Ο Λουίτζι Μπουτιλιόνε, κορυφαίος Ιταλός οικονομολόγος, μιλάει αποκλειστικά στην «Κ». Eπειτα από θητεία ως επικεφαλής οικονομολόγος στην Κεντρική Τράπεζα της Ιταλίας (1989-2000), ο κ. Μπουτιλιόνε διέγραψε μια αξιοσημείωτη διαδρομή στον χρηματοοικονομικό τομέα του Λονδίνου. Διατέλεσε επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank, του τμήματος μελετών ευρωπαϊκών οικονομικών της Barclays, καθώς και σε ηγετικές θέσεις σε εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων και επενδύσεων, όπως οι Blue Crest Asset Management, Rubicon Fund, Fortress και Brevan Howard. Σήμερα είναι ιδρυτής και επικεφαλής του LB Macro Fund με έδρα το Λονδίνο. Δεν είναι αισιόδοξος για το μέλλον…
– Απειλεί ο κορωνοϊός την Ευρωζώνη; Εάν η φράση του τέως επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι «whatever it takes» (με κάθε τίμημα) εξακολουθεί να ισχύει, ποιο θα ήταν σήμερα το «τίμημα» για να περιφρουρήσει η ΕΚΤ τη σταθερότητα του ευρώ; Θα υποστηρίζατε απευθείας χρηματοδότηση των νοικοκυριών από την ΕΚΤ, δηλαδή να στείλουν τσεκ στα σπίτια, αυτό που πρώτη φορά ο οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν αποκάλεσε «χρήματα από το ελικόπτερο»;
– Πράγματι η νομισματική ένωση βρίσκεται σε κίνδυνο εξαιτίας του κορωνοϊού, ο οποίος προκαλεί την απότομη και παρατεταμένη ύφεση την οποία έχουμε μπροστά μας – που κατά τη γνώμη μου θα είναι πιο έντονη από την κρίση του 2009. Προσθέστε την εύθραυστη φύση της νομισματικής ένωσης και της ευρωπαϊκής θεσμικής συγκρότησης. Στην ΕΚΤ παίζεται εκ των πραγμάτων το μόνο «κοινό παιχνίδι» στην Ευρωζώνη, αλλά λείπουν η αμοιβαία δημοσιονομική αρωγή και η κοινή έκδοση ομολόγων. Μια νομισματική πολιτική που υλοποιεί το δόγμα «με κάθε τίμημα» είναι απαραίτητη, αλλά απέχει πολύ από το να είναι αρκετή για να κρατήσει το ευρώ σταθερό σε μια περίοδο που το ΑΕΠ πρόκειται να συρρικνωθεί και τα ελλείμματα των προϋπολογισμών να αυξηθούν σε διψήφια ποσοστά. Θα υποστήριζα να πέσουν «χρήματα από το ελικόπτερο» – έστω και μόνο γιατί αυτή η μέθοδος χτυπάει την ανισότητα σε αντίθεση με την τρέχουσα εκδοχή ποσοτικής χαλάρωσης. Θα υποστήριζα επίσης μεγάλα προγράμματα επενδύσεων στις υποδομές. Ωστόσο, θεωρώ ότι και τα δύο είναι απίθανο να συμβούν, το πρώτο ακόμα πιο απίθανο από το δεύτερο, γιατί θα ισοδυναμούσαν με δημοσιονομικές μεταβιβάσεις μεταξύ κρατών, που είναι κόκκινη γραμμή για τις βόρειες χώρες.
– Θα υποστηρίζατε ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ που θα στηρίξει το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας και θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από κάποια μορφή κοινού ομολόγου;
– Φυσικά θα το υποστήριζα, αλλά ας μην ξεχνάμε την εθνικότητα του Μάρσαλ. Ηταν Αμερικανός και οι απόψεις του διαφέρουν πολύ από τις επικρατούσες αντιλήψεις για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, που είναι πολλές και διαφορετικές.
– Ποια μέτρα πρέπει να λάβουν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες για να στηρίξουν τις αγορές χρέους και να αποτρέψουν μια χιονοστιβάδα χρεοκοπιών; Πρέπει οι κεντρικές τράπεζες να τυπώσουν χρήμα και οι κυβερνήσεις να δράσουν ως «δανειστές ύστατης προσφυγής» χρηματοδοτώντας τη γενική ζήτηση;
– Η ΕΚΤ πρέπει να δράσει ως κεντρική τράπεζα και μια κεντρική τράπεζα είναι εξ ορισμού δανειστής ύστατης προσφυγής. Αλλά η ΕΚΤ δεν συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο, ακόμα και ύστερα από την έναρξη την περασμένη Τετάρτη ενός μεγαλύτερου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Το ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι η ΕΚΤ σήμερα διοικείται από μια πρόεδρο –την Κριστίν Λαγκάρντ– που έχει χάσει κάθε αξιοπιστία στις αγορές και, κάτι ακόμα πιο σημαντικό, έχει χάσει κάθε αξιοπιστία μεταξύ των Ευρωπαίων. Ο Ντράγκι είναι πια μόνο μια ανάμνηση. Είναι σαφές σε όλους ότι το πρόσφατο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης αποφασίστηκε μόνο εξαιτίας της επιμονής άλλων μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, τα οποία είναι επαγγελματίες κεντρικοί τραπεζίτες και όχι απλώς καλεσμένοι σε κοινωνικές εκδηλώσεις κεντρικών τραπεζών. Οπως είπαμε πριν, μαζικά, κοινά δημοσιονομικά προγράμματα είναι ο μόνος τρόπος εξόδου από την κρίση όταν εκδηλώνεται ένα τόσο μεγάλο οικονομικό σοκ και όλα τα άλλα διαθέσιμα μέσα είναι ανεπαρκή.
– Η πανδημία επιβάλλει την αναγκαιότητα της διεθνούς συνεργασίας, ενδεχομένως στο πλαίσιο μιας έκτακτης σύγκλησης του G20 όπως έγινε το 2008;
– Σίγουρα ναι, αλλά όπως βλέπουμε, ειδικά μέσα στην Ευρώπη, η συνεργασία είναι σπάνια. Η Ιταλία έπρεπε να ζητήσει από την Κίνα προστατευτικές μάσκες, αφού αρχικά η Γερμανία και η Γαλλία αρνήθηκαν κάθε βοήθεια και εμπόδισαν τις εξαγωγές ιατρικών εξοπλισμών.
Η διάρκεια της κρίσης
– Είναι η γενική καραντίνα μια πολιτική αυτοκαταστροφική, που μπορεί να οξύνει το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, γιατί ίσως προκαλέσει επιδείνωση της βιωσιμότητας του χρέους σε όλους τους κλάδους και αποσύνθεση των οικονομιών; Μπορεί η έκτακτη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική να έχει οποιαδήποτε επίδραση σε ένα περιβάλλον παγκόσμιας ακινητοποίησης (lockdown);
– Πιστεύω ότι, όπως δείχνει η κινεζική εμπειρία, η ακινητοποίηση των πάντων (lockdown) είναι το μοναδικό φάρμακο, όσο κι αν είναι πικρό. Η επιδείνωση της βιωσιμότητας του χρέους είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια και ακριβώς γι’ αυτό μια κοινή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική απάντηση αποτελεί αναγκαιότητα.
– Η πρόβλεψή σας για τη διάρκεια της κρίσης; Θα μπορούσε να είναι ένα έτος, όσο διήρκεσε η ισπανική γρίπη το 1918;
– Oχι λιγότερο από τρεις μήνες από σήμερα στην οξυμένη φάση της με lockdown – αλλά οι επιδράσεις θα διαρκέσουν περισσότερο, παρά τις αστήρικτες ελπίδες, που δεν είναι καν προβλέψεις, για μια ύφεση και ανάκαμψη σχήματος V, βάσει των οποίων υποτίθεται ότι θα έχουμε αναπλήρωση όλης της χαμένης παραγωγής.