«Μιλήστε για το περιβάλλον ή για την “εξάντληση των φυσικών πόρων” σε κύκλους της εξωτερικής πολιτικής και θα συναντήσετε ένα αδιαπέραστο τοίχος σκεπτικισμού ή βαρεμάρας», έγραφε ο Ρόμπερτ Κάπλαν στο άρθρο του «The Coming Anarchy» (Η επικείμενη αναρχία) που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ατλάντικ» το 1994. Σήμερα ο βετεράνος δημοσιογράφος, συγγραφέας και νυν διευθυντής της διεθνούς ομάδας πολιτικών συμβούλων Eurasia Group, ορθώς επικαλείται το προφητικό εκείνο άρθρο, το βασικό επιχείρημα του οποίου ήταν, όπως μας λέει, πως «το φυσικό περιβάλλον θα είναι η μεγάλη πρόκληση της εθνικής ασφάλειας για τον 21ο αιώνα».
«Ο κορωνοϊός και η κλιματική αλλαγή είναι παραδείγματα που δείχνουν πως στον 21ο αιώνα και παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις, η ανθρωπότητα παραμένει ένα πλάσμα της φύσης που υπόκειται στις ξαφνικές αλλαγές των οικοσυστημάτων», τονίζει ο κ. Κάπλαν. Γνωστός στην Ελλάδα από τα βιβλία του «Η εκδίκηση της γεωγραφίας» (εκδ. Μελάνι),
«Φαντάσματα των Βαλκανίων», «Πόλεμος και πολιτική» (των εκδόσεων Ροές), θεωρεί ότι αυτοί οι παράγοντες «θα επηρεάσουν ουσιαστικά την παγκόσμια τάξη πραγμάτων». Πολυταξιδεμένος ο ίδιος, εκτιμά, τουλάχιστον, ότι ο άνθρωπος δεν θα σταματήσει να ταξιδεύει μετά τον ιό. «Είναι στην ανθρώπινη φύση», μας λέει και είναι αισιόδοξος γι’ αυτό. Ισως μόνο γι’ αυτό.
«Από τη μια πλευρά (η πανδημία) θα ενδυναμώσει τον εθνικισμό, καθώς σε μεγάλες κρίσεις ο καθένας θα ενδιαφερθεί για τον εαυτό του», σημειώνει ο Ρόμπερτ Κάπλαν και εκτιμά πως από αυτή την τάση δεν θα ξεφύγει ούτε η Γηραιά Ηπειρος.
Επίπονη διαδικασία
«Ακόμη και στην Ευρώπη, παρά τις κοινοτοπίες για ενότητα που ακούμε από την Ευρωπαϊκή Ενωση εδώ και δεκαετίες, οι διαιρέσεις βαθαίνουν μεταξύ χωρών και περιοχών εξαιτίας του COVID-19. Από την άλλη πλευρά, όσο η ανθρωπότητα ως σύνολο βιώνει επανειλημμένως τις ίδιες τραυματικές εμπειρίες θα υπάρξει, σταδιακά, η αίσθηση της ενότητας στο ανθρώπινο είδος. Αλλά αυτό θα είναι μια πολύ πιο αργή διαδικασία σε σχέση με την οικοδόμηση του εθνικισμού».
Ρωτάμε για τη θέση της Κίνας, που πρώτη αντιμετώπισε τον καινούργιο ιό και τώρα έρχεται στο προσκήνιο ως εκείνη η χώρα που τροφοδοτεί τους υπόλοιπους με ιατρικό εξοπλισμό.
«Μπαίνουμε σε μια περίοδο μιας κατακερματισμένης παγκοσμιοποίησης, μιας παγκοσμιοποίησης 2.0, θα λέγαμε. Στην άλλη πλευρά του COVID-19 θα δούμε αυξημένη αντιπαλότητα μεγάλων δυνάμεων, με την Κίνα να έχει το αρχικό πλεονέκτημα επειδή το αυταρχικό της σύστημα επέτρεψε να επιβληθούν δρακόντειες καραντίνες και οι κρατικές της εταιρείες μπόρεσαν να απορροφήσουν το οικονομικό χτύπημα του ιού. Αλλά αυτό είναι κάτι εύθραυστο», επισημαίνει και προσθέτει ότι η Κίνα «ίσως να μην αναφέρει όλους τους θανάτους και η οικονομία της να υποφέρει από τη μείωση της παγκόσμιας ζήτησης εξαιτίας, και πάλι, του ιού. Το γεγονός ότι η Κίνα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου αλλά δεν έχει θεσμούς του “Πρώτου Κόσμου” σημαίνει ότι θα είναι ένας παράγοντας παγκόσμιας αστάθειας, όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν συνεχίσουν στο μονοπάτι του λαϊκισμού».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα θύματα του ιού έχουν μέχρι σήμερα ξεπεράσει τις 18.000. Αρκετοί επιρρίπτουν ευθύνες στα αργά αντανακλαστικά του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με τη λήψη καθολικών μέτρων, ενώ το σύστημα υγείας αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα επάρκειας ιατρικού εξοπλισμού. Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ οι Αμερικανοί οδεύουν σε εκλογές σε λίγους μήνες. «Η πανδημία θα είναι ένας παράγοντας κλειδί στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, ίσως ο πιο καθοριστικός», μας λέει ο κ. Κάπλαν και προσθέτει ότι ο κορωνοϊός είναι «η πρώτη αληθινή κρίση» που αντιμετωπίζει ο Αμερικανός πρόεδρος «και θα τον καθορίσει». «Οταν η επιδημία φτάσει στην κορύφωσή της, όταν ξεκινήσει η διαδικασία της οικονομικής ανάκαμψης, και τα δύο θα είναι ζωτικά στοιχεία για την ψήφο του Νοεμβρίου. Είναι ειρωνικό αλλά αυτοί οι παράγοντες ίσως είναι πέρα από τον έλεγχο του Τραμπ», τονίζει.
Επισημαίνουμε στον Ρόμπερτ Κάπλαν τη σύγκριση αρκετών αναλυτών της επιδημίας με τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ειδικά στις ευρύτερες συμμαχίες που προκάλεσε μετά τη λήξη, όπως την Ευρωπαϊκή Ενωση και ρωτάμε εάν εκτιμά ότι κάτι τέτοιο θα προκύψει μετά τον κορωνοϊό. «Λαμβάνοντας υπόψη το πώς η Ιταλία εγκαταλείφθηκε στην τύχη της τις πρώτες μέρες της κρίσης και το πώς οι χώρες της Ε.Ε. αντιδρούν διαφορετικά η καθεμιά, ο COVID-19 ίσως ενθαρρύνει τις διαιρέσεις, παρόλο που μια τέτοια πανδημία παρουσιάζει επιχειρήματα για το αντίθετο, μια μεγαλύτερη ένωση. Οι μετασεισμοί του κορωνοϊού θα αλληλεπιδράσουν με την κινεζική επιδρομή στις οικονομίες της νότιας Ευρώπης και με το σχέδιο της Ρωσίας να κάνει τη δυτική Ευρώπη περισσότερο εξαρτημένη από το φυσικό αέριο της Σιβηρίας. Οπότε, μεγαλύτερη ενότητα θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί».