Το αισιόδοξο παράδειγμα της ελληνικής δημοκρατίας

Το αισιόδοξο παράδειγμα της ελληνικής δημοκρατίας

Ο καθηγητής Ντάνιελ Ζίμπλατ στην «Κ»

4' 25" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σήμερα 26 Μαΐου, στις 6 το απόγευμα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα συζητήσει με τον Ντάνιελ Ζίμπλατ, καθηγητή Δημόσιας Πολιτικής του Χάρβαρντ και συν-συγγραφέα μαζί με τον Στίβεν Λεβίτσκι του πολυσυζητημένου βιβλίου «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» (εκδόσεις Μεταίχμιο, 2018). Η εκδήλωση, που θα μεταδοθεί σε live streaming από την ιστοσελίδα www.culturalsociety.gr, διοργανώνεται από την Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, έναν ανεξάρτητο οργανισμό με σημαντικό έργο στον χώρο του πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη. Η εκδήλωση ήταν μια ιδέα του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρη Καιρίδη, ο οποίος θα συντονίσει τη συζήτηση. Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, καθηγητής Ευάγγελος Βενιζέλος, η πρύτανης του Παντείου Χριστίνα Κουλούρη και η Elaine Papoulias, διευθύνουσα σύμβουλος του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών Minda de Gunzburg του Χάρβαρντ, θα συνομιλήσουν επίσης με τον κ. Ζίμπλατ. Η εκδήλωση έχει τίτλο: «200 χρόνια ανεξάρτητης Ελλάδας, 1821-2021: Από το ιδανικό στην πρακτική της Δημοκρατίας, τότε και τώρα». Η επέτειος εμπνέει για τη διερεύνηση του ρόλου της Ελλάδας στην υιοθέτηση δημοκρατικών μοντέλων εκπροσώπησης από τις αρχές του 19ου αιώνα έως σήμερα. Με την ευκαιρία αυτής της εκδήλωσης, ο καθηγητής Ζίμπλατ μίλησε στην «Καθημερινή».

– Οι Ελληνες ήταν από τους πρώτους λαούς στην Ευρώπη που ίδρυσαν ένα δημοκρατικό έθνος-κράτος. 150 χρόνια μετά, το 1981, η Ελλάδα έγινε ένα από τα πρώτα δέκα μέλη της Ε.Ε. Θεωρείτε ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να δείχνει και στον 21ο αιώνα ότι η δημοκρατία μπορεί να υπερβαίνει τις προκλήσεις; 
– Ο σπουδαίος πολιτικός επιστήμονας του Χάρβαρντ Σάμιουελ Χάντινγκτον υποστήριξε ότι η δημοκρατία απλώνεται στον κόσμο σε μεγάλα κύματα, ένα φαινόμενο που ονόμασε «τρία κύματα της δημοκρατίας». Το πρώτο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1830. Το δεύτερο μετά το 1945. Και τρίτο μετά το 1974. Αυτό που είναι εντυπωσιακό αν κοιτάξει κανείς το πρώτο και το τρίτο κύμα είναι ότι η Ελλάδα είναι εκεί, το 1821 και το 1981, πρόδρομος του τι θα έρθει αλλού. Η πρόσφατη ανθεκτικότητα της ελληνικής δημοκρατίας μέσα στην οικονομική κρίση ελπίζουμε ότι είναι προάγγελος ανθεκτικότητας σε άλλες χώρες. Ωστόσο, η δημοκρατία δεν λειτουργεί μόνη της. Απαιτεί ηγεσία ικανή να υπερβαίνει την πόλωση, να αντέχει απέναντι στη δημαγωγία και φυσικά να έχει λίγη τύχη.

– Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα των ΗΠΑ κυριαρχείται από την πεποίθηση ότι οι προεδρικές εκλογές του 2020 έχουν κλαπεί. Κι αυτό γιατί για πρώτη φορά συμμετείχαν στην κάλπη τόσο πολλοί μαύροι και ισπανόφωνοι. Κινδυνεύει η αμερικανική δημοκρατία εξαιτίας του ρατσισμού; Και μπορεί ο πρόεδρος Μπάιντεν να αλλάξει τα πράγματα; 
– Η συμμετοχή μη λευκών ψηφοφόρων αυξάνεται εδώ και μία γενιά. Το πιο σημαντικό είναι ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο παραμένει κατά κύριο λόγο κόμμα λευκών σε μια όλο και πιο ποικιλόμορφη κοινωνία, φοβάται το μέλλον. Οι νεότεροι ψηφοφόροι είναι επίσης πιθανότερο να υποστηρίζουν τους Δημοκρατικούς παρά τους Ρεπουμπλικανούς. Ολα αυτά σημαίνουν ότι οι Ρεπουμπλικανοί έχουν έναν υπαρξιακό φόβο για το μέλλον. Οταν ένα κόμμα φοβάται το μέλλον, μπαίνει στον πειρασμό να εξαπατήσει την κοινωνία για να αποφύγει αυτό το μέλλον. Ο πρόεδρος Μπάιντεν ελπίζει ότι μια ταχεία οικονομική ανάκαμψη μπορεί να μειώσει την πόλωση, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερες πλειοψηφίες για τους Δημοκρατικούς, που θα του επιτρέψουν να εφαρμόσει θεσμικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα συμβάλουν στην ενίσχυση της δημοκρατίας.

– Οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο κατηγορούνται ότι λόγω του κορωνοϊού περιόρισαν δικαιώματα και ελευθερίες και ότι ενδέχεται να υποκύψουν στον πειρασμό να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν ορισμένες από τις έκτακτες εξουσίες για να ελέγχουν τις κοινωνίες. Χρησιμοποίησαν ακόμη, για πρώτη φορά σε τεράστια κλίμακα, ισχυρά συστήματα παρακολούθησης. Υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης των συνταγματικών ελέγχων κατά της υπερβολικής εξουσίας;
– Οι ΗΠΑ και άλλες χώρες επέβαλαν ένα εκτεταμένο πλαίσιο δημοκρατικών ελέγχων δίπλα στις έκτακτες εξουσίες, με αποτέλεσμα να σημειωθεί ακραία ανικανότητα στον έλεγχο της πανδημίας. Αλλά ταυτόχρονα το πρόγραμμα εμβολίων των ΗΠΑ είναι μια μεγάλη επιτυχία που έγινε μέσα στο ίδιο δημοκρατικό πλαίσιο ελέγχων. Αυτό με κάνει να πιστεύω ότι η λειτουργία των θεσμών είχε λιγότερη σημασία για την αντιμετώπιση της κρίσης από την ίδια την άσκηση της ηγεσίας. Ομως, αυτό που βοήθησε τις δημοκρατίες μας να επιβιώσουν ως δημοκρατίες είναι σαφώς οι έλεγχοι στην άσκηση εξουσιών. Η πρόκληση της εποχής μας είναι να ανταποκρίνονται οι χώρες σε κρίσεις –όπως οι μελλοντικές επιδημίες ή η κλιματική αλλαγή– με τη δημοκρατία να παραμένει ανέπαφη.

Η δημαγωγία

– Η ελληνική αντίφαση ήταν ότι το 2015 η δημοκρατία σχεδόν κατέρρευσε λόγω ενός δημοψηφίσματος που χαιρετίστηκε ως «γιορτή δημοκρατίας». Γιατί όλο και περισσότεροι ψηφοφόροι στις δημοκρατικές χώρες δείχνουν έτοιμοι να υποστηρίξουν ακραίες λύσεις και δημαγωγούς πολιτικούς;
– Καθ’ όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, υπήρχαν πάντοτε δημαγωγοί που επιδιώκουν συστηματικά να εκμεταλλεύονται τους θεσμούς της δημοκρατίας για να κατακτούν την εξουσία και μέσα στη διαδικασία αυτή καταστρέφουν τη δημοκρατία. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η απειλή έχει γίνει μεγαλύτερη για δύο λόγους. Ενας βασικός παράγων είναι ότι οι μεσολαβητικοί θεσμοί των δημοκρατιών μας –πολιτικά κόμματα, ομάδες συμφερόντων, μέσα ενημέρωσης– έχουν αποδυναμωθεί. Κατά κάποιο τρόπο, η εμφάνιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των νέων πολιτικών κομμάτων φαίνεται ως «εκδημοκρατισμός», αλλά το παράδοξο της εποχής μας είναι ότι όλες αυτές οι αλλαγές συνέβαλαν ώστε να ανοίξει η πόρτα στους δημαγωγούς, καθιστώντας ευκολότερο σήμερα για αυτούς να κατακτήσουν την εξουσία. Ενας δεύτερος βασικός παράγων που έχει βλάψει τη δημοκρατία στις ΗΠΑ, αν και σε μικρότερο βαθμό στην Ευρώπη, είναι η αύξηση της πόλωσης, η οποία δημιουργεί ένα πολιτικό περιβάλλον όπου οι αντίπαλοι συμπεριφέρονται μεταξύ τους όλο και περισσότερο σαν να είναι εχθροί. Αυτό ανεβάζει το θερμόμετρο στην πολιτική και μπορεί να είναι επικίνδυνο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή