«Κανείς δεν πρέπει σήμερα να εστιάζει στον ηθικό κίνδυνο». Με τη φράση αυτή, ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν τοποθετείται σχετικά την πρόσφατη αντιπαράθεση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την ανάγκη πιο γενναιόδωρων ευρωπαϊκών μέτρων στήριξης των κρατών-μελών απέναντι στον κορωνοϊό.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε μέσω τηλεδιάσκεψης σε ανταποκριτές πέντε ευρωπαϊκών εφημερίδων, ο κ. Μπρετόν δηλώνει: «Το φαινόμενο του ηθικού κινδύνου υπάρχει παντού, οπουδήποτε εταιρείες ή τράπεζες διασώζονται από το κράτος. Στην τελική ανάλυση είναι ζήτημα διακυβέρνησης και των όρων που θα συνοδεύσουν την έκτακτη χρηματοδότηση που θα δοθεί. Είναι πάντως κρίσιμο να βρούμε μία λύση από κοινού, γιατί στην παρούσα κρίση κάθε κράτος-μέλος, όσο καλά και να διαχειρίστηκε τον προϋπολογισμό του, θα χρειαστεί επιπλέον πόρους». Η αλληλεγγύη, προσθέτει, «είναι απολύτως ζωτική. Η Ευρώπη δεν υφίσταται χωρίς αλληλεγγύη».
Σε αντίθεση με το 2008, που είχε ως επίκεντρο τις τράπεζες, σημειώνει ο επίτροπος, που διετέλεσε υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών της Γαλλίας μεταξύ του 2005-2007, η τρέχουσα κρίση «είναι πρωταρχικά μία κρίση της πραγματικής οικονομίας. Συνεπώς η ρευστότητα είναι η πρώτη προτεραιότητα. Στο μέτωπο αυτό κινηθήκαμε πολύ γρήγορα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την παροχή εγγυήσεων, την αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων και τη χαλάρωση των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, ώστε να υπάρξει η αναγκαία ρευστότητα από τις εθνικές αρχές και να μην έχουμε μαζικές πτωχεύσεις».
Δεύτερη προτεραιότητα «είναι να υπάρξουν προβλέψεις για τη στήριξη τομέων που πλήττονται δυσανάλογα από την κρίση, όπως ο τουρισμός, αλλά και για τη διάσωση των βιομηχανικών οικοσυστημάτων της Ευρώπης, που αποτελούνται από τις μεγάλες εταιρείες, αλλά και το σύνολο των υπεργολάβων, προμηθευτών και ερευνητών που τις πλαισιώνουν. Τα σχέδια αυτά πρέπει να καταρτιστούν σε εθνικό επίπεδο – η Γερμανία ήδη ενέκρινε σχετική νομοθεσία την περασμένη εβδομάδα, που περιλαμβάνει 100 δισ. για τη χρηματοδότηση της συμμετοχής του κράτους στο μετοχικό κεφάλαιο επιχειρήσεων, ακόμα και την κρατικοποίησή τους. Αυτό είναι μία από τις αλλαγές που θα δούμε – ενίσχυση του ρόλου του κράτους στον επιχειρηματικό τομέα, προσωρινά, μεταξύ άλλων για την αποτροπή εξαγορών από τρίτες χώρες».
Ο κ. Μπρετόν χαιρετίζει τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του νέου προγράμματος αγοράς ομολόγων ύψους 750 δισ. ευρώ που ανακοίνωσε πρόσφατα, που «ενισχύει τη δυνατότητα των κρατών-μελών να καλύψουν τις ανάγκες που θα γεννήσει η κρίση. Η σωστή προσέγγιση είναι “από τα κάτω”. Κάθε χώρα θα καταρτίσει το δικό της σχέδιο και μετά θα εξετάσουμε αν χρειάζονται νέα εργαλεία για τη χρηματοδότησή τους.
Γι’ αυτό δόθηκαν δύο εβδομάδες στο Eurogroup και το Ecofin από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, για να εκτιμηθούν αυτές οι ανάγκες και να κατατεθούν οι κατάλληλες προτάσεις για την κάλυψή τους».
Το γερμανικό πακέτο, σημειώνει, προβλέπει νέο δανεισμό ως και 356 δισ. ευρώ – σχεδόν το μισό του νέου προγράμματος της ΕΚΤ. «Αυτό είναι ενδεικτικό του μεγέθους των μέτρων που πρέπει να ληφθούν και θα πρέπει τα κράτη-μέλη, σε συνεννόηση με την ΕΚΤ, να αποφασίσουν αν χρειάζεται ένα νέο, μη ορθόδοξο εργαλείο για τη χρηματοδότησή τους. Π.χ., θα μπορούσε να είναι ένα ταμείο που θα εκδίδει ομόλογα μεγάλης διάρκειας, 20 ή 30 ετών, που με τους κατάλληλους όρους διακυβέρνησης θα απέφευγε τον ηθικό κίνδυνο. Είμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Πρέπει να δείξουμε φαντασία».
Η μάχη των προμηθειών
Η πιο σημαντική αρμοδιότητα του κ. Μπρετόν στη διαχείριση της πανδημίας είναι η μάχη για τη εξασφάλιση επάρκειας ιατρικών προμηθειών. «Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να προβλέπουμε πότε θα κορυφωθεί η επιδημία σε κάθε χώρα, ώστε να μπορούμε να προβλέψουμε τις ανάγκες που θα υπάρχουν», σημειώνει σχετικά.
Υπενθυμίζει ότι οι αρμοδιότητες σε θέματα υγείας ανήκουν στα κράτη-μέλη, όχι στην Ε.Ε. – «εμείς αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να συντονίσουμε τις ενέργειές τους και να έχουμε μία συνολική εικόνα, σε επίπεδο Ε.Ε., των αναγκών που υπάρχουν, σε είδη ατομικής προστασίας, αναπνευστήρες κ.ά.».
Η παραγωγική ικανότητα της Ε.Ε. στους τομείς αυτούς ήδη «ενισχύεται με μεγάλη ταχύτητα». Χαιρετίζει την «εκπληκτική» ανταπόκριση εταιρειών, ειδικά στους κλάδο των ρούχων και της κλωστοϋφαντουργίας, που έχουν στραφεί στην παραγωγή ειδών ατομικής προστασίας. «Σκοπός μας είναι σε λίγους μήνες – θα ήταν εντυπωσιακό να το πετυχαίναμε σε τρεις με έξι – η Ευρώπη να είναι αυτάρκης σε αυτά τα είδη».
Ο επίτροπος απάντα εμμέσως στην κριτική που ασκείται ότι η Ευρώπη ότι δεν ήταν έτοιμη για τον ιό: «Καμία χώρα του κόσμου δεν ήταν έτοιμη, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας», λέει, θυμίζοντας τη βοήθεια σε αναγκαία ιατρικά είδη που παρείχε η Ένωση στις κινεζικές αρχές στα τέλη του Ιανουαρίου.
«Σήμερα, οι Κινέζοι μπορούν να παρασκευάσουν δεκάδες εκατομμύρια μάσκες ημερησίως. Είμαστε ευγνώμονες που στέλνουν μέρος του πλεονάσματός τους στην Ευρώπη – αλλά μην ξεχνάμε ότι η Γαλλία και η Γερμανία δώρισαν περισσότερες μάσκες στην Ιταλία από ό,τι η Κίνα».
Αποφεύγει πάντως να απαντήσει πόσες μάσκες παράγει ημερησίως η Ε.Ε., λέγοντας ότι ο αριθμός αλλάζει συνεχώς. Αλλά και για τις ανάγκες που υπάρχουν, λέει ότι «έχουμε σαφή εικόνα, αλλά δεν την επικοινωνούμε – όπως δεν το κάνουν ούτε οι Κινέζοι, ούτε οι Αμερικανοί».
Σχετικά με την επάρκεια αναπνευστήρων, που κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για πολλούς βαριά ασθενείς, τονίζει ότι η Επιτροπή συγκέντρωσε όλες τις εταιρείες του κλάδου «για να εξετάσουμε τρόπους δραστικής αύξησης της παραγωγής», αλλά και «εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε άλλους κλάδους αλλά θα μπορούσαν να παρασκευάσουν αναγκαία εξαρτήματα».
Όταν έφτασε ο ιός στην Ευρώπη, μία σειρά χωρών έλαβε μέτρα περιορισμού των εξαγωγών αναγκαίων ειδών ακόμα και εντός της Ε.Ε. Ο επίτροπος ρωτήθηκε αν έχει εκλείψει αυτό το φαινόμενο. «Στην αρχή, όταν βρεθήκαμε όλοι προ εκπλήξεως, κάποια κράτη-μέλη θέλησαν να βεβαιώσουν τα αποθέματα που διέθεταν σε εθνικό επίπεδο και να αποτρέψουν φαινόμενα αισχροκέρδειας» απαντά.
«Αυτή ήταν η αρχική λογική των απαγορεύσεων και όταν έγινε αυτός ο έλεγχος, χώρες όπως η Γαλλία ήραν την απαγόρευση [για εξαγωγές εντός της Ε.Ε.] πολύ γρήγορα. Στη Γερμανία χρειάστηκε λίγο περισσότερος χρόνος, αλλά μετά από συζητήσεις που είχα με τους υπουργούς Υγείας και Οικονομίας, δέχθηκε να καταργήσει κι αυτή το μέτρο. Συνέβαλλε σε αυτό η απόφαση της Ε.Ε. να θέσει περιορισμούς στις εξαγωγές των ειδών αυτών εκτός Ένωσης».
Υπάρχουν ακόμα δύο χώρες που δεν έχουν προχωρήσει σε άρση των περιορισμών για το εσωτερικό της Ε.Ε., αναφέρει ο Μπρετόν, η Πολωνία και η Σλοβακία, αλλά «είμαι σίγουρος θα το κάνουν σύντομα».
Ο Γάλλος πολιτικός, που έχει υπάρξει και διευθύνων σύμβουλος της France Telecom, ανέλαβε επίσης τις διαβουλεύσεις με τους κολοσσούς του streaming (Netflix, YouTube, Facebook) για τη μείωση της ποιότητας της εικόνας, ώστε να αντέξουν τα δίκτυα στην Ευρώπη την εκτόξευση της κατανάλωσης εξαιτίας του εγκλεισμού κατ’ οίκον.
Οι κινήσεις που έγιναν, λέει, ήταν «προληπτικού χαρακτήρα». «Τα ευρωπαϊκά δίκτυα είναι από τα πιο ανθεκτικά στον κόσμο. Δεν έχουμε ξαναβιώσει όμως την εμπειρία δύο, σε λίγο τριών ηπείρων, σε κατάσταση καραντίνας στο σπίτι, με τεράστιο αριθμό ανθρώπων να εργάζεται ή να διδάσκεται εξ αποστάσεως».
Αναθεωρώντας την παγκοσμιοποίηση
Κοιτώντας πέρα από το άμεσο και επείγον, ο κ. Μπρετόν εκτιμά ότι «η κρίση θα παίξει ρόλο επιταχυντή. Σε επίπεδο, επιχειρήσεων, μπορεί να γίνει αφορμή να υιοθετηθεί ταχύτερα η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία και η ψηφιακή ατζέντα της Ε.Ε., και να μειωθεί η εξάρτηση από προμηθευτές εκτός Ευρώπης».
Ήδη πριν από την πανδημία, εξηγεί, κάποιες πτυχές της παγκοσμιοποίησης είχαν αρχίσει να επανεξετάζονται. «Στις εβδομαδιαίες επαφές που έχουμε μαζί με την επίτροπο Υγείας Στέλλα Κυριακίδη με τους επικεφαλής της φαρμακοβιομηχανίας στην Ευρώπη, συζητάμε το γεγονός ότι καταλήξαμε να εξαρτόμαστε υπερβολικά από συγκεκριμένες τρίτες χώρες και περιοχές για ζωτικά αγαθά, και αυτό θα πρέπει να αλλάξει, να επιστρέψουν κάποια εργοστάσια στην Ευρώπη. Αυτό ισχύει και σε άλλους κλάδους, όπως την αυτοκινητοβιομηχανία. Δεν μιλάμε για το τέλος της παγκοσμιοποίησης – αλλά για μία επανεξέτασή της, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη αυτάρκεια σε κάποιους τομείς».