι το δικό σας, της εταιρείας”, επέμειναν. Δεν το είχα σκεφτεί, για να είμαι ειλικρινής, αιφνιδιάστηκα. Βλέποντας το ποντίκι πάνω στο γραφείο είπα “Mousegraphics”. Κι έμεινε… Δεν είμαι απολύτως ικανοποιημένος, αλλά μ’ αυτό πορεύομαι τόσα χρόνια…».
– Είναι μετρήσιμο μέγεθος το ελληνικό ντιζάιν;
– Δεν υπάρχει ελληνικό ντιζάιν, κατά τη γνώμη μου, με την έννοια συγκεκριμένων εθνικών χαρακτηριστικών. Η γλώσσα του ντιζάιν είναι διεθνής και μέσω του Διαδικτύου η αισθητική έχει παγκοσμιοποιηθεί, όπως και η αγορά. Ομως, υπάρχουν στη χώρα μας πολλοί σχεδιαστές. Δεν ξέρω αν είναι λιγότεροι ή περισσότεροι από όσους μας αναλογούν πληθυσμιακά, όμως με σιγουριά μπορώ να πω ότι αρκετοί είναι καλοί, παρά το γεγονός ότι είναι Ελληνες.
– Τι σημαίνει αυτό το «παρά»;
– Οτι δεν υπάρχει τίποτα στη χώρα μας που να βοηθάει την παραγωγή ντιζάιν. Οι περισσότερες πόλεις μας είναι άσχημες, άρα δεν δίνουν ερεθίσματα, η κακογουστιά κυριαρχεί σχεδόν παντού, μεγάλη βιομηχανική παραγωγή δεν υφίσταται και το κράτος μας, έτσι όπως λειτουργεί, ανεβάζει ακόμη περισσότερο τον πήχυ της δυσκολίας για όποιον θέλει να ασχοληθεί με αυτόν τον κλάδο.
– Εννοείτε ότι δεν υπάρχει ένα οικοσύστημα που να διευκολύνει το ντιζάιν ως επιχειρηματική επιλογή;
Δεν υπάρχει τίποτα στη χώρα μας που να βοηθάει την παρα- γωγή ντιζάιν. Η κακογουστιά κυριαρχεί σχεδόν παντού…
– Ακριβώς. Υπάρχουν παντού εμπόδια: από τις δημόσιες υπηρεσίες που, μέσω της γραφειοκρατίας, είναι εχθρικές στην επιχειρηματικότητα γενικότερα, μέχρι τη νομοθεσία που δυσκολεύει κάθε προσπάθεια. Μετράω πολλά χρόνια στην αγορά, ξεκίνησα πολύ νέος και… αθώος και μπορώ να έχω μια ευρύτερη εικόνα. Δεν λέω ότι τα πράγματα δεν εξελίσσονται, αλλά αυτό συμβαίνει με απελπιστικά αργό ρυθμό και είμαστε ακόμη μακριά από το να δουλεύουμε σε ένα φιλικό και ασφαλές περιβάλλον. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα για ζητήματα που θα έπρεπε να θεωρούνται αυτονόητα. Βοηθάει, βέβαια, ότι είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όμως οι συναλλαγές μας με τον υπόλοιπο κόσμο είναι πάρα πολύ δύσκολες. Αν στείλω ένα δείγμα δουλειάς στην Κίνα, για παράδειγμα, τις περισσότερες φορές θα το κρατήσουν στο τελωνείο, αδυνατώντας να καταλάβουν περί τίνος πρόκειται. Ολα αυτά μας στοιχίζουν σε χρόνο και ενέργεια.
– Τι πιστεύετε ότι έπαιξε ρόλο στην επιτυχημένη πορεία σας εντός και εκτός Ελλάδας;
– Κατ’ αρχάς, η απόφασή μας να εστιάσουμε στον σχεδιασμό συσκευασιών προϊόντων, το λεγόμενο packaging. Αυτή η εξειδίκευση συνέβαλε στο να αναγνωριστούμε στη χώρα μας και το εξωτερικό και να πάρουμε πολλές διακρίσεις. Στον διεθνή διαγωνισμό Pentawards, για παράδειγμα, είμαστε δεύτεροι σε βραβεία, με πρώτη μια εταιρεία που έχει 150 άτομα προσωπικό. Εμείς είμαστε έξι… Επίσης, δεν εξειδικεύουμε, δεν προσαρμόζουμε το ντιζάιν σε κάθε χώρα. Παλαιότερα, αυτό που χαρακτήριζε το μάρκετινγκ ήταν ότι ξεχώριζε τους ανθρώπους και τους κατηγοριοποιούσε με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, εθνικότητα) και την οικονομική τους κατάσταση. Τώρα τους ομαδοποιεί με βάση την αισθητική τους. Δεν έχει σημασία για εμάς, λοιπόν, αν οι πελάτες μας είναι Κινέζοι, Τούρκοι, Ολλανδοί ή Ελληνες. Φτάνει να μιλάμε την ίδια γλώσσα, της δημιουργικότητας, όταν αποφασίζουμε για ένα πρότζεκτ. Αυτός είναι ο κοινός μας παρονομαστής.
– Μας ξεγελάει, τελικά, το περιτύλιγμα; Μετράει περισσότερο για τον καταναλωτή από το περιεχόμενο;
– Οι έρευνες μάρκετινγκ δείχνουν ότι το ντιζάιν σκοράρει χαμηλά –μετά την ποιότητα, την τιμή, τη διανομή– ανάμεσα στους παράγοντες επιτυχίας ενός προϊόντος. Αυτό, βέβαια, υπό την προϋπόθεση ότι πρόκειται για ένα προϊόν στο ράφι, με το οποίο ο καταναλωτής έρχεται σε άμεση επαφή. Στο ηλεκτρονικό εμπόριο, σε ένα e-shop, όμως, οι συσχετισμοί αλλάζουν. Η εικόνα μετράει περισσότερο.
– Εσείς έχετε ξεγελαστεί επιλέγοντας κάποιο προϊόν με βάση τη συσκευασία του;
– Συνέχεια την πατάω! Και θέλω να βρίσω τους φίλους μου που τα σχεδίασαν. (Γέλια) Ξέρετε, πάντως, μόνο το φαίνεσθαι δεν βοηθάει μακροπρόθεσμα ένα προϊόν. Εμείς του δίνουμε μια πρώτη ευκαιρία. Αν θα κερδίσει ή όχι τον καταναλωτή, αν εκείνος θα το αγοράσει, δηλαδή, ξανά και ξανά, εξαρτάται κυρίως από την ποιότητά του και κατά πόσο καλύπτει ουσιαστικά και με συνέπεια τις ανάγκες του.
Η εργατικότητα και η προσπάθεια, πιο σημαντικές από το ταλέντο
– Υπάρχουν δουλειές για τις οποίες δεν νιώθετε υπερήφανος;
– Πολλές δεν ανταποκρίνονται 100% στην αισθητική μας. Αυτό συμβαίνει συνήθως στις πολύ μεγάλες εταιρείες, όπου υπάρχουν πολλαπλά επίπεδα επεμβάσεων: όλοι θέλουν να βάλουν τη σφραγίδα τους, να δικαιολογήσουν τον μισθό τους και το ντιζάιν είναι αποτέλεσμα συμβιβασμών. Γι’ αυτό μου αρέσουν οι μικρές εταιρείες: είναι απόλαυση να μιλάς απευθείας με αυτόν που αποφασίζει.
– Το ταλέντο, το τσαγανό, η τύχη, η επιμονή – τι μετράει περισσότερο για μια επιτυχημένη καριέρα;
– Το ταλέντο είναι απλώς μια θετική προδιάθεση, μετράει κατά 5%, όπως έλεγε ο Πικάσο. Το υπόλοιπο είναι εργατικότητα και προσπάθεια, ο χρόνος που αφιερώνεις στη δουλειά σου.
– Υπάρχουν ιδανικές συνθήκες για να γεννηθεί μια ιδέα;
– Η πραγματικότητα είναι ότι οι ιδέες έρχονται –όποτε έρχονται– μόνες τους· όταν κοιμάμαι, όταν περπατάω, όταν τρώω. Ακόμη και τώρα που μιλάμε μπορεί κάτι να σκεφτώ. Δεν υπάρχει μεθοδολογία, δεν διαθέτουμε κάποια συνταγή. Υπάρχουν δουλειές που παίρνουν «σχήμα» σε λίγα λεπτά (και κερδίζουν και βραβεία) και άλλες που μπορεί να… σέρνονται επί εβδομάδες, ακόμη και μήνες.
– Η πρώτη σας συνεργασία στο εξωτερικό τι αφορούσε;
– Μας κάλεσε μια εταιρεία από την Κίνα, που είναι Νο 1 στην αγορά εμφιαλωμένων νερών, για να συζητήσουμε το ενδεχόμενο συνεργασίας. Πήγαμε έχοντας ετοιμάσει όλη τη δουλειά. Αυτό εκτιμήθηκε. Η συνεργασία μας συνεχίζεται.
– Πώς ξεκινάει η διαδικασία του rebranding, με το οποίο επίσης ασχολείστε στη Mousegraphics;
– Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, δεν υπάρχει σχέδιο πασπαρτού. Συνήθως οι εταιρείες ζητούν τη βοήθειά μας για προϊόντα γνωστά αλλά «κουρασμένα». Κι αυτό κάνει δύσκολο το εγχείρημα, γιατί έχουμε να κάνουμε με πολλά βαρίδια από το παρελθόν και ανασφάλειες. Οι πελάτες λένε πως θέλουν κάτι διαφορετικό, αλλά στην πραγματικότητα το φοβούνται. Ετσι, σπάνια ο ανασχεδιασμός
είναι ριζικός.
– Σε ένα νέο γραφίστα που θα έρθει να σας ζητήσει δουλειά, ποια προσόντα θα εκτιμήσετε;
– Θα δω μόνο τη δουλειά του· ούτε τα πτυχία με ενδιαφέρουν ούτε τα μεταπτυχιακά. Επίσης, δεν με νοιάζει αν θα είναι νέος. Η νεότητα δεν συνιστά από μόνη της αξία. Πάντως, όσοι νέοι διαβάσουν αυτές τις αράδες και ασχολούνται με το ντιζάιν, ας ξέρουν ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση στον χώρο. Και ότι τα δημιουργικά μυαλά πάντα εκτιμώνται, δεν χάνονται ποτέ.
To rebranding της Ελλάδας
– Θα αναλαμβάνατε το rebranding της Ελλάδας, αν σας το ζητούσε το υπουργείο Τουρισμού;
– Οχι. Το κρατικό branding και rebranding στην Ελλάδα είναι προβληματικό. Ο ΕΟΤ κάνει διαφορετικά πράγματα κάθε χρόνο, δεν αντιμετωπίζει το θέμα της τουριστικής προβολής μας με σοβαρότητα. Κάθε μάνατζερ θέλει να αφήσει τη δική του σφραγίδα, γκρεμίζει ό,τι έχει χτίσει ο προηγούμενος, δεν βάζει απλώς το δικό του λιθαράκι στο οικοδόμημα, όπως θα έπρεπε. Ο προσανατολισμός της επικοινωνίας διαρκώς αλλάζει. Το πρόβλημα στη χώρα μας δεν είναι το δημιουργικό κομμάτι, λοιπόν, αλλά η ουσία και η στρατηγική. Εκεί πάσχουμε.
– Στον εαυτό σας κάνετε rebranding;
– Συνεχώς! Συμβάλλει και η επιρροή που δέχομαι από τα παιδιά μου – είναι πολύ ισχυρή. Αλλά και την εικόνα μου αλλάζω συχνά, το packaging… (Γέλια)
Η συνάντηση
Οταν δώσαμε ραντεβού στο τροχόσπιτό του, στον Μαραθώνα, δεν περίμενα να αντικρίσω ένα αστραφτερό αλουμινένιο Airstream και μάλιστα εγκατεστημένο σε πάρκινγκ σκαφών! Εκεί ο Γρηγόρης Τσακνάκης έχει δημιουργήσει το ησυχαστήριό του. «Ερχομαι μια-δυο φορές την εβδομάδα. Σκέφτομαι, διαβάζω, ηρεμώ». Μπροστά από το τροχόσπιτο, σε συνθήκες… εκδρομικές, φάγαμε το κοκκινιστό μοσχαράκι με μακαρόνια που ο ίδιος είχε μαγειρέψει στη μικρή αλλά πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα του Airstream. Ηταν πολύ νόστιμο. To συνοδέψαμε με ένα ερυθρό Castello di Ama από την Τοσκάνη της Ιταλίας, με «κομψές» τανίνες, απολαυστικό φρούτο και πικάντικες νύξεις μπαχαρικών. Ιδανικό για κρεατικά με κόκκινες σάλτσες.