Λίγο πριν μπει το θερμότατο αυτό καλοκαίρι, και πριν ξεσπάσουν οι πυρκαγιές στη χώρα μας, οι εκδόσεις Στερέωμα εξέδωσαν το μυθιστόρημα της Τζένι Οφιλ, με τίτλο «Καιρός» σε μετάφραση Κατερίνας Σχινά.
Το σχετικά μικρό του μέγεθος μπορεί να σε ξεγελάσει, κυρίως γιατί ο «Καιρός» δεν είναι ένα βιβλίο που θα διαβαστεί γρήγορα ή εύκολα. Και αυτό δεν οφείλεται στη δυσνόητη γλώσσα, κάθε άλλο, η γλώσσα της συγγραφέως ρέει όπως και η εξαιρετική μετάφραση. Το βάρος μετατίθεται στην ουσία του βιβλίου και στη λιτή αλλά εξαιρετικά βαθιά θεματολογία του. Η ηρωίδα της Oφιλ είναι η Λίζυ. Μια γυναίκα που προσπαθεί υπόγεια, άρρητα, μικρόσωμα, γενναία να στηρίξει τον ψυχικά ασθενή αδελφό της και παράλληλα να ζήσει, έχοντας αντιληφθεί ότι ο κόσμος πάσχει όπως το σύμπαν πάσχει, όπως η Γη πάσχει. Ο ανθρώπινος οργανισμός που νοσεί είναι μέρος του πλανητικού οργανισμού που νοσεί σε σημείο που δεν μεταστρέφονται εύκολα τα πράγματα. Η Αμερικανίδα συγγραφέας ανήκει στη νέα γενιά συγγραφέων ελλειπτικής γραφής, χωρίς όμως να της λείπει η θέαση ενός ολόκληρου κόσμου. Μέσα σε αυτόν υπάρχει το παρελθόν των προγόνων μας, τονίζεται με έμφαση το δυτικό και αμερικανικό παρόν αλλά κυρίως η αγωνία στρέφεται στο μέλλον.
Λογοτεχνικό διαμαντάκι ο «Καιρός», σε καιρούς που δυστυχώς το θέμα του είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
– Τι σας ώθησε να γράψετε τον «Καιρό»;
– Με απασχολούσε το συναίσθημα του τρόμου και πώς αυτό πλέον έχει εγκατασταθεί σαν εσωτερικός ήχος στην ψυχή πολλών ανθρώπων τον τελευταίο καιρό. Με ενδιέφερε να επεξεργαστώ πώς είναι να ζεις υπό το καθεστώς του τρόμου και πώς θα βρούμε τη βούληση να ζήσουμε τη ζωή μας, παρά τους φόβους που μας κατακλύζουν.
– Η ηρωίδα σας, η Λίζυ, ζει στη Νέα Υόρκη μέσα σε έναν κόσμο φόβου εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Στο βιβλίο σας όλοι βιώνουν τις συνέπειες της θέρμανσης του πλανήτη, και ζουν γνωρίζοντας ότι ο κόσμος έχει φτάσει στο τέλος του. Νιώθετε τον ίδιο φόβο για το μέλλον της ανθρωπότητας;
– Η κλιματική αλλαγή πλέον είναι τόσο έντονη και κανείς μας δεν θα βγει αλώβητος από αυτή την κατάσταση. Αυτό όμως που με καθησυχάζει και με ενθαρρύνει είναι ότι γίνονται συνεχώς ολοένα και περισσότερες ανοιχτές συζητήσεις για το ότι είναι το πιο σοβαρό μας πρόβλημα. Σίγουρα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε συλλογικά και όχι ο καθένας μόνος του.
– Η Λίζυ στηρίζει με έναν μοναδικό τρόπο τον αδελφό της. Εις βάρος της δικής της ζωής. Μερικοί άνθρωποι προσπαθούν να σώσουν τη ζωή κάποιου άλλου, ακόμα και εάν αποδεικνύεται μάταιο. Ποια δύναμη τους παρακινεί;
– Εάν δεις κάποιον να υποφέρει, μπορείς να σκεφτείς δύο πράγματα: Ή ότι αυτό δεν θα συμβεί σε μένα ή ότι αυτός ο άνθρωπος θα μπορούσα να είμαι εγώ. Εάν βουτήξεις στην ενσυναισθητική σκέψη, τότε ακολουθείς και την ενσυναισθητική δράση.
– Το βιβλίο σας είναι γραμμένο σε μικρές παραγράφους, σε σύντομα σημειώματα, έχει την αίσθηση ο αναγνώστης σε κάποιες στιγμές ότι διαβάζει προσωπικό ημερολόγιο. Ζούμε σε εποχές που οι νεότεροι άνθρωποι δεν διαβάζουν κλασική λογοτεχνία ούτε είναι εξοικειωμένοι με τον μακροπερίοδο λόγο. Το λάβατε υπ’ όψιν σας αυτό όταν γράφατε; Εστω και ασυνείδητα;
– Δεν πιστεύω για να είμαι ειλικρινής ότι η γραφή μου μοιάζει με ημερολογιακή γραφή. Προσπάθησα να βρω ένα στυλ που θα αντιπροσωπεύει καλύτερα τον τρόπο που σκέφτομαι. Ηταν πολύ συνειδητό να δημιουργώ κενά και χώρο ανάμεσα στις διαφορετικές αφηγηματικές στιγμές του βιβλίου, έτσι ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να μοιραστούν αυτές τις παύσεις. Να σκεφτούν, να κάνουν τους δικούς τους συνειρμούς.
– Το χιούμορ της ηρωίδας σας διαπνέεται από ευφυΐα και ενόραση, την ίδια στιγμή όμως αποκαλύπτει και το υπαρξιακό της αδιέξοδο. Τι θέση έχει το χιούμορ στη ζωή σας;
– Πιστεύω ακριβώς αυτό, ότι το χιούμορ είναι μια διέξοδος στο υπαρξιακό αδιέξοδο του ανθρώπου. Γιατί στα πραγματικά καλά αστεία, πάντα υπάρχει μια ανατροπή, μια έκπληξη. Αυτό το στοιχείο του απρόσμενου, του αναπάντεχου βοηθάει πολύ τον τρόπο που σκέφτομαι. Γιατί όσο σκοτεινός και εάν είναι, με βοηθάει να δω τελικά ότι δεν είναι ο μοναδικός που διαθέτω.
– Κλιματική αλλαγή, δυσλειτουργικές οικογένειες, ψυχική νόσος: οι άνθρωποι ενώ είναι στριμωγμένοι, μοιάζουν να έχουν συνθλιβεί από αυτά και άλλες δυσκολίες, ψάχνουν εντούτοις νέα σύμβολα, νέες δοξασίες για να πιστέψουν σε αυτές. Τι ρόλο παίζει η αγάπη σε όλα αυτά;
– Η αγάπη είναι η σωστική λέμβος σε μια ανταριασμένη θάλασσα. Πάντα αυτή είναι που θα μας βοηθάει να βγούμε στη στεριά.
– Πώς νιώθετε που το βιβλίο σας μεταφράστηκε στα ελληνικά; Φαίνεται και από τις παραπομπές στο βιβλίο ότι έχετε ασχοληθεί με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Εσείς έχετε επισκεφθεί την Ελλάδα;
– Δεν σας κρύβω ότι είμαι ενθουσιασμένη που το βιβλίο μου μεταφράστηκε στα ελληνικά. Δεν έχω έρθει στη χώρα σας, αλλά επιθυμώ πολύ να έρθω, μόλις γίνουν πάλι εύκολα τα ταξίδια μας.
– Καμιά φορά σκέφτομαι ότι οι λέξεις έχουν χάσει πια το νόημά τους, έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο. Σαν να μην μπορεί με λέξεις κανείς πλέον να μετακινηθεί και προς καμία κατεύθυνση. Χρειαζόμαστε δράση. Τι μπορούμε στα αλήθεια να κάνουμε;
– Σε αυτήν τη φάση, η απάντηση είναι οτιδήποτε. Ας κάνουμε το οτιδήποτε στην ανθρώπινη κοινωνία που είμαστε μέλη για να βοηθήσουμε όσους έχουν την ανάγκη μας. Πιστεύω βαθύτατα ότι όλες οι κρίσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Είναι καιρός να ενωθούμε με άλλους ανθρώπους για να συνεργαστούμε στα πράγματα που πιστεύουμε ότι αξίζουν τον κόπο. Δεν πρέπει να καθίσουμε μόνοι στο σιλό του τρόμου.
– Και οι δικοί σας φόβοι; Σας βοηθάει το γράψιμο;
– Ναι, το γράψιμο είναι ο δικός μου τρόπος να ανοίξω έναν διάλογο με τον εαυτό μου για όσα με ενδιαφέρουν, για όσα φοβάμαι ή ελπίζω σε μια δεδομένη στιγμή. Οταν το μυθιστόρημα τελειώσει και εκδοθεί, ο διάλογος αυτός ευελπιστώ να διαδοθεί και να συμπεριλάβει τους αναγνώστες πλέον. Αυτό είναι για μένα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της διαδικασίας. Αυτό με ανταμείβει.