«Μόνο η ριζική αλλαγή πολιτικής θα αποτρέψει μια πορεία, που θα είναι σύντομα μη αναστρέψιμη», λέει ο Γιώργιος Γραμματικάκης, μιλώντας στην «Κ» για τις προτεραιότητες που πρέπει να υιοθετηθούν για την κλιματική αλλαγή. Ο πανεπιστημιακός, ευρωβουλευτής και υποψήφιος εκ νέου για την Ευρωβουλή με το Ποτάμι, αξιολογεί τα μέτρα που ελήφθησαν για τον περιορισμό της πλαστικής σακούλας αλλά και την ανάγκη υιοθέτησης πολιτικών για αντικατάσταση των πλαστικών από ανακυκλώσιμα υλικά.
– Ως ευρωβουλευτής συμμετέχετε και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων. Στο πλαίσιο αυτό έχετε κάνει σημαντικές ενέργειες ώστε η χρήση της πλαστικής σακούλας να αποτελέσει, όπως έχετε δηλώσει, ένα ανεύθυνο παρελθόν ενώ υπερψηφίσατε το 2015 και τη σχετική ευρωπαϊκή οδηγία. Πώς κρίνετε, τέσσερα χρόνια μετά, το αποτέλεσμα του ευρωπαϊκού νόμου που επιβάλει στα κράτη-μέλη να μειώσουν δραστικά τη χρήση της πλαστικής σακούλας; Ηταν, τελικά, η χρέωση για τις πλαστικές σακούλες απαραίτητη προκειμένου να χρησιμοποιούνται λιγότερες ή μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος αυτός και με άλλα μέσα;
– Το μέγιστο πρόβλημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος, που μέρος του μόνον αποτελούν τα πλαστικά, με απασχολούσε διαχρονικά, πριν ακόμα εκλεγώ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Υπάρχουν, μάλιστα, εκτενείς αναφορές στα βιβλία μου, όπως στην «Κόμη της Βερενίκης» και στο «Ενας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής». Δεν πρέπει, λοιπόν, να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η προστασία του ήταν ανάμεσα στις βασικές προτεραιότητες και της ευρωπαϊκής θητείας μου. Ετσι, μία από τις πρώτες ενέργειές μου ήταν η στήριξη και η υπερψήφιση της οδηγίας για τις πλαστικές σακούλες. Είμαι, μάλιστα, ιδιαίτερα περήφανος, καθώς τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας είναι αδιαμφισβήτητα και ασφαλώς αισιόδοξα: μέσα στον πρώτο χρόνο εφαρμογής του μέτρου διατέθηκαν από τα μεγάλα εμπορικά καταστήματα 65%-70% λιγότερες πλαστικές σακούλες. Είναι βέβαια αλήθεια, ότι παράλληλα με τη νομοθεσία, η ευαισθητοποίηση των πολιτών έχει μεγάλη σημασία. Γι’ αυτόν τον λόγο οργανώσαμε, με τον συνάδελφό μου κ. Κύρκο, στην Αθήνα εκδήλωση για τις πλαστικές σακούλες και την ανάγκη που υπάρχει για τη μείωσή τους. Η συμμετοχή ήταν εντυπωσιακή και οι εισηγήσεις αξιόλογες. Από την ακαδημαϊκή κοινότητα συμμετείχαν το Πανεπιστήμιο Πάτρας και το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Από την Κοινωνία των Πολιτών, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, ΑΡΧΕΛΩΝ, και η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης. Τέλος, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση συμμετείχαν οι Δήμοι Αλοννήσου, Σίφνου και Χίου, που έχουν να παρουσιάσουν πρωτοποριακές δράσεις σε σχέση με το ζήτημα αυτό. Θεωρώ ότι η χρέωση για τις πλαστικές σακούλες, παρά το έλλειμμα ενημέρωσης, ήταν ο πιο αποδοτικός και γρήγορος τρόπος για να επιτευχθούν τα σημαντικά αποτελέσματα. Ωστόσο, χωρίς την επίμονη προσπάθεια να πεισθεί ο Ελληνας πολίτης ότι αξίζει να προστατεύσει τις θάλασσές του που απειλούνται από τις σακούλες και τα κάθε είδους πλαστικά, κάθε νομοθετική πρωτοβουλία θα έχει περιορισμένη απήχηση.
– Πόσο έχει ευαισθητοποιηθεί ο Ελληνας σχετικά με τις επιπτώσεις της χρήσης πλαστικού στο περιβάλλον; Πώς βλέπετε την πρόσφατη υιοθέτηση από το Ε.Κ. και την Κομισιόν των νέων κανόνων για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης;
– Η επιτυχία με τις πλαστικές σακούλες υπήρξε ήδη μία καλή αρχή. Ας μην ξεχνούμε, όμως, ότι στις ακτές οι σακούλες αποτελούν μόνον το 10% των πλαστικών απορριμμάτων. Στον πυθμένα και στην επιφάνεια της θάλασσας, το ποσοστό τους αγγίζει το 30%. Τα υπόλοιπα πλαστικά απορρίμματα είναι κυρίως είδη καθημερινής χρήσης: πλαστικά μπουκάλια και τα πώματά τους, καλαμάκια, συσκευασίες τροφίμων, αποτσίγαρα – που λίγοι γνωρίζουν ότι κατασκευάζονται από πλαστικό και όχι από βαμβάκι. Η εικόνα που παρουσιάζουν οι θάλασσες του πλανήτη από την παρουσία πλαστικών προϊόντων στους βυθούς και στην επιφάνεια τους, είναι εφιαλτική. Η πρόταση, λοιπόν, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μείωση αυτών των πλαστικών ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση. Σχημάτισα όμως την άποψη, ότι δεν ήταν αρκετά τολμηρή. Ετσι, σε συνεργασία με συναδέλφους ευρωβουλευτές, πετύχαμε να ψηφιστεί ένα αυστηρότερο πλαίσιο για ορισμένα προϊόντα, διασφαλίζοντας μεγαλύτερο βαθμό προστασίας του περιβάλλοντος και ευαισθητοποίησης των πολιτών. Είμαι αισιόδοξος ότι ειδικά οι Ελληνες θα εκτιμήσουν την ανάγκη προστασίας των θαλασσών μας, και σε μερικά χρόνια θα θεωρούν ορισμένα αντικείμενα καθημερινής χρήσης ως σύμβολα μιας ξεπερασμένης εποχής.
– Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά υλικά και η μετάβαση προς μια πιο κυκλική οικονομία, σας βρίσκει σύμφωνο ή επιθυμείτε τη σταδιακή πλήρη απεμπλοκή από το πλαστικό;
– Η πλήρης απεμπλοκή από το πλαστικό είναι πιστεύω ένας στόχος όχι μόνο ανέφικτος, αλλά και ανεπιθύμητος. Η μετάβαση προς την κυκλική οικονομία επιδιώκει την ανακύκλωση ή τη χρησιμοποίηση εκ νέου των προϊόντων και όχι αναγκαστικά την ολική τους απαγόρευση. Πάντα θα υπάρχουν πλαστικά προϊόντα –όπως για παράδειγμα στις τηλεοράσεις ή στα τηλέφωνα–, τα οποία θα ήταν μάλλον υπερβολικό να αντικατασταθούν από άλλα υλικά, που υστερούν ως προς τις απαραίτητες ιδιότητές τους. Υπάρχει, πάντως, μια ιεράρχηση που πρέπει να γίνεται σεβαστή: τα πλαστικά επιβάλλεται να αντικαθίστανται από άλλα υλικά, όταν αυτό είναι εφικτό. Πρέπει, επίσης, τα νέα αυτά υλικά, να είναι ανακυκλώσιμα. Ετσι, όταν ολοκληρώνεται ο κύκλος ζωής τους, είναι απαραίτητο να οδηγούνται στην ανακύκλωση.
– Εάν επανεκλεγείτε ευρωβουλευτής τον ερχόμενο Μάιο, τι είδους πρωτοβουλίες σκοπεύετε να αναλάβετε για την προστασία του περιβάλλοντος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που να έχουν θετικό αντίκτυπο και στη χώρα μας;
– Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελούσε από παλιά βασική μου έγνοια, και δεν θα ήθελα να τη συνδέω με την παραμονή μου ή όχι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Είναι, πάντως, γεγονός ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα θέματα του περιβάλλοντος, που συμπεριλαμβάνει και το μέγιστο θέμα της κλιματικής αλλαγής, είναι πρωτοποριακή. Οι συλλογικοί στόχοι μας θα αλλάξουν λοιπόν ριζικά τις επόμενες δεκαετίες: στους τρόπους παραγωγής των τροφίμων, της ενέργειας, αλλά και πολλών βιομηχανικών προϊόντων. Θα αλλάξουν, επίσης, οι στόχοι και σε προϊόντα καθημερινής χρήσης, όπως στην περίπτωση των πλαστικών, ενώ θα έχουμε και νέους τρόπους στη μετακίνηση ή στη μεταφορά των προϊόντων. Με δυο λόγια, έχει ξεκινήσει μια πορεία μεταμόρφωσης, και πρέπει να αποφασίσουμε αν θα μετέχουμε ως παθητικοί καταναλωτές ή ως συνδημιουργοί.
Οι προτεραιότητές μου κινούνται σε τρεις άξονες: Πρώτον, στην εφαρμογή των μακροπρόθεσμων στόχων για την κλιματική αλλαγή, για πιο ασφαλή τρόφιμα για τον άνθρωπο, και για βιώσιμη ενέργεια. Δεύτερον, στη δημιουργία και αξιοποίηση των ευρωπαϊκών εργαλείων σε έρευνα, καινοτομία και χρηματοδότηση, ώστε να υπάρξουν οι συνθήκες για ανάπτυξη σε όλα τα κράτη-μέλη. Τρίτον, είναι ανάγκη να προστατευθούν οι κοινωνικές ομάδες που θα επηρεαστούν αρνητικά από τη μετάβαση αυτή. Οι προτεραιότητες αυτές συνιστούν, νομίζω, και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να εξασφαλισθεί η συναίνεση των πολιτών απέναντι στις κοσμογονικές αλλαγές που θα βιώσουμε τις ερχόμενες δεκαετίες. Σήμερα μπαίνουν τα θεμέλια μιας καινούργιας πολιτικής, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα. Οσο για το κόστος της αποτυχίας, αρμοδιότεροι από μένα επιστήμονες προειδοποιούν με μελανά χρώματα. Μόνο η ριζική αλλαγή πολιτικής θα αποτρέψει μια πορεία, που θα είναι σύντομα μη αναστρέψιμη. Φύλακες, γρηγορείτε!