Ο Mykola Gnatovskyy, πρόεδρος της Επιτροπής κατά των βασανιστηρίων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (CPT), μιλάει στην «Κ» για απαράδεκτες συνθήκες στο φυλάκιο του Εβρου και περιστατικά κακομεταχείρισης των προσφύγων από την αστυνομία και ζητεί να ερευνηθούν εις βάθος οι σχετικές καταγγελίες. «Η μετανάστευση δεν πρέπει πλέον να αντιμετωπίζεται με έκτακτα μέτρα αλλά με στρατηγική μακράς πνοής», επισημαίνει.
– Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στα ελληνικά ΚΥΤ και προαναχωρησιακά κέντρα στην Ελλάδα την περίοδο της αυτοψίας;
– Σε κάποιες εγκαταστάσεις η κατάσταση ήταν καλή όπως π.χ. στο Πυλί στην Κω, σε κάποιες άλλες ανεκτή όπως στην Αμυγδαλέζα, σε άλλες δύσκολη όπως στη Μόρια και σε άλλες απαράδεκτη όπως στο Φυλάκιο στην Ορεστιάδα στον Εβρο. Εκεί υπήρχε σοβαρό πρόβλημα υπερπληθυσμού, όπως μόνοι άνδρες, οικογένειες, παιδιά και έγκυοι παρέμεναν για εβδομάδες ή και μήνες στον ίδιο χώρο, έχοντας λίγο περισσότερο από 1 τετραγωνικό μέτρο ζωτικό χώρο ο καθένας. Πρόκειται για μια κατάσταση απάνθρωπη και ταπεινωτική. Επίσης, δεν υπάρχει αρκετό προσωπικό υγείας, ενώ λείπει βασικός ιατρικός εξοπλισμός. Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι ο τρόπος που διαχειρίζονται τους μετανάστες στα κέντρα υποδοχής στην Ελλάδα επικεντρώνεται μόνο στην ασφάλεια. Η αντιμετώπιση αυτών των ανθρώπων είναι τιμωρητική σαν να πρόκειται για ποινικούς κρατούμενους.
– Στην έκθεση που συνέταξε το CPT μετά την αυτοψία τον Απρίλιο του 2018 αναφέρεται κακομεταχείριση εκ μέρους της αστυνομίας. Ποιες είναι οι προτάσεις σας;
– Ο τρόπος με τον οποίο η αστυνομία αντιμετωπίζει τους ψυχικά ασθενείς και τους μετανάστες στην Ελλάδα είναι ένα πρόβλημα. Η τελευταία έκθεση όπως και οι προηγούμενες περιλαμβάνουν αρκετές αξιόπιστες μαρτυρίες για κακομεταχείριση όπως χαστούκια, μπουνιές, κλωτσιές και βρισιές. Αυτές οι μαρτυρίες ελήφθησαν από άτομα στον Εβρο και στη Μόρια. Κάποιοι επίσης κατήγγειλαν αστυνομικές επιχειρήσεις, επαναπροωθήσεων ειδικά στον ποταμό Εβρο. Το CPT προτείνει οι ελληνικές αρχές να αναλάβουν δράση για τον περιορισμό αυτών των φαινομένων. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι τηρούνται οι νόμιμες διαδικασίες και ότι οι Ελληνες αστυνομικοί εκπαιδεύονται κατάλληλα. Επίσης, είναι σημαντικό να διερευνώνται όλες οι καταγγελίες και οι υπεύθυνοι να διώκονται. Οι αστυνομικοί πρέπει να γνωρίζουν ότι εφόσον καταπατούν τον νόμο θα τιμωρούνται.
– Δεκάδες ή και εκατοντάδες άνθρωποι φθάνουν καθημερινά από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά και στον Εβρο. Πόσο εύκολο είναι να βελτιωθούν οι συνθήκες δραστικά;
– Το CPT αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές αρχές. Εχουμε επισημάνει πολλές φορές την ανάγκη να υπάρξει ενιαία ευρωπαϊκή αντιμετώπιση για τον υψηλό αριθμό μεταναστών που φθάνουν στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά είναι εκ των ων ουκ άνευ ότι οι μετανάστες που συλλαμβάνονται από τις ελληνικές αρχές αντιμετωπίζονται με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι ελληνικές αρχές στην απάντησή τους (σ.σ. στην έκθεση της CPT) δήλωσαν ότι σχεδιάζουν αλλαγές για να βελτιώσουν τις συνθήκες στα κέντρα υποδοχής. Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα. Είναι σημαντικό όμως να αυξηθεί η δυναμικότητα των ανοιχτών κέντρων φιλοξενίας, να εξορθολογιστούν οι διαδικασίες εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, έτσι ώστε να γίνονται γρήγορα οι μεταφορές και να μη συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός ανθρώπων στα κέντρα υποδοχής στα σύνορα. Γενικά το θέμα της μετανάστευσης δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται πλέον με έκτακτα μέτρα αλλά μέσω μια μακρόπνοης στρατηγικής.
– Υπάρχουν αντίστοιχες εκθέσεις για τα κέντρα υποδοχής στην Ισπανία και στην Ιταλία; Ποιες είναι οι συνθήκες εκεί;
– Εχουμε πολλές φορές επισκεφθεί τα ανάλογα κέντρα και στις δύο χώρες. Η τελευταία επίσκεψη στην Ιταλία πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2017 και η CPT υπογράμμισε ότι οι συνθήκες στα hotspots ήταν από καλές έως ανεκτές. Ωστόσο, στην έκθεση που συντάχθηκε έγινε ιδιαίτερη αναφορά στην έλλειψη υποδομών σε μία από τις δομές, ενώ γινόταν έντονη κριτική στους πολύ αυστηρούς σωφρονιστικούς κανονισμούς που ίσχυαν σε δύο κέντρα. Οσον αφορά την Ισπανία, η τελευταία επίσκεψη του Συμβουλίου στα κέντρα κράτησης ήταν το 2014. Τότε είχε επισημανθεί ότι τα δύο κέντρα υποδοχής ήταν σαν φυλακές. Επίσης είχαν αναφερθεί περιστατικά κακομεταχείρισης από τις αστυνομικές αρχές.