«Ο γενετιστής Ιορδάνης Αρζιμάνογλου είναι ο πρώτος που επιλέγεται ως μάνατζερ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (ΕΣΚ). Αποστολή του μάνατζερ του ΕΣΚ είναι να δημιουργήσει όραμα με βάση τομές στην έρευνα και την καινοτομία διεθνώς και να συνάψει συνέργειες ώστε το όραμα αυτό να πραγματοποιηθεί», σημείωνε σε πρόσφατη ανακοίνωσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλος ένας Ελληνας σε θέση-κλειδί για το ευρωπαϊκό αναπτυξιακό γίγνεσθαι.
Ο ίδιος ο κ. Αρζιμάνογλου περιγράφει περισσότερο σαφώς τα νέα του καθήκοντα σε μια θέση που δημιουργείται για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό οργανισμό. «Πρώτον, είναι να εντοπίζω πρωτοποριακές ιδέες που βασίζονται σε διεπιστημονική προσέγγιση με σκοπό τη χρηματοδότησή τους· δεύτερον, να διαχειρίζομαι τα έργα και τις εταιρείες στους τομείς της βιοϊατρικής και βιοτεχνολογίας που έχουν ήδη χρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας· τρίτον, μαζί με τα άλλα στελέχη του οργανισμού, να συνδιαμορφώσουμε την αναπτυξιακή στρατηγική του ΕΣΚ».
Αλλά σε τι διαφέρει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας από τα άλλα χρηματοδοτικά όργανα της Ε.Ε.; «Χρηματοδοτεί γενναιόδωρα τις πολύ ρηξικέλευθες και υψηλού κινδύνου ιδέες, οι οποίες έχουν μεγάλη πιθανότητα αποτυχίας και οποιοσδήποτε άλλος θα απέφευγε. Ανάμεσα σε αυτές τις εκατοντάδες πολύ καινούργιες, τρελές ιδέες, ενδέχεται να προκύψει μία που θα έχει πολύ ισχυρό αντίκτυπο. Επιπροσθέτως υποστηρίζει την ανάπτυξη της ιδέας με συνέργειες, δίκτυα, ειδικούς. Τέλος, προσφέρει πολλά χρήματα, 0,5 έως 2,5 εκατ. ευρώ, σε μία μόνο μικρή εταιρεία, εξασφαλίζοντας την επιβίωσή της μέχρι να λάβει τις εγκρίσεις και να διαθέσει το προϊόν της στην αγορά μόνη της ή σε συνεργασία με μεγαλύτερες εταιρείες. Τα πολύ αρχικά στάδια ανάπτυξης μιας εταιρείας υποχρηματοδοτούνται στην Ευρώπη, αυτό το κενό πάει να καλύψει το ΕΣΚ».
Υποδειγματική διαδρομή
Είκοσι εννέα χρόνια διεθνούς καριέρας στο σταυροδρόμι της γενετικής και της καινοτομίας μετρά ο Ιορδάνης Αρζιμάνογλου. Τα 17 από αυτά σε υψηλές διοικητικές θέσεις οργανισμών και σε θέσεις συμβούλου στη χάραξη στρατηγικών. Eργάστηκε ως ερευνητής και ειδικεύτηκε στην Κλινική Μοριακή Γενετική στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, δίδαξε σε αυτό, υπήρξε επικεφαλής της γενετικής έρευνας των γυναικολογικών καρκίνων στο νοσοκομείο Lennox Hill της Νέας Υόρκης, ηγήθηκε για τρία χρόνια βιοτεχνολογικού cluster –συστάδας επιχειρήσεων– στη Δανία, χρημάτισε για 3,5 χρόνια διευθύνων σύμβουλος της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας στη Θεσσαλονίκη.
Γνωρίζει, λοιπόν, πολύ καλά πώς μια πρωτοποριακή ιδέα θα φθάσει να γίνει προϊόν. Ξέρει τα βήματα, καθώς ο ίδιος, την τελευταία πενταετία, ως ειδικός στη χάραξη στρατηγικής υποστήριξε την ανάπτυξη βιοϊατρικών και βιοτεχνολογικών εταιρειών που λάμβαναν χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Χρηματοδότησης Καινοτόμων Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, τον πρόδρομο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. «Πήγαινα όπου με έστελναν οι Βρυξέλλες, υποστήριξα 17 καινοτόμες βιοϊατρικές επιχειρήσεις σε 11 διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες».
Για την ενασχόλησή του με τη χάραξη στρατηγικών, λέει: «Ερωτεύεσαι πρώτα την έρευνα και μετά την αξιοποίησή της. Στο βιοτεχνολογικό cluster στη Δανία, από τα πρώτα cluster στην Ευρώπη, όπου διαχειριζόμουν πολλές εταιρείες του ίδιου τομέα, μεγάλες εταιρείες, startup, τεχνοβλαστούς, ζυμώθηκα με την αλληλεπίδραση πολλών τεχνολογιών για την ανάπτυξη ενός προϊόντος, με τις συνέργειες, κατάλαβα τη σημασία του να χαράσσεις πολιτική για την αξιοποίηση μιας ρηξικέλευθης ιδέας».
– Ποιο είναι το πιο γερό «χαρτί» της Ευρώπης στην καινοτομία;
– Οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ο πράσινος τομέας. Ανδρώθηκαν εταιρείες, όπως η δανέζικη Vestas, που είναι παγκόσμιος παίκτης στις ανεμογεννήτριες.
– Πόσο πίσω από τις ΗΠΑ βρίσκεται η Ευρώπη σε έρευνα και καινοτομία;
– Η Ευρώπη έχει πολύ καλή έρευνα, ανταγωνιστική διεθνώς, πολλά από τα μεγάλα ερευνητικά ινστιτούτα βρίσκονται στην Ευρώπη, όμως υπάρχει ένα κενό στη χρηματοδότηση ειδικά των αρχικών σταδίων μετά το αποτέλεσμα της έρευνας, κενό το οποίο θέλει να καλύψει το ΕΣΚ, βοηθώντας μεμονωμένες καινοτόμες εταιρείες με τεχνολογίες αιχμής να επιβιώσουν και να προσελκύσουν επενδυτές. Η διαφορά όμως παραμένει με τις ΗΠΑ, που χρηματοδοτούν όλα τα στάδια με πολύ μεγάλα ποσά, από κρατικούς και ιδιωτικούς πόρους. Από πολλά θεματικά «ταμεία» ρέει άφθονο χρήμα. Κι έπειτα υπάρχει διαφορετική κουλτούρα. Οι ΗΠΑ επενδύουν στη νέα γνώση και τεχνολογία με στόχο ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Εχουν τη λογική ότι τα νέα καινοτόμα προϊόντα δημιουργούν νέες αγορές, οικονομικό όφελος που μεταφράζεται σε ευμάρεια, αλλά έχουν και σοβαρό αντίκτυπο στην κοινωνία, λύνοντας προβλήματα που χωρίς την καινοτομία δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν. Η Ευρώπη δεν έχει αξιοποιήσει επαρκώς τη δύναμη της καινοτομίας και παραμένει σχετικά συντηρητική, επενδύοντας περισσότερο στις υποδομές, στο real estate και στο εμπόριο.
Σημαντικά βήματα
Η Ελλάδα, θεωρεί ο κ. Αρζιμάνογλου, «είναι πολύ δυνατή στο ανθρώπινο κεφάλαιο, έχει πολλούς καλούς ερευνητές εντός κι εκτός. Και μολονότι είναι ακόμη πίσω στην καινοτομία, τον τελευταίο καιρό γίνονται πολύ σημαντικά βήματα στα θέματα της μεταφοράς τεχνολογίας, της διανοητικής ιδιοκτησίας και των τεχνοβλαστών. Ιδρύθηκε το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας, δημιουργήθηκαν τα νέα Ταμεία του Equifund, είναι σαφέστατη η διαφορά με το παρελθόν. Δεν μπορεί η έρευνα και η καινοτομία να προχωρήσουν μόνο με δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Χρειάζεται μια στρατηγική προσέλκυσης επενδύσεων τόσο από μεγάλα ιδιωτικά Ιδρύματα του εξωτερικού όσο και από ιδιώτες επενδυτές. Μεγάλο πρόβλημα παραμένει ο ιδιωτικός τομέας ο οποίος δεν κάνει αρκετά. Είναι προσανατολισμένος κυρίως στο εμπόριο. Στον δικό μου τομέα, όλο το ενδιαφέρον είναι στραμμένο στα γενόσημα, δεν υπάρχει σημαντική παραγωγή καινοτόμων φαρμάκων».
Οικονομία της γνώσης
«Καινοτομείς όταν η έρευνά σου καταλήξει σε μια τεχνολογική πλατφόρμα η οποία θα γεννήσει ένα ή περισσότερα εντελώς νέα προϊόντα. Στις ΗΠΑ σήμερα υπογράφεται ένας τεράστιος αριθμός εμπορικών συμβολαίων, είτε κοινής ανάπτυξης είτε παραχώρησης δικαιωμάτων εκμετάλλευσης με βάση την πλατφόρμα, πολύ πριν παραχθεί το προϊόν. Η πλατφόρμα, καθώς εμπεριέχει ρίσκο, μπορεί να αγοραστεί φθηνότερα από το αναπτυγμένο προϊόν. Οσο περνούν τα χρόνια, όλο και περισσότεροι θα δουλεύουν στην έρευνα και στην καινοτομία, θα παράγονται συνεχώς τεχνολογικές πλατφόρμες, από τις οποίες θα γεννιούνται νέα προϊόντα. Οικονομία της γνώσης. Στη βιο-φαρμακευτική βιομηχανία, υπάρχουν οι μικρομεσαίες βιοτεχνολογικές εταιρείες που αναπτύσσουν το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού, ή θεραπείες, σε προκλινικό επίπεδο με βάση την πλατφόρμα τους, την οποία στη συνέχεια μπορεί να αγοράσει μια μεγαλύτερη εταιρεία που θα διεξαγάγει τις κλινικές δοκιμές. Στις ΗΠΑ, το κομμάτι της γραμμής παραγωγής από το οποίο θα παραχθούν εκατομμύρια εμβόλια, χρηματοδοτείται γενναία με κρατικούς πόρους από την υπηρεσία BARDA».