Ετσι κι αλλιώς, θα ήταν σε ένα είδος καραντίνας αυτή την περίοδο. Ολοκληρώνει το νέο του βιβλίο. Είχε προγραμματίσει να βρίσκεται, για τον σκοπό αυτό, στο σπίτι που έχει σε ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό, 250 χιλιόμετρα βόρεια του Εδιμβούργου, ώστε να μπορεί ήρεμος και απερίσπαστος να δουλέψει. «Τελικά αυτό έγινε χωρίς να χρειαστεί καν να μετακινηθώ!» λέει γελώντας ο Ιαν Ράνκιν. «Αν εξαιρέσετε τα λιγοστά βήματα που κάνω για να πάω στο γραφείο μου, στο διπλανό διαμέρισμα. Εκεί κλειδώνομαι κάθε μέρα και γράφω. Ολα τα υπόλοιπα –ταξίδια, εκδηλώσεις σε Βρετανία και ΗΠΑ– έχουν προφανώς ακυρωθεί».
Στην κουβέντα μας με τον διάσημο Σκωτσέζο συγγραφέα, δημιουργό ενός από τους πιο δημοφιλείς ήρωες –ή μάλλον αντιήρωες, για να είμαι ακριβής– της διεθνούς αστυνομικής λογοτεχνίας, του επιθεωρητή Ρέμπους, χώρεσαν πολλά: η αγωνία για την επιδημία, οι προβλέψεις για τη μετά κορωνοϊό εποχή, οι συμβουλές του προς τους νέους συγγραφείς, το σοβαρό πρόβλημα υγείας του γιου του, αλλά και η αγαπημένη του Κεφαλονιά, την οποία σταθερά επισκέπτεται εδώ και χρόνια. «Σχεδιάζαμε με τη γυναίκα μου να ταξιδέψουμε στην Ελλάδα τον Ιούλιο. Τώρα ο προγραμματισμός μας έχει φυσικά ανατραπεί. Ισως έρθουμε τον Σεπτέμβριο, αν όλα πάνε καλά. Ενας στενός μας φίλος, οδοντίατρος στο Εδιμβούργο, κατάγεται από την Κεφαλονιά και μας φιλοξενεί στο σπίτι του. Ονειρευόμαστε να καθόμαστε στη βεράντα, βλέποντας το ηλιοβασίλεμα και την Ιθάκη, απέναντι, και πίνοντας παγωμένη μπίρα. Αλλά είμαι σίγουρος ότι θα το ζήσουμε!».
– Πώς κυλούν, λοιπόν, οι μέρες σας με τη επιδημία σε πλήρη εξέλιξη, ακόμη, στη χώρα σας;
– Η καθημερινότητα στο Εδιμβούργο είναι όπως σχεδόν παντού στον κόσμο. Είμαστε σε «lockdown» για τέσσερις εβδομάδες και αυτό σημαίνει ότι επιτρέπεται να βγούμε μόνο για να αγοράσουμε τρόφιμα ή να περπατήσουμε – στη γειτονιά μας εννοείται. Δεν μπορούμε να επισκεφθούμε συγγενείς και φίλους. Ολα τα μπαρ είναι κλειστά. Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά που δεν έχω μπει σε μπαρ τόσο πολλές μέρες! Βλέπω πολλές ταινίες καταστροφής – δεν πρέπει να σας εκπλήσσει αυτό, σωστά; Το πάρκο που βρίσκεται κοντά στο σπίτι μας έχει πολύ κόσμο, ανθρώπους που κάνουν τζόγκινγκ ή ποδήλατο, κι έτσι το αποφεύγω: προτιμώ να κάνω μια μικρή βόλτα στους δρόμους της πόλης. Τις περισσότερες φορές είναι άδειοι· ζήτημα είναι αν θα δω κάποιο αυτοκίνητο, εκτός από ασθενοφόρα, ή έναν-δυο περαστικούς. Εχω τραβήξει κάμποσες φωτογραφίες, για να θυμάμαι αυτή την τρελή εποχή…
Το Εδιμβούργο, γνωστό και ως «Αθήνα του Βορρά», είναι ταυτισμένο τόσο με τον Ράνκιν όσο και με τον επιθεωρητή Τζον Ρέμπους. SHUTTERSTOCK
– Διαβάζετε επίσης; Και τι;
– Με δυσκολεύει το διάβασμα, δεν μπορώ να μείνω συγκεντρωμένος για πολύ. Ετσι, ποτέ δεν περιορίζομαι μόνο σε ένα βιβλίο· έχω 3 ή 4 και τα… επισκέπτομαι εναλλάξ. Αυτές τις μέρες, λοιπόν, διαβάζω την «Ιστορία της ποίησης» του John Carey, το «Final Cut» του S. J. Watson (που θα κυκλοφορήσει τον Αύγουστο) και το «The Abbess of Crewe» της Muriel Spark, μια νουβέλα-σάτιρα για το Γουότεργκεϊτ.
– Ποιες μουσικές «ντύνουν» την καραντίνα σας;
– Λίγες ημέρες πριν από το «lockdown» πέρασα από ένα δισκοπωλείο – από τα ελάχιστα που έχουν πια απομείνει στο Εδιμβούργο. Αγόρασα το «There Is No Other» της Isobel Campbell και το «Disco Volador» των The Orielles – πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, αλλά υπέροχα και τα δύο.
– Ελληνική μουσική ακούτε;
– Οχι τελευταία. Οταν περνούσα τη φάση της progressive rock λάτρευα τους Aphrodite’s Child· ακόμη είμαι φαν του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Μου άρεσε πολύ και το άλμπουμ «Greekadelia» της Κρίστυς Στασινοπούλου και του Στάθη Καλυβιώτη, τους οποίους είχα την τύχη να γνωρίσω πριν από μερικά χρόνια, σε ένα ταξίδι μου στην Αθήνα.
Τα βιβλία του Ράνκιν, μεταφρασμένα σε 36 γλώσσες, είναι μπεστ σέλερ στις περισσότερες ηπείρους. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
– Σας φοβίζει αυτό που συμβαίνει με τον ιό;
– Ναι, φοβάμαι. Σε λίγες ημέρες (στις 28 Απριλίου) γίνομαι εξήντα ετών. Πλησιάζω περισσότερο τη ζώνη των ευπαθών ομάδων, για τις οποίες ο ιός είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος, ίσως και θανατηφόρος. Θα κάνω ό,τι μπορώ ώστε να μην τον «συναντήσω». Φοβάμαι και για το μέλλον – όχι για τον εαυτό μου, για όλους μας. Αυτή η κρίση ίσως αποδειχθεί χρήσιμο «εργαλείο» για εκείνους που θέλουν τα έθνη να είναι στο εξής περισσότερο εσωστρεφή και απομονωμένα κι εμάς να φοβόμαστε τους ξένους και κάθε κουλτούρα που δεν μοιάζει με τη δική μας.
Ελπίζω σε soft Brexit, όχι σκληροπυρηνικό
– Πώς θα είναι, άραγε, η ζωή μας μετά;
– Θα περάσει πολύς καιρός μέχρι να επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα – αν συμβεί ποτέ αυτό. Οι άνθρωποι θα είναι πολύ επιφυλακτικοί και προσεκτικοί: θα αποφεύγουν όχι μόνο να ταξιδέψουν, αλλά και να πλησιάσουν αγνώστους. Στη Βρετανία, ήδη οι περισσότεροι πολίτες πληρώνουν τα πάντα με πιστωτικές κάρτες, γιατί ανησυχούν μήπως τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα είναι μολυσμένα με τον ιό. Να άλλη μία συνέπεια: η σταδιακή κατάργηση των μετρητών. Κάποιες επιχειρήσεις δεν θα καταφέρουν να ξεπεράσουν το πλήγμα που δέχονται αυτή την περίοδο: κυρίως εστιατόρια, μπαρ, χώροι ψυχαγωγίας. Ποιος θα πηγαίνει στο θέατρο ή σε συναυλίες; Ολοι θα περνούν ακόμη πιο πολύ χρόνο online. Η αυτοαπομόνωση θα θριαμβεύει έναντι της κοινότητας/κοινωνίας. Θα αλλάξουν και πολλές νοοτροπίες. Οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό είναι πλέον οι νέοι μας ήρωες, μαζί με τους εργαζομένους στον χώρο της πρόνοιας κι όσους μας προμηθεύουν φαγητό ή μαζεύουν τα σκουπίδια μας. Τώρα αναγνωρίζουμε την αξία πολλών συμπολιτών μας που αμείβονται με πενιχρούς μισθούς. Μακάρι στο μέλλον, μαζί με τον σεβασμό μας, να έχουν και καλύτερες αμοιβές. Ακόμη και οι πολιτικοί μας φαίνονται πιο ανθρώπινοι στη διάρκεια αυτής της κρίσης, που δοκιμάζει τους πάντες. Κανείς δεν έχει όλες τις απαντήσεις.
– Θα κλονίσει την απόφαση των Βρετανών για το Brexit αυτή η δοκιμασία;
– Πολλοί από τους γιατρούς που δίνουν καθημερινά σκληρή μάχη στα βρετανικά νοσοκομεία έχουν έρθει από άλλες χώρες. Οι Βρετανοί μαθαίνουν ότι περισσότερα είναι όσα μας ενώνουν από αυτά που μας χωρίζουν. Ισως είναι πια πολύ αργά για να σταματήσουν οι διαδικασίες του Brexit, αλλά ελπίζω να είναι όσο το δυνατόν πιο… soft και όχι σκληροπυρηνικό. Να μας κρατήσει κοντά στους Ευρωπαίους γείτονές μας. Μέχρι να μας δοθεί η δυνατότητα να το ακυρώσουμε, ίσως, ψηφίζοντας ξανά.
Mόλις αρθούν τα περιοριστικά μέτρα, θα πάω να αγκαλιάσω τον γιο μου
– Για να έρθουμε στα βιβλία σας· σας μοιάζει ο Ρέμπους;
– Ο Ρέμπους είναι και ταυτόχρονα δεν είναι εγώ. Μάλλον αντιπροσωπεύει τη σκοτεινή πλευρά μου, που θα μπορούσε να υπάρχει σε ένα παράλληλο σύμπαν. Εχουμε κάποια κοινά χαρακτηριστικά, αλλά όχι και τόσο πολλά. Πρόσφατα, μάλιστα, του φόρτωσα μερικά προβλήματα υγείας, τα οποία εγώ, ευτυχώς, δεν αντιμετωπίζω ακόμη.
– Τι είναι, τελικά, αυτό που τον κάνει τόσο δημοφιλή;
– Αρέσει γιατί είναι δυνατός και ζόρικος, ελαφρώς επικίνδυνος, αλλά καλός στη δουλειά του και πάντα στο πλευρό των αουτσάιντερ. Επίσης είναι ευάλωτος – αν τον πληγώσεις, θα του πάρει καιρό να ξανασταθεί στα πόδια του. Σε κάνει να αισθάνεσαι, λοιπόν, ότι μπορείς να συνδεθείς μαζί του. Είναι ανθρώπινος, ένας από εμάς. Ούτε υπεράνθρωπος ούτε αλάνθαστος.
– Είπατε, προ καιρού, σε μια συνέντευξή σας ότι μεγάλο μέρος της επιτυχίας σας το χρωστάτε στον γιο σας. Τι εννοούσατε;
– Ο Κιτ γεννήθηκε με αναπηρία: πάσχει από σύνδρομο Angelman, μια γενετική νευρολογική διαταραχή. Ο θυμός και η απογοήτευση που ένιωσα τότε επηρέασε σε σημαντικό βαθμό το μυθιστόρημα που έγραφα εκείνη την περίοδο, το «Black & Blue» (εκδόθηκε το 1997). Ηταν το πρώτο βιβλίο μου που γνώρισε μεγάλη επιτυχία, ίσως γιατί, εξαιτίας της ψυχολογικής μου κατάστασης, με απασχολούσαν σοβαρά ερωτήματα για τη ζωή και τον κόσμο – και έβαζα τον Ρέμπους να τα θέτει. Σήμερα ο Κιτ είναι είκοσι πέντε ετών. Ζει σε ειδικό οικοτροφείο για άτομα με αντίστοιχα προβλήματα υγείας. Λόγω των συνθηκών, δεν τον έχουμε επισκεφθεί εδώ και ένα μήνα. Μαθαίνουμε καθημερινά τα νέα του, οι άνθρωποι που τον φροντίζουν μας στέλνουν φωτογραφίες του, αλλά δεν μπορούμε να καθίσουμε δίπλα του, να τον αγκαλιάσουμε, και αυτό είναι απίστευτα επώδυνο. Ραγίζει η καρδιά μας…
– Τι θα λέγατε σε έναν νέο συγγραφέα που ονειρεύεται μια πορεία όπως η δική σας;
– Πρέπει να είσαι συγκεντρωμένος και αποφασισμένος. Η επιτυχία άργησε να έρθει στη δική μου περίπτωση: ας μη χάσεις, λοιπόν, το κουράγιο και την υπομονή σου. Να μαθαίνεις από τα λάθη σου. Να λες τις ιστορίες που θέλεις να πεις. Και να ευχαριστιέσαι αυτό που κάνεις, να το διασκεδάζεις· η δημιουργία πρέπει να έχει και χαρά. Ετσι θα νιώθεις ξανά παιδί και κάθε φορά θα επινοείς μια θέαση του κόσμου που δεν θα μοιάζει με κανενός άλλου.
– Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνετε μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων;
– Θα πάω αμέσως να δω τον γιο μου και θα τον αγκαλιάσω. Επιστρέφοντας στο σπίτι, θα μπω σε ένα μπαρ και θα παραγγείλω μια μπίρα…
Τα βιβλία του Ιαν Ράνκιν έχουν μεταφραστεί σε 36 γλώσσες και είναι μπεστ σέλερ στις περισσότερες ηπείρους.
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, με πιο πρόσφατο το «Στον οίκο των ψεμάτων» – την 22η περιπέτεια του επιθεωρητή Ρέμπους.