Γράφει για τα πιο απίθανα, τρελά θέματα, για τα πιο απίστευτα, ανήκουστα κατορθώματα του ανθρώπου και ταξιδεύει στα πέρατα της Γης και της θάλασσας για να τα διερευνήσει, να τα καταγράψει, και αν γίνεται, να τα ζήσει. Εχει γράψει για την ξεχασμένη ιστορία ενός θεοπάλαβου Αυστραλού μηχανικού, που βάλθηκε, το 1948, να κάνει τον γύρο του κόσμου, μέσω ξηράς και θάλασσας, με ένα αμφίβιο αυτοσχέδιο όχημα, έχει διηγηθεί την ιστορία δύο Λονδρέζων αδελφών που, ως δύτες ναυαγίων, ανακάλυψαν το σκάφανδρο στη βικτωριανή Αγγλία, έχει ταξιδέψει στον αρκτικό κύκλο για να ανακαλύψει πώς είναι το σέρφινγκ σε παγωμένα νορβηγικά νερά, έχει ερευνήσει μαζί με δύο Γάλλους θαλάσσιους βιολόγους την κρυφή επικοινωνία μεταξύ φαλαινών και δελφινιών και έχει μελετήσει το μυστήριο των υπεράνθρωπων δυνατοτήτων των αυτοδυτών. Ολα αυτά –και αρκετά ακόμα– τα έχει κάνει άρθρα και ιστορίες σε σημαντικά αμερικανικά έντυπα όπως οι New York Times και το San Francisco Chronicle αλλά και περιοδικά όπως το Men’s Journal και το Scientific American.
Ο Τζέιμς Νέστορ, κάτοικος Σαν Φρανσίσκο, δεν είναι μια καθόλου συνηθισμένη περίπτωση συγγραφέα, ερευνητή και δημοσιογράφου. Με τέτοια δείγματα γραφής, αναρωτιέται κανείς ποιο θα είναι το επόμενο πεδίο έρευνάς του, ποια θα είναι τα όριά του. Εχει κανείς την εντύπωση πως αν η ανθρωπότητα είχε λύσει το πρόβλημα της διαγαλαξιακής μεταφοράς, αυτός μάλλον θα είχε ήδη μετακομίσει σε άλλα πλανητικά συστήματα, παίρνοντας συνεντεύξεις από τους πιο ασυνήθιστους και ενδιαφέροντες εξωγήινους που θα μπορούσε να βρει για να γράψει συναρπαστικά άρθρα, σενάρια και βιβλία που μιλούν για περιπέτειες στα όρια του απίστευτου και του πιθανού. Κι όμως, τα πιο ανεξερεύνητα, τα πιο εξωτικά και μυστηριώδη όρια, τα βρήκε τελικά μέσα του, σε κάτι τόσο πολύ προφανές που μοιάζει να είναι το πιο αναπάντεχο απ’ όλα: την ίδια του την αναπνοή.
Με αφορμή μια πνευμονία και βρογχίτιδα που δεν έλεγε να τον αφήσει σε ησυχία, κατέληξε σε μια συνεδρία για ασκήσεις αναπνοής, που του είχε συστήσει ο γιατρός του, και εκεί είχε μια μικρή αναπάντεχη αποκάλυψη που του άναψε τη σπίθα για μια νέα παθιασμένη εξερεύνηση. Ακολούθησε η δημοσιογραφική του επίσκεψη, για λογαριασμό του περιοδικού Discover, στο πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ελεύθερης Κατάδυσης στην Καλαμάτα, ακριβώς δέκα χρόνια πριν, τον Σεπτέμβριο του 2011, όπου, όπως λέει ο ίδιος: «Είδα αθλητές να παίρνουν μία μόνο ανάσα και να εξαφανίζονται στα εκατό μέτρα κάτω από τον βυθό, χωρίς βοηθήματα, χωρίς φιάλες – με μόνο εφόδιο το σώμα τους. Εμφανίζονταν στην επιφάνεια τέσσερα λεπτά μετά, κι αυτό με σόκαρε. Οι ίδιοι μου είπαν πως η “τέχνη της αναπνοής” όχι μόνο τους έδινε τη δυνατότητα να κάνουν τέτοιες καταδύσεις αλλά και να θερμαίνουν το σώμα τους, ακόμα και να θεραπεύουν χρόνιες ασθένειες. Μου είπαν επίσης πως αυτό είναι κάτι που μπορούμε να κάνουμε όλοι».
Σκεπτικισμός
Ο Νέστορ είχε τον ίδιο σκεπτικισμό που έχουμε κι εμείς, ακούγοντας κάτι τέτοιο. Οπως λέει: «Ως επιστημονικός ανταποκριτής, σκέφτηκα πως ίσως αυτές οι ιστορίες είναι φτιαχτές ή, στην καλύτερη περίπτωση, υπερβολικές». Γυρνώντας πίσω στο Σαν Φρανσίσκο, ξεκίνησε γι’ αυτόν μια μεγάλη, πολλές φορές επίπονη, ενδελεχής έρευνα ετών πάνω στην αναπνοή που τον οδήγησε στη συγγραφή ενός βιβλίου που έχει πια ταξιδέψει τον κόσμο, έχει μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες και έχει γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ. Το βιβλίο λέγεται «Breath» («Ανάσα») και εκδόθηκε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα.
«Η χαμένη επιστήμη μιας παλιάς τέχνης» ανακοινώνει γοητευτικά το εξώφυλλο της πρωτότυπης έκδοσης, και, πράγματι, φαίνεται πως αυτή η τέχνη είναι τόσο παλιά, όσο και η ίδια η ανθρωπότητα. Ομως, γιατί «τέχνη»; Πώς μπορεί να είναι τέχνη η αναπνοή μας –μα αυτή συμβαίνει αυτόματα, θα σκεφτεί κανείς– έχει στ’ αλήθεια και τόση σημασία το πώς αναπνέουμε;
Η έρευνα του επίμονου Καλιφορνέζου απαντά θετικά στο ερώτημα, με τον πιο δραματικό τρόπο. Και αν λάβουμε υπόψη την απίστευτη πρόσφατη δημοφιλία του βιβλίου αυτού, φαίνεται πως ένα κομμάτι της κοινωνίας μας έχει πια τη διάθεση –έστω την περιέργεια– να μάθει το γιατί. (Πόσοι από εμάς, παραδείγματος χάριν, ξέρουμε πόσο καταστροφική είναι η αναπνοή από το στόμα;)
Πράγματι, είναι τέτοια η δημόσια αποδοχή του συγγραφέα και του πονήματός του, που για να του μιλήσεις, πρέπει να κανονίσεις ραντεβού μέσω της γραμματέως του, για αρκετές μέρες μετά. Στη διαδικτυακή μας βιντεο-συνέντευξη βλέπω έναν δημοσιογράφο-σταρ, που καταφέρνει μέσα στην παγκόσμια φήμη του να κρατάει για τον εαυτό του μια αμόλυντη, ιδιοσυγκρασιακή ταυτότητα με μια ανεπαίσθητη περιθωριακή χροιά, αυθεντική μέσα στην περιπετειώδη του εκκεντρικότητα.
Στον πολιτισμό μας παραβλέπονται κάποια απλά, ουσιώδη πράγματα
Είναι ευγενής, αλλά έχει ένα βλέμμα δυνατό, αυστηρό – ένα βλέμμα που φαίνεται να λέει: «Εχω βρει κάτι εκεί έξω που καλό είναι να μάθουμε όλοι μας, και έχουμε αργήσει κιόλας». Μέσα στο μικροσκοπικό, αυτοσχέδιο γραφείο του, τοποθετημένο σε ένα μικρό σπιτάκι-κοντέινερ στον κήπο του σπιτιού του στο Σαν Φρανσίσκο, μοιάζει σαν κοσμοναύτης που φέρνει για εμάς νέα από μια περιοχή του σύμπαντος όπου η αναπνοή σταματάει – αυτήν τη σκοτεινή αλλά και φωτεινή μαζί περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα από μια εισπνοή και μια εκπνοή. Αυτά τα νέα θέλει με πάθος να μας ανακοινώσει, και, την εποχή που η πανδημία απειλεί ακόμα τις ανάσες μας, μοιάζουν να έχουν μια αίσθηση επείγοντος.
Ρωτώντας τον –ομολογώ με αυθεντική απορία– πώς γίνεται κάτι τόσο κεντρικό στην ίδια μας την ύπαρξη, κάτι τόσο δυνάμει θεραπευτικό όσο η ίδια μας η αναπνοή να έχει για τόσους αιώνες ξεχαστεί από τον πολιτισμό μας, μου απαντάει, σχεδόν εξοργισμένος και έκπληκτος, ακόμα και μετά από τόσα χρόνια έρευνας: «Το ότι μπορούμε να νικήσουμε ασθένειες και να ανακτήσουμε την υγεία μας ανασαίνοντας σωστά, ακούγεται παράξενο επειδή είναι κάτι το απλό, εύκολο και… δωρεάν. Φαίνεται πως πολύ συχνά στον πολιτισμό μας παραβλέπονται κάποια πολύ απλά, πολύ ουσιώδη πράγματα, πράγματα που είναι ελεύθερα για όλους. Η επιστήμη είναι εντελώς ξεκάθαρη όταν μιλάει για μια υγιή διατροφή: μας συμβουλεύει να ακολουθούμε μια απλή δίαιτα μη κατεργασμένων τροφών. Και όμως υπάρχουν στην αγορά χιλιάδες διαφορετικά προϊόντα “υγιεινού φαγητού” –κατεργασμένες τροφές, μπάρες ενέργειας, ροφήματα, σνακ– που τελικά τα προτιμάμε. Είναι πολύ καλύτερο να τρώμε ένα ατόφιο λαχανικό, αλλά, όχι: εμείς προτιμάμε ένα προϊόν με κατεργασμένα στοιχεία από αυτό το λαχανικό. Δεν μπορούμε να αντισταθούμε! Λατρεύουμε να κάνουμε τα απλά πράγματα πολύπλοκα και το ίδιο φαίνεται πως κάνουμε και με την αναπνοή μας. Η πιο αποτελεσματική μορφή αναπνοής για να μειώσουμε τα συμπτώματα σοβαρών χρόνιων προβλημάτων υγείας (άσθμα, κρίσεις πανικού, ακόμα και αυτοάνοσες ασθένειες) είναι αυτή που γίνεται μέσω της μύτης, αργά, ελαφρά και βαθιά. Αυτό είναι όλο – καθόλου περίπλοκο! Γράφοντας αυτό το βιβλίο εστίασα όχι τόσο στο να πω στους αναγνώστες μου πώς να αναπνεύσουν (είναι άλλωστε τόσο εύκολο αυτό), αλλά στο γιατί είναι σημαντικό να αναπνεύσουν σωστά, τι συμβαίνει στο σώμα και στον εγκέφαλό τους όταν το κάνουν και από πού έρχεται η έρευνα πάνω σε αυτό – και αυτό είναι πιο περίπλοκο να το καταλάβουν. Ομως είναι εύκολο να αναπνεύσουν σωστά – και γι’ αυτό μάλλον νομίζουν πως δεν θα τους κάνει και μεγάλη διαφορά. Κι όμως, χιλιάδες επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει το αντίθετο».
Ζητώντας του να μας δώσει ένα γρήγορο παράδειγμα, ένα μικρό πείραμα που μπορούν όλοι να κάνουν, μου λέει με ενθουσιασμό: «Κάνε το εξής: Βάλε το χέρι σου στην καρδιά σου και είσπνευσε με τη μύτη σου μετρώντας έως το τρία και έκπνευσε μετρώντας έως το επτά ή το οκτώ. Θα παρατηρήσεις πως, με κάθε εκπνοή, ο ρυθμός της καρδιάς σου μειώνεται. Η πίεση του αίματός σου πέφτει. Νιώθεις πιο ήρεμος. Περισσότερο αίμα κυκλοφορεί στο σώμα. Δεν ήταν δύσκολο! Κι όμως μπόρεσες μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα να μεταβάλεις τον τρόπο που λειτουργεί η καρδιά, η κυκλοφορία του αίματος και το καρδιοαναπνευστικό σου σύστημα. Φαντάσου, αν γίνει τέτοια αλλαγή σε δευτερόλεπτα, τι μπορεί να συμβεί έπειτα από μέρες, ή εβδομάδες, ή… μήνες σωστής αναπνοής. Το σώμα σου θα είναι ικανότερο να αυτοθεραπευθεί και να κρατηθεί υγιές γιατί θα έχει ισορροπήσει τα συστήματά του. Και αυτή δεν είναι απλώς μια άποψη, είναι βασική φυσιολογία. Το καύσιμο κάθε οργανικού συστήματος, κάθε υγιούς κυττάρου μέσα στο σώμα μας είναι η αναπνοή. Είναι τόσο απλό – ίσως πολύ απλό για να το καταλάβουμε και να το εκτιμήσουμε».