Πώς θα κινούμαστε μετά τον κορωνοϊό; Ο Αγγελος Αμδίτης, διευθυντής Ερευνας στο δραστήριο Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του ΕΜΠ και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τα Ευφυή Συστήματα Μεταφορών, μιλάει στην «Κ» για το μέλλον των μεταφορών σε σχέση με την υγεία. Η ομάδα I-SENSE του κ. Αμδίτη αποτελείται από 100 ερευνητές που τρέχουν 45 ευρωπαϊκά ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα. Τεχνολογίες αυτόματων ελέγχων διαβατηρίων, πληροφορίες συγχρωτισμού σε πραγματικό χρόνο, VR τεχνολογία στα αεροπορικά ταξίδια δεν φαίνεται να είναι πολύ μακριά.
– Η σύνδεση της ερευνητικής δραστηριότητας με την υγεία γίνεται άμεση προτεραιότητα των ερευνητικών ομάδων;
– Είναι γεγονός ότι πολλές ομάδες εντός του ΕΠΙΣΕΥ, όπως και η δική μας, έχουν ήδη στρέψει την ερευνητική τους δράση στον συγκεκριμένο χώρο. Επιπλέον, αναδείχθηκε η σημασία όλων των έξυπνων εφαρμογών και συστημάτων που αναπτύσσονται εδώ και χρόνια από ερευνητές ανά την Ευρώπη, όπως οι υπηρεσίες τηλε-ιατρικής, οι έξυπνες εφαρμογές γεωγραφικής καταγραφής κρουσμάτων κ.ο.κ. Οι προτεραιότητες άλλαξαν και θα αλλάξουν ακόμα περισσότερο, καθώς αυτό θα συμβαίνει και σε επίπεδο διακυβέρνησης. Θα δούμε, δηλαδή, βασικό μέρος της χρηματοδότησης να κατευθύνεται σε πρωτοβουλίες για την προστασία της δημόσιας υγείας από πανδημίες.
Βέβαια, δεν αρκεί να εστιάσουμε την έρευνα σε θέματα υγείας και μόνο για την αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών. Η ανθρωπότητα πρέπει να βρει τρόπους να συνεχίζει ακόμη και υπό συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης. Νέες μέθοδοι εργασίας, εκπαίδευσης, μεταφορών, θα αναπτυχθούν και θα υιοθετηθούν με επιταχυνόμενες διαδικασίες. Είναι ζωτικής σημασίας η συνέχιση της έρευνας σε όλους τους τομείς.
– Οι μεταφορές ανθρώπων και αγαθών επηρεάστηκαν από την επιδημία. Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα;
– Είναι ξεκάθαρο πως τα μέτρα επηρέασαν ιδιαίτερα τις μεταφορές σε όλα τα επίπεδα. Από τη μια υπάρχει η δραματική πτώση στον αριθμό των χρηστών των μέσων μαζικής μεταφοράς αλλά και της ιδιόκτητης μετακίνησης με σοβαρότατες επιπτώσεις στις επιχειρήσεις του κλάδου και στους εργαζομένους. Οργανισμοί, όπως ο ΟΑΣΑ, καλούνται να συνεχίσουν το συγκοινωνιακό τους έργο σε περιβάλλον εκμηδενισμού εσόδων και ταυτόχρονα να φροντίζουν για την υγεία εργαζομένων και επιβατικού κοινού. Από την άλλη, όμως, δεν είχαμε ελλείψεις σε βασικά αγαθά διότι αυτά δεν έπαψαν στιγμή να μεταφέρονται στους καταναλωτές. Η επόμενη μέρα απαιτεί νέα επιχειρηματικά μοντέλα, προηγμένες τεχνολογίες, ενώ θα απαιτηθεί τεράστια προσαρμογή για τους επαγγελματίες του χώρου. Οι απαιτήσεις για επενδύσεις, εκπαίδευση και προσαρμογή θα είναι τεράστιες.
– Τα λεγόμενα Ευφυή Συστήματα Μεταφορών πώς επηρεάζονται;
– Σχετικά με τα Ευφυή Συστήματα Μεταφορών, οι επιπτώσεις είναι ποικίλες. Η οικονομική κρίση που θα ακολουθήσει θα μεταφραστεί σε μία τάση για κάλυψη βασικών αναγκών και μείωση των πόρων για εφαρμογή νέων και καινοτόμων ιδεών, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την ανάγκη εφαρμογής τους για την καλύτερη προετοιμασία μας σε επόμενες κρίσεις. Είναι βασικό να ξεκαθαρίσω εδώ ότι όταν μιλάμε για ΕΣΜ, μιλάμε για φθηνά συστήματα και τεχνολογίες που έχουν ως πρωταρχικό σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, την αύξηση της ασφάλειας στις μεταφορές, την προστασία του περιβάλλοντος.
– Για τι είδους τεχνολογίες μιλάμε;
– Για παράδειγμα, συστήματα αυτόματης οδήγησης, όπως π.χ. οχήματα χωρίς οδηγό, τα έξυπνα φανάρια που σε βοηθούν να αποφεύγεις το μποτιλιάρισμα και να οδηγείς οικολογικά ή τα έξυπνα πάνελ πληροφόρησης που ενημερώνουν για την ακριβή θέση και την ώρα άφιξης του λεωφορείου. Ομως, η έρευνα για το πώς όλες αυτές οι εφαρμογές, τα οχήματα, οι υποδομές και τα συστήματα έξυπνης κινητικότητας μπορούν να «μιλήσουν» μεταξύ τους (συνεργατική οδήγηση) θα αντιμετωπίσει πολλές νέες προκλήσεις, κυρίως σε επίπεδο χρηματοδότησης.
Από την άλλη, η πανδημία δημιούργησε ανάγκες που δεν υπήρχαν πριν, όπως για παράδειγμα τη συνεργασία δημοσίων μεταφορών με ταξί και βαν για την εξυπηρέτηση των επιβατών, κάτι που εφαρμόστηκε για τους εργαζομένους στα νοσοκομεία της Palma de Majorca στην Ισπανία. Ο τομέας των city logistics ή αλλιώς των αστικών εμπορευματικών μεταφορών που αντιμετώπισαν δυσκολίες στη διαχείριση του όγκου των μεταφορών τους μπορούν να εκσυγχρονιστούν με τη χρήση λογισμικών Συστημάτων Ευφυών Μεταφορών.
– Αρκεί πια να γνωρίζουμε μόνο τι ώρα αναχωρεί ένα λεωφορείο ή ο συρμός του μετρό για να αποφύγουμε τον συγχρωτισμό;
– Oχι, δεν αρκεί πια αυτό. Πρέπει να έχουμε πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες. Αυτή τη στιγμή, οι έξυπνες μεταφορές και οι έξυπνες τεχνολογίες κινητικότητας καλούνται να υποστηρίξουν μια πραγματικότητα στην οποία οι άνθρωποι πρέπει να κρατούν αποστάσεις και να προσέχουν σε κάθε βήμα, κάθε κίνηση. Εξυπνες και απλές ιδέες, όπως η καθημερινή μετακίνηση να γίνεται σε «κύματα» με διαφορετικές ώρες προσέλευσης και αναχώρησης, σε συνδυασμό με την τηλεργασία θα βοηθήσουν πολύ. Η τεχνολογία μπορεί να επιτρέψει την εύκολη εφαρμογή τους είτε κάνοντας χρήση των μεταφορικών μέσων on demand και ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε χρήστη (π.χ. οι μητέρες με μικρά παιδιά και ψώνια δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες με κάποιον ηλικιωμένο), είτε σχεδιάζοντας τη μετακίνηση των επιβατών λαμβάνοντας σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες για τον συγχρωτισμό στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
– Πώς βλέπετε να αλλάζει ο τομέας των αεροπορικών μεταφορών και των ταξιδιών;
– Η γενικότερη οδηγία για αποφυγή του συνωστισμού θα κυριαρχήσει στον σχεδιασμό της επόμενης μέρας στα ταξίδια και ειδικά στα αεροπορικά. Το οικονομικό κόστος για τον αεροπορικό τομέα είναι ασύλληπτο. Θα πρέπει να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους και να λειτουργήσουν στο πλαίσιο νέων μοντέλων που πιθανότατα θα επιφέρουν πολύ λιγότερα έσοδα λόγω μειωμένου αριθμού πτήσεων και επιβατών ανά πτήση. Η αποφυγή περιττών μετακινήσεων θα αυξήσει αντίστοιχα πρακτικές, όπως το e-Commerce και e-delivery και στις αερομεταφορές. Είναι ίσως φυσικό να αναμένουμε βραχυπρόθεσμα μια αύξηση στο κόστος των αεροπορικών εισιτηρίων για την ασφαλή εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού, σε συνδυασμό με κάποιες κρατικές και ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις για την εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους.
Τεχνολογίες και αυτοματοποιημένα συστήματα για τον έλεγχο π.χ. διαβατηρίων και αποσκευών που βοηθούν στη μείωση της διάρκειας ενός ταξιδιού και στην αποφυγή του συγχρωτισμού αποτελούν σημαντικά εργαλεία. Τέτοιες τεχνολογίες έχει ήδη αναπτύξει η ομάδα I-SENSE του ΕΠΙΣΕΥ, όπως το PASSME που οδηγεί σε μείωση κατά μία ώρα της συνολικής διάρκειας ταξιδιού ή το VR-Hyperspace που κάνει χρήση τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας για την άνεση των επιβατών σε συνθήκες μείωσης του διαθέσιμου χώρου στα αεροσκάφη.
– Η στροφή στο αυτοκίνητο και στα ιδιωτικά μέσα μεταφοράς ήρθε για να μείνει;
– Μόνο βραχυπρόθεσμα. Τόσο τα μέτρα που λαμβάνονται όσο και ο εύλογος φόβος θα οδηγήσει στην αρχή σε μία στροφή σε ατομικά μέσα μετακίνησης. Δεν πιστεύω όμως πως μεσοπρόθεσμα θα αλλάξει η τάση της μείωσης της χρήσης ιδιωτικών μέσων προς μεθόδους και μέσα που θα επιτρέπουν την αντιμετώπιση των μεταφορών ανθρώπων και αγαθών ως μια υπηρεσία (MaaS-Mobility as a service). Τεχνολογίες όπως η αυτοματοποίηση, η ηλεκτροκίνηση, οι πλατφόρμες μεταφορών κ.ά., οδηγούν σε μία αλλαγή του μεταφορικού μοντέλου που μόνο βραχυπρόθεσμα θα επηρεαστεί από την παρούσα πανδημία.
Νέο μοντέλο
– Μπορεί η Ελλάδα να υποστηρίξει την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και μεθόδων παραγωγής (π.χ. 3D printing) ώστε να ενισχύσει ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο;
– Οι μεταφορές ανθρώπων και αγαθών αποτελούν πυλώνα της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο και πιστεύω ότι το ίδιο θα συμβεί και στην Ελλάδα. Πολλές χώρες διαπίστωσαν με δυσάρεστο τρόπο πως το παλιό παραγωγικό μοντέλο, με τη μαζική παραγωγή όλων των βασικών αγαθών σε μακρινές χώρες και την οργάνωση ενός άριστου μεταφορικού πιθανώς να μην είναι πλέον απόλυτα λειτουργικό, ενώ μπορεί να εγκυμονεί και εθνικούς κινδύνους. Δείτε τι έγινε με την έλλειψη αναπνευστήρων και άλλων ζωτικών κατά την πανδημία. Ακόμα και πριν από την κρίση η άποψή μου, όπως και πολλών ειδικών, ήταν πως τεχνολογίες, όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση (3D Printing), θα άλλαζαν το παραγωγικό μοντέλο αλλά και το μοντέλο της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η μαζική χρήση 3D printers θα επιτρέψει την τοπική παραγωγή ανταλλακτικών και κρίσιμων προϊόντων ανάλογα με τις ανάγκες. Είδαμε να συμβαίνει αυτό και στη χώρα μας. Τέτοιες τεχνολογίες μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα και στην Ελλάδα και να υποστηριχθούν τόσο κεντρικά από την πολιτεία όσο και από τον επιχειρηματικό ιστό της χώρας και είναι σημαντικό το ότι αφήνουν χώρο ανάπτυξης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αποτελούν πεδίον δόξης λαμπρόν για την Ελλάδα, δεδομένου του πολύ υψηλού επιστημονικού μας επιπέδου, της υψηλής κατάρτισης του τεχνολογικού μας προσωπικού και επίσης δεν απαιτούν βαριές και κοστοβόρες επενδύσεις σε υποδομές.