«H απόρριψη του ευρωομολόγου (σ.σ. από τη Γερμανία και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα) δεν ήταν κατηγορηματική», εκτιμά ο πρέσβης της Γερμανίας στην Αθήνα, δρ Ερνστ Ράιχελ, σε γραπτή συνέντευξή του στην «Κ», αφήνοντας ένα παράθυρο ελπίδας για μελλοντική συναίνεση στο ζήτημα. Προειδοποιεί ότι στις τρέχουσες συνθήκες κρίσης, η Ε.Ε. μπορεί να αποτελέσει τον αποδιοπομπαίο τράγο των λαϊκιστών και επαναλαμβάνει την αλληλεγγύη του Βερολίνου προς τη χώρα μας. Τέλος, θεωρεί ότι η μόνη λύση στο προσφυγικό είναι μια νέα συμφωνία με την Τουρκία.
– Οι επόμενες δύο εβδομάδες θεωρούνται πολύ σημαντικές για τη συνοχή της Ευρώπης. Πρόκειται για ένα υπαρξιακό ερώτημα για την Ευρωζώνη. Η Ιταλία απειλεί με μονομερείς ενέργειες ενώ έχει στραφεί στο μεταξύ στην Κίνα και στη Ρωσία για ιατρική βοήθεια. Πιστεύετε ότι η Γερμανία θα κάνει το παν για να αποτρέψει μια οξεία ευρωπαϊκή κρίση; Και μήπως ο κίνδυνος αυτή τη στιγμή δεν είναι πλέον μόνο οικονομικός, αλλά και γεωπολιτικός;
– Ο κίνδυνος που απορρέει από την πανδημία του κορωνοϊού, τόσο για την υγεία μας, όσο και για την οικονομία και την ευρωπαϊκή συνοχή αναγνωρίζεται πλέον από όλους. Eίναι αλήθεια ότι όλοι στην Ευρώπη πρέπει να έχουν κατά νουν πως η απάντηση στην κρίση πρέπει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Τις πρώτες ημέρες της κρίσης πολλά κράτη έσπευσαν να επιβάλουν εθνικά μέτρα έκτακτης ανάγκης. Αυτό ήταν αναγκαίο, διότι δεν μπορούσαμε να αντιδράσουμε αρκετά γρήγορα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει όμως να παγιωθεί. Και η αιφνίδια απαγόρευση εξαγωγής υγειονομικού υλικού από μερικά κράτη-μέλη, μεταξύ αυτών και η Γερμανία, ήταν μια τέτοια βιαστική απόφαση, η οποία ευτυχώς αντικαταστάθηκε από ενιαία ευρωπαϊκά μέτρα. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν σωστά προειδοποίησε όλα τα κράτη-μέλη να προκρίνουμε λιγότερο τις μονομερείς εθνικές ενέργειες. Αν κοιτάξετε σήμερα, θα δείτε εντυπωσιακά παραδείγματα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Π.χ., νοσοκομεία από όλη τη Γερμανία δέχονται ασθενείς που χρειάζονται ΜΕΘ από τη Γαλλία και την Ιταλία, των οποίων τη διακομιδή αναλαμβάνει εν μέρει η γερμανική Πολεμική Αεροπορία. Αντίστοιχα, κατά την επιχείρηση επαναπατρισμού Γερμανών υπηκόων που είχαν εγκλωβιστεί στο εξωτερικό, μεταφέρθηκαν και πολίτες από πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Oσον αφορά τη συκοφαντική κριτική που δέχεται η Ευρωπαϊκή Eνωση, αν τη συγκρίνουμε με τις σχετικά περιορισμένες και εν μέρει αμφιβόλου αποτελεσματικότητας ενέργειες άλλων κρατών, έχω την εντύπωση ότι εδώ παίζει ρόλο και η αναζήτηση ενός αποδιοπομπαίου τράγου. Είναι φανερό ότι οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις μας βρίσκονται σε κατάσταση έντονου άγχους και είναι ανθρώπινο υπό αυτές τις συνθήκες να αναζητείται κάποιος υπόλογος που θα φέρει την υποτιθέμενη πραγματική ή ηθική ευθύνη. Δυστυχώς η Ε.Ε. είναι εδώ και χρόνια ο αγαπημένος αποδιοπομπαίος τράγος των λαϊκιστών.
– Στην τελευταία τηλεδιάσκεψη των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. δεν υπήρξε ουσιαστικά συμφωνία και διαμορφώθηκαν πάλι τα γνωστά μέτωπα: από τη μια η Γαλλία και ο Νότος που υποστηρίζουν την πρόταση για το ευρωομόλογο και από την άλλη η Γερμανία, η Ολλανδία κ.λπ. Πιστεύετε ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε με κάποιο τρόπο αυτή τη διάσταση απόψεων και να καταλήξουμε σε μια συμφωνία;
– Eχετε δίκιο: Το ζήτημα της κοινοτικής εγγύησης στην Ε.Ε. μέσω ενός ευρωομόλογου επανήλθε, αυτή τη φορά με ηθική φόρτιση. Το αίτημα διατυπώθηκε πολύ βραχυπρόθεσμα, με αποτέλεσμα να είναι επί της ουσίας αναμενόμενες οι έως τώρα αντιδράσεις των συμμετεχόντων μελών. Παρ’ όλα αυτά, η απόρριψη δεν ήταν σε καμία περίπτωση κατηγορηματική, αλλά συζητήθηκαν μάλιστα και ζητήματα όπως, π.χ., το διάστημα ισχύος ενός τέτοιου έκτακτου μέτρου. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν υπήρξε συμφωνία. Η συζήτηση ωστόσο συνεχίζεται και θα ήταν σίγουρα καλό να διεξάγεται λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά δεδομένα.
Γεγονός είναι ότι έχουν εξαγγελθεί οικονομικά μέτρα τεράστιου μεγέθους για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού. Η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει επιπλέον κρατικά ομόλογα ύψους 750 δισ. ευρώ, πράγμα που έχει ήδη ξεκινήσει να κάνει. Eτσι, το αυξημένο spread υποχώρησε σημαντικά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε επίσης μια επενδυτική πρωτοβουλία ύψους 37 δισ. ευρώ, την οποία ενέκρινε ήδη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι κανόνες για τα ελλείμματα που ισχύουν για όλα τα κράτη-μέλη ανεστάλησαν. Oσον αφορά στην Ελλάδα, θεωρώ ότι όλες οι κρατικές δαπάνες που συνδέονται με την κρίση του κορωνοϊού και το προσφυγικό θα λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα. Πολλά πράγματα βρίσκονται σε εξέλιξη. Eχω την εντύπωση ότι προς το παρόν υπάρχει επαρκές οικονομικό περιθώριο. Πέραν αυτών, έχουμε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ESM, ο οποίος δημιουργήθηκε για κρίσεις ακριβώς σαν τη σημερινή. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επικρατεί συναίνεση, ώστε να γίνει ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρόκληση αυτή με πνεύμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Ως εκ τούτου δεν υφίσταται κατά την άποψή μου κανένας λόγος να καταδικάσουμε κάποιον ηθικά, όπως συμβαίνει εν μέρει αυτή τη στιγμή. Παραμένουμε στο πλευρό σας.
– Μέχρι στιγμής έχουμε ζήσει μόνο το «ό,τι χρειαστεί» (whatever it takes) της ΕΚΤ, και αυτό μάλιστα δύο φορές. Δεν πιστεύετε ότι έχει έρθει πια η ώρα το Βερολίνο να ενδιαφερθεί όχι μόνο για τη δική του χώρα, αλλά συνολικά για την Ευρώπη;
– Eχω ήδη εξηγήσει για ποιο λόγο η κατηγορία αυτή δεν ευσταθεί και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πέραν τούτου, ισχύει ότι η ΕΚΤ, με πρόεδρο την κ. Λαγκάρντ, είναι αυτή που αποφασίζει για τη νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης και όχι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Γερμανίας ή η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση. Η ΕΚΤ είναι ανεξάρτητη και ειδικά η Γερμανία δίνει πάντοτε μεγάλη σημασία σε αυτό. Oλους εμάς στην Ε.Ε. μας συνδέει το ενδιαφέρον για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, ώστε μετά την κρίση του κορωνοϊού να μπορέσουμε σύντομα να επιστρέψουμε στην οικονομική ανάπτυξη. Δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε σε τίποτα να μας διχάσει.
Δεν θα σταματήσει η αλληλεγγύη προς την Ελλάδα
Ερημοι δρόμοι στο Βερολίνο, στο πλαίσιο των μέτρων περιορισμού του κορωνοϊού.
– Ο Γάλλος πρόεδρος μίλησε για σκηνικό πολέμου και συνέστησε για τον λόγο αυτό ακραία μέτρα. Ομοίως ο Μάριο Ντράγκι, στο άρθρο του στους Financial Times, μίλησε για τους κινδύνους που εγκυμονεί η κατάσταση. Γιατί η ομοσπονδιακή καγκελάριος αρνείται να προβεί σε μια θαρραλέα πρωτοβουλία, να τολμήσει, δηλαδή, μια ελάφρυνση ή ίσως και μια διαγραφή χρέους για ορισμένες χώρες και μια επανεκκίνηση της Ευρώπης; Αυτή η διστακτικότητα (muddling through) της Ευρωομάδας μέχρι στιγμής δεν έχει αποφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα.
– Εδώ θα πρέπει να διαφωνήσω μαζί σας. Τα τολμηρά μέτρα της Ευρωομάδας και της ΕΚΤ επέτρεψαν στην Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωζώνη και να επιστρέψει σε πορεία ανάπτυξης. Για τον σκοπό αυτό οι μεγάλες εθνικές οικονομίες της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων και η Γερμανία, επένδυσαν πολλά χρήματα και ανέλαβαν μεγάλα ρίσκα. Δεν ήταν εύκολο να πεισθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι γι’ αυτό. Να σημειωθεί ότι η ελληνική κυβέρνηση όλα τα παραπάνω τα αναγνωρίζει. Μετά την κρίση του κορωνοϊού θα έχουμε όλοι, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, μεγάλες οικονομικές απώλειες, πολύ μεγαλύτερο χρέος απ’ ό,τι προηγουμένως και θα πρέπει αυτό να το διαχειριστούμε από κοινού. Είμαι βέβαιος ότι η Γερμανία και η Ε.Ε. θα συνεχίσουν να στέκονται με αλληλεγγύη απέναντι στην Ελλάδα.
– Τουλάχιστον το Βερολίνο κατάφερε να σπάσει ένα ταμπού, να αποχαιρετήσει τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Δεν μπορούν οι Γερμανοί πολιτικοί να αντιληφθούν τις τρομακτικές συνέπειες που έχουν τα δημοσιονομικά μέτρα, π.χ. στο σύστημα υγείας των υπερχρεωμένων χωρών, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα; Δεν φτάνει πια με την έκφραση «η Αθήνα (ή η Ρώμη ή η Μαδρίτη) πρέπει να κάνει τα μαθήματά της»; Εκτός αυτού, στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται για μια διεθνή κρίση, όπου δεν υπάρχουν ένοχες ή αθώες χώρες.
– Εάν το δει κανείς νηφάλια, εδώ συναντιούνται δύο κρίσεις. Από τη μια η κρίση χρέους και οικονομίας, την οποία η Ελλάδα, χάρη στη μεγάλη υποστήριξη μεταξύ άλλων και της Γερμανίας αλλά και χάρη στα «μαθήματα», όπως τα λέτε, αφήνει πίσω της. Και τώρα η κρίση του κορωνοϊού. Οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις δημιούργησαν στην Ελλάδα μια ανθεκτική βάση παραγωγικότητας της οικονομίας, η οποία σε άλλες χώρες προϋπήρχε. Αυτή η διεργασία συνεχίζεται, η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο. Τόσο οι συμμετέχοντες από τους τομείς της πολιτικής και της οικονομίας όσο και η ομοσπονδιακή καγκελάριος κ. Μέρκελ αναγνώρισαν απερίφραστα το επίτευγμα αυτό στο πλαίσιο του Ελληνογερμανικού Οικονομικού Φόρουμ, που πραγματοποιήθηκε πριν από μερικές εβδομάδες στο Βερολίνο. Παρεμπιπτόντως, εάν ρίξετε μια ματιά στην Ε.Ε., θα βρείτε χώρες που έκαναν λιγότερα «μαθήματα», αλλά που σε καμία περίπτωση δεν είναι καλύτερα προετοιμασμένες για την κρίση του κορωνοϊού.
– Πώς η Γερμανία κατάφερε να δράσει τόσο αποτελεσματικά στην κρίση του κορωνοϊού; Σχετίζεται αυτό με τα πολλά τεστ, τους νεότερους ανθρώπους, το καλύτερο σύστημα υγείας και τις περισσότερες κλίνες σε ΜΕΘ στην Ευρώπη;
– Πιστεύω πως ο έπαινός σας είναι, όπως και η κριτική σας, πρόωρος. Στη Γερμανία διεξάγεται μια συζήτηση με αντικρουόμενες απόψεις για το ζήτημα εάν είμαστε καλά προετοιμασμένοι και πράττουμε τα δέοντα. Τα ποσοστά θνησιμότητας στη Γερμανία και στην Ελλάδα είναι συγκρίσιμα, ωστόσο τα επίσημα στοιχεία στη Γερμανία δείχνουν έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό νοσούντων, κάτι το οποίο οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι στη Γερμανία διεξάγονται περισσότερα τεστ. Θεωρείται δε δεδομένη η βοήθειά μας, κυρίως προς εκείνους τους Ευρωπαίους φίλους οι οποίοι βρίσκονται σε κρισιμότερη κατάσταση.
«Μόνη εναλλακτική, μια συμφωνία με την Τουρκία»
«Η καγκελάριος είχε υποσχεθεί ότι θα προσπαθήσει να διαπραγματευθεί μια νέα συμφωνία, όχι όμως ότι θα μπορούσε και να το επιτύχει».
– Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών έχει πληροφορίες ότι η Τουρκία μπορεί να υποδαύλισε τις ταραχές στα ελληνικά σύνορα πριν από τέσσερις εβδομάδες. Πώς μπορούμε να διαπραγματευθούμε με την τουρκική κυβέρνηση, όταν εκείνη προκαλεί μια τέτοια κρίση στα ευρωπαϊκά, σύμφωνα με λεγόμενα της κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σύνορα;
– Για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην κατάσταση στον Εβρο υπάρχουν πράγματι αρκετές ενδείξεις. Εάν θέλουμε, ωστόσο, να αποφύγουμε μελλοντικά παρόμοιες κρίσεις, η μόνη εναλλακτική είναι μια συμφωνία με την Τουρκία. Παρά τις όποιες διαφωνίες σε δεκάδες ζητήματα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η Τουρκία έχει συμβάλει πολύ στη φιλοξενία προσφύγων και μεταναστών. Ετσι έχει κερδίσει τη στήριξή μας και πρέπει να συνεχίσει να τη λαμβάνει. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι εμείς οι Ευρωπαίοι μπορούμε να υποκύπτουμε σε κάθε απαίτηση από τουρκικής πλευράς.
– Στην αρχή της κρίσης του κορωνοϊού, η ομοσπονδιακή καγκελάριος είχε διαβεβαιώσει τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη στο Βερολίνο ότι θα διαπραγματευθεί με την Αγκυρα μια νέα συμφωνία, ώστε να μετριαστεί η πίεση που ασκείται από τουρκικής πλευράς στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη. Ισχύει ακόμη αυτό;
– Η ομοσπονδιακή καγκελάριος είχε υποσχεθεί ότι θα προσπαθήσει να διαπραγματευθεί μια νέα συμφωνία, όχι όμως ότι αυτό θα μπορούσε και να το επιτύχει. Ελπίζω να συμμερίζεστε κι εσείς την άποψη ότι θα έπρεπε να γίνει μια τέτοια προσπάθεια. Σε κάθε περίπτωση, στηρίζουμε την επανεξέταση της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας, η οποία πραγματοποιείται αυτή την περίοδο από τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ και τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας. Πέραν τούτου, η Γερμανία είναι έτοιμη να στηρίξει την Ελλάδα με οποιονδήποτε τρόπο κατά τη διαχείριση των προσφύγων και των μεταναστών, όπως π.χ. με την υποδοχή παιδιών από τα νησιά. Εξίσου σημαντικό είναι επίσης ότι και εμείς, όπως και η Ελλάδα, επιθυμούμε να αναθεωρηθεί το ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, έτσι ώστε η Ελλάδα και οι άλλες χώρες πρώτης υποδοχής να αποσυμφορηθούν διαρθρωτικά και με τρόπο αλληλέγγυο. Εχουμε τους ίδιους στόχους.