Ο Τζο Μπάιντεν και το επιτελείο του για την εξωτερική πολιτική έχουν τη μεγαλύτερη εξοικείωση με τα ελληνικά ζητήματα από οποιαδήποτε αμερικανική κυβέρνηση στην Ιστορία, δηλώνει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Εντι Ζεμενίδης, εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC), από τα στελέχη της ομογένειας με συνολική και εκ των έσω εικόνα των πολιτικών διεργασιών στην Ουάσιγκτον, προσβάσεις στα κέντρα εξουσίας και άριστη γνώση του σύνθετου παζλ των σχέσεων της Αμερικής με την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και την ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο.
Ο κ. Ζεμενίδης επισημαίνει τις επαφές του νέου προέδρου, του νέου υπουργού Εξωτερικών και του νέου συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας με την ελληνοαμερικανική κοινότητα και καλεί την Αθήνα και τη Λευκωσία να προσεγγίσουν τη νέα κυβέρνηση με καλά σχεδιασμένες προτάσεις, τολμηρές αλλά και ρεαλιστικές, ώστε να βρουν ανταπόκριση.
Για τη σχέση ΗΠΑ – Τουρκίας σημειώνει ότι η πολιτική κατευνασμού και οι ημέρες των «λευκών επιταγών» προς το καθεστώς Ερντογάν τελείωσαν, ωστόσο δεν διαβλέπει ρήξη, αλλά μια προσπάθεια δημιουργίας «θετικής ατζέντας». Εκτιμά, πάντως, ότι δεν θα υπάρξει σιωπή από την κυβέρνηση Μπάιντεν όσον αφορά την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.
Αναφέρεται στην επιστροφή των ΗΠΑ στην πολυμερή συνεργασία για την αντιμετώπιση των διεθνών προβλημάτων, με προτεραιότητα την κλιματική αλλαγή, και στο πλαίσιο αυτό υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα και η Κύπρος θα ωφεληθούν εάν αναδείξουν τα σχέδιά τους για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και παράλληλα καταστήσουν σαφές ότι το τμήμα της ενεργειακής διπλωματίας της Ανατολικής Μεσογείου που αφορά το φυσικό αέριο αποτελεί γέφυρα προς ένα πιο πράσινο μέλλον.
– Πώς αξιολογείτε το εκλογικό αποτέλεσμα για την εικόνα της Αμερικής στον κόσμο;
– Κρίνοντας από την αντίδραση μεγάλου μέρους της ανθρωπότητας, τα αποτελέσματα των εκλογών ήταν μια ανακούφιση. Eνα δύσκολο παγκόσμιο περιβάλλον έχει καταστεί ακόμη πιο ασταθές από την αποτυχία των ΗΠΑ να ηγηθούν, τις απρόβλεπτες μεταστροφές που έχει κάνει αυτή η κυβέρνηση και την περιφρόνηση που επέδειξε ο πρόεδρος Τραμπ προς διεθνείς θεσμούς και συμμάχους. Ο Τζο Μπάιντεν χαρακτηρίστηκε «ο υποψήφιος για την αποκατάσταση της κανονικότητας» και αυτό σημαίνει πολλά για τις δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο, που προσβλέπουν στην Ουάσιγκτον για ηγεσία και σταθερότητα.
– Είναι οι διαιρέσεις στην αμερικανική κοινωνία όσο βαθιές δείχνουν;
– Ναι, είναι. Και υπάρχουν πολλοί λόγοι που πρέπει να μας κάνουν να ανησυχούμε. Πριν από ένα χρόνο ο πρόεδρος Τραμπ προέβλεπε ότι η παραπομπή του για καθαίρεση «θα προκαλέσει ένα ρήγμα όπως του εμφυλίου πολέμου». Ακόμα πιο ανησυχητική ήταν μια δημοσκόπηση η οποία διαπίστωσε ότι το 35% των Ρεπουμπλικανών και το 45% των Δημοκρατικών θα ήταν δυσαρεστημένοι εάν τα παιδιά τους παντρεύονταν κάποιον από το άλλο κόμμα. Ακόμη και το πού αποφασίζουν να ζήσουν επιλέγουν πλέον με αυτό τον τρόπο.
– Για να επανέλθω στον Μπάιντεν, πόσο κοντά του είναι η κοινότητά μας;
– Η ελληνική κοινότητα έχει μακροχρόνια σχέση με τον εκλεγμένο πρόεδρο. Αφήστε στην άκρη τις χαριτωμένες ιστορίες για τα περί «Μπαϊντενόπουλος» και θα βρείτε μια ουσιαστική σχέση, όχι μόνο φωτογραφίες μαζί του. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα από τη θητεία του στη Γερουσία, αλλά ας επικεντρωθούμε σε συγκεκριμένες πράξεις την περίοδο που ήταν αντιπρόεδρος. Ο Τζο Μπάιντεν συνεργάστηκε στενά με την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής για την επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Ουάσιγκτον το 2009 – όπου φιλοξένησε επίσημο δείπνο για την Παναγιότητά του στην επίσημη κατοικία του αντιπροέδρου. Αυτή η επίσκεψη έθεσε τις βάσεις ώστε να παραχωρήσει η Τουρκία την τουρκική υπηκοότητα σε Ελληνες ορθόδοξους ιεράρχες, συμβάλλοντας έτσι στην εξασφάλιση της Πατριαρχικής διαδοχής.
Το 2014, όταν ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν πήρε τα ηνία της χάραξης της αμερικανικής πολιτικής για την Κύπρο, συναντήθηκε με τους Ελληνοκύπριους Αμερικανούς και τη Συντονισμένη Προσπάθεια Ελλήνων. Ο αριθμός των συναντήσεων ήταν αξιοσημείωτος από μόνος του, αλλά ακόμη πιο σημαντικά ήταν αυτά που συζητήθηκαν και οδήγησαν σε μια ιστορική επίσκεψή του στην Κύπρο και τη διακήρυξή του περί «στρατηγικής εταιρικής σχέσης» μεταξύ των ΗΠΑ και της Κύπρου. Και όλες αυτές οι συναντήσεις εισήγαγαν την κοινότητα στον Τζέικ Σάλιβαν, ο οποίος θα είναι ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του εκλεγμένου προέδρου.
– Τι πρέπει να περιμένουν η Ελλάδα και η Κύπρος από την προεδρία του Μπάιντεν;
– Μεγαλύτερη εξοικείωση με τα ελληνικά ζητήματα και προσωπικότητες της Ελλάδας και της Κύπρου, από οποιαδήποτε αμερικανική κυβέρνηση στην Ιστορία. Η διοίκηση του Μπάιντεν, ο ίδιος ο πρόεδρος, ένας υπουργός Εξωτερικών Μπλίνκεν, ένας σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Σάλιβαν, και άλλοι, δεν θα χρειασθούν ένα τεράστιο χρονικό διάστημα εκμάθησης όσον αφορά τα ελληνικά θέματα. Αυτό παρουσιάζει μια ευκαιρία, αλλά και μια πρόκληση. Γνωρίζουν η Αθήνα και η Λευκωσία τι ακριβώς «ζητούν» από τη διοίκηση του Μπάιντεν; Πρέπει να προχωρήσουν πέρα από τα αιτήματα του είδους: «Ασκήστε πίεση στην Τουρκία» και «Βοηθήστε μας οικονομικά». Τα θέματα που απαιτούν την προσοχή του προέδρου θα είναι πάρα πολλά, και αν η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν την προσοχή των υψηλόβαθμων στελεχών της κυβέρνησης των ΗΠΑ, πρέπει να επωφεληθούν καταθέτοντας συγκεκριμένα αιτήματα που είναι αρκετά φιλόδοξα ώστε να κάνουν τη διαφορά, αλλά ταυτόχρονα και αρκετά ρεαλιστικά ώστε να μπορεί η Ουάσιγκτον να τα ικανοποιήσει.
– Πώς θα προσεγγίσει την Τουρκία;
– Ο πρόεδρος Τραμπ μόλις πριν από λίγες ημέρες απένειμε χάρη στον Μάικλ Φλιν, τον πρώτο του σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας, που ήταν εκπρόσωπος της Τουρκίας, κάτι που δεν είχε δηλώσει και δημοσιοποιήσει, ως ώφειλε από τον νόμο. Οι ημέρες των «λευκών επιταγών» προς το καθεστώς του Ερντογάν τελείωσαν. Δεν αναμένω να υπάρξει πλήρης ρήξη των σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας ή τουλάχιστον όχι μια που να προκληθεί από την κυβέρνηση Μπάιντεν. Περιμένω μια προσπάθεια, όπως αυτή που έχει δοκιμάσει η Ε.Ε., να διατηρηθούν ζωντανές οι προοπτικές μιας «θετικής ατζέντας». Αλλά δεν θα υπάρχει πλέον μια πολιτική κατευνασμού της Τουρκίας για το ζήτημα των S-400, δεν θα υπάρξει σιωπή ή διφορούμενες δηλώσεις από την κυβέρνηση Μπάιντεν όσον αφορά την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Η Ουάσιγκτον δεν θα αφήσει πλέον να αποφασίζεται η μοίρα της Συρίας, της Λιβύης ή του Καυκάσου σε διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Μπορούμε επίσης να αναμένουμε πολύ πιο έντονη και ανοικτή κριτική για τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Τουρκίας και για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θρησκευτικών ελευθεριών.
– Οι ευρύτερες προτεραιότητες της εξωτερικής του πολιτικής;
– Η διεθνής συνεργασία θα επιστρέψει στην κορυφή της ατζέντας, όπως η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ηγεσία των ΗΠΑ. Η εισερχόμενη στη διακυβέρνηση διοίκηση κατέστησε σαφές ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα θα βρεθούν στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής της. Και πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στη δέσμευση του Μπάιντεν για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό πρέπει να οδηγήσει την Ελλάδα και την Κύπρο να αναδείξουν τα σχέδιά τους για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να καταστήσουν σαφές ότι το τμήμα της ενεργειακής διπλωματίας της Ανατολικής Μεσογείου που αφορά το φυσικό αέριο αποτελεί γέφυρα προς ένα πιο πράσινο μέλλον.
– Πώς αποτιμάτε τις επιλογές των αξιωματούχων για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια, σε σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο;
– Οπως συμβαίνει με τον ίδιο τον Μπάιντεν ως πρόεδρο, κανένας νέος υπουργός Εξωτερικών δεν είχε μεγαλύτερη εξοικείωση και γνώση για τα ελληνικά ζητήματα από τον Αντονι Μπλίνκεν. Εχει ασχοληθεί με αυτά τα θέματα ως επικεφαλής προσωπικού της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας όταν ο Μπάιντεν ήταν πρόεδρός της, αλλά και ως σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του αντιπροέδρου Μπάιντεν, και εν συνεχεία ως αναπληρωτής σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Ομπάμα και ως αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και, τέλος, ως επικεφαλής σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής της προεδρικής εκστρατείας Μπάιντεν. Εχει συναντηθεί επανειλημμένα με Ελληνοαμερικανούς ηγέτες, υπό όλες τις παραπάνω ιδιότητες, για δύο δεκαετίες. Ηταν συχνά παρών στα συνέδρια της Παγκόσμιας Συντονιστικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα στην Ουάσιγκτον και τον συνδέει βαθιά φιλία με τους σημαντικότερους εταίρους της ελληνικής κοινότητας στην Αμερικανική Εβραϊκή Επιτροπή.
Ο Τζέικ Σάλιβαν έκανε εντυπωσιακή δουλειά με την κοινότητα ως σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του αντιπροέδρου Μπάιντεν. Ανυπομονώ να δω ποιος θα διορισθεί και στα άλλα αξιώματα, ειδικά αυτό του βοηθού υπουργού Εξωτερικών για ευρωπαϊκές και ευρασιατικές υποθέσεις. Σε κάθε περίπτωση, λόγω του συγκεκριμένου επιτελείου, υπάρχει η προσδοκία ότι θα γίνουν τα επόμενα βήματα για την εμβάθυνση των ήδη ενισχυμένων δεσμών της Ουάσιγκτον με την Αθήνα και τη Λευκωσία.
Η ελληνική υποστήριξη
– O κ. Μπάιντεν ενεπλάκη στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης.
– Ναι. Στο απόγειο της ελληνικής οικονομικής κρίσης, ο Λευκός Οίκος συγκάλεσε μια συνάντηση με όλες τις μεγάλες οργανώσεις της διασποράς για να συντονίσει την αμερικανική υποστήριξη προς την Ελλάδα. Ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν ήλθε στη συνάντηση και όχι μόνο για ένα τυπικό πέρασμα. Κάθισε με την κοινότητα για πάνω από μία ώρα και συζήτησε συγκεκριμένες επιλογές πολιτικής και τα επόμενα βήματα. Φέτος, είδαμε το εύρος της υποστήριξης που έλαβε από την ελληνοαμερικανική κοινότητα – είτε πρόκειται για την πολιτική στήριξη από εκλεγμένους αξιωματούχους, όπως η Ντίνα Τίτους, ο Τζον Σαρμπάνης, η Ελένη Κουναλάκη, ο Κρις Πάππας και ο Τσάρλι Κριστ, είτε για τη συγκέντρωση χρημάτων από ανθρώπους όπως ο Ντένις Μίελ, ο Τζιμ Τσέινος και ο Τζορτζ Τσούνης. Είναι μια στενή και μακροχρόνια σχέση, από την οποία προέκυψαν πολλά θετικά.