Δεν υπάρχει εβδομάδα που δεν θρηνούμε θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Οι ερωτικές συντροφικές σχέσεις έχουν αναδειχθεί σε πεδίο βίας και εξόντωσης. Και όσο αυτά συμβαίνουν στους ενηλίκους, οι έφηβοι ονειρεύονται έναν καλύτερο κόσμο. Εκεί ακριβώς που ξεκινάει το ερωτικό και σεξουαλικό παιχνίδι, πριν καταλήξει σε θρήνο. Ο Βρετανός συγγραφέας Τζάστιν Χάνκοκ είναι σύμβουλος και εκπαιδευτής σεξουαλικών και διαπροσωπικών σχέσεων. Η ιστοσελίδα του (bishuk.com) είναι μία από τις κορυφαίες συμβουλευτικές σελίδες για τις σχέσεις και το σεξ και απευθύνεται σε ανθρώπους άνω των 14 ετών. Στην Ελλάδα το βιβλίο του «Θέλεις να μιλήσουμε για τη συναίνεση;» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.
– Τι βρήκατε τόσο ενδιαφέρον στο κομμάτι της συναίνεσης και αποφασίσατε να γράψετε ένα παιδικό-εφηβικό βιβλίο για αυτή;
– Εργάζομαι σε ζητήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και σχέσεων με εφήβους πολλά χρόνια, δίνοντας απαντήσεις και οργανώνοντας εργαστήρια προκειμένου να χτίσουμε την κατανόηση και την αυτοπεποίθησή τους. Η συναίνεση είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, οι νέοι άνθρωποι έχουν πολλές απορίες για το τι περιλαμβάνει ένα τέτοιο ζήτημα. Οταν μου το πρότειναν οι εκδότες μου, απλώς συναίνεσα.
– Σήμερα είναι πιο σημαντική η συναίνεση από ποτέ;
– Η συναίνεση πάντα ήταν σημαντική, αλλά δυστυχώς οι κοινωνίες δεν της έδιναν σημασία. Στο παρελθόν όταν υπήρχαν οργανισμοί που την έφερναν στο προσκήνιο, τους γελοιοποιούσαν. Με τα κινήματα του #MeToo και του BLM συζητάμε πλέον ανοιχτά για τα δικαιώματα, τις βλάβες κ.λπ. Η συναίνεση είναι το κλειδί για να διασφαλίσουμε ότι όλοι θα ζούμε σε κοινωνίες όπου θα προστατεύονται οι ατομικές και συλλογικές μας ελευθερίες.
Η συναίνεση είναι το κλειδί για να διασφαλίσουμε ότι όλοι θα ζούμε σε κοινωνίες όπου θα προστατεύονται οι ατομικές και συλλο-γικές μας ελευθερίες.
– Από την εμπειρία σας ως σύμβουλος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και σχέσεων, σε ποια ζητήματα δυσκολεύεστε με τους εφήβους;
– Τα παιδιά είναι ανοιχτά να μιλήσουν για τη συναίνεση. Αυτό που δυσκολεύει τους εφήβους είναι να τους μιλάμε από θέση ισχύος χωρίς να τους ακούμε. Εάν το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να δίνουμε διαλέξεις και αυτοί να ακούν, δεν είναι και πολύ συναινετικό. Η εμπειρία μου δείχνει ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν απορίες, τολμούν να με προσεγγίσουν ρωτώντας για τις σχέσεις τους, πού μπαίνουν τα όρια και πού πρέπει να τολμούν, και τα εφαρμόζουν στην πράξη. Στο βιβλίο, για παράδειγμα, αναδεικνύω ακόμα και την αξία του συναινετικού χαιρετισμού, όπως οι μπουνιές που μάθαμε όλοι στην πανδημία. Ετσι η συναίνεση δεν είναι μόνο θεωρία αλλά και η πρακτική εφαρμογή της.
– Ποια είναι τα πιο σημαντικά εμπόδια που πρέπει οι άνθρωποι να ξεπεράσουν για να έρθουν σε συναίνεση;
– Η ανθρώπινη φύση είναι προορισμένη να είναι συναινετική και συνεργατική, ο Ρούτγκερ Μπρέγκμαν στο βιβλίο του «Humankind» («Ανθρώπινο είδος») το εξηγεί πολύ καλά. Οι κοινωνίες όμως που έχουμε διαμορφώσει δεν μας συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο. Ακόμα παίρνουμε πολύ ισχυρά μηνύματα από την κοινωνία και την κουλτούρα σε σχέση με το τι είναι «κανονικό» και «συνηθισμένο». Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτές οι ιστορίες μας δίνουν μια πολύ στενή ιδέα του τι πρέπει να κάνουμε προκειμένου να μη μεγαλώσει η ελευθερία της επιλογής. Εάν κάνουμε κάτι επειδή πρέπει, αυτό είναι επαρκώς συναινετικό; Θεωρώ ότι πρέπει να σκεφτόμαστε συνεχώς αυτές τις ιστορίες του «πρέπει» κάθε φορά που κάνουμε κάτι με κάποιον άλλον.
Ενα άλλο πολύ δύσκολο είναι η χρήση της εξουσίας. Μερικοί άνθρωποι έχουν μεγαλύτερα περιθώρια επιλογών από άλλους. Αυτό έχει να κάνει με τις οικονομικές ανισότητες των ανθρώπων ή τις διακρίσεις, τον ρατσισμό σε άτομα με αναπηρία ή τη LGBTQ κοινότητα. Αυτό που είναι πιο συχνό και βαθύ είναι η ιστορία του σεξισμού στο ασυνείδητο των ανθρώπων. Ο άνδρας στο παιχνίδι του σεξ πρέπει να είναι ενεργητικός, κυριαρχικός και με μεγάλο ενδιαφέρον για τη σεξουαλική πράξη, και η γυναίκα για να είναι αρεστή δεν πρέπει να έχει κανένα από αυτά τα τρία στοιχεία. Αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα και στα δύο φύλα.
– Γιατί κάποιοι άνθρωποι νιώθουν πιο ανασφαλείς στο να πουν αυτό που θέλουν;
– Μάθαμε ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να διεκδικούν αυτό που θέλουν και δεν πρέπει να είναι εγωίστριες. Η ανισότητα σημαίνει ότι υπάρχουν σε διαπροσωπικό επίπεδο στις σχέσεις ζητήματα εξουσίας και αυτό κάνει τις γυναίκες να μην μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα. Η ανθρώπινη εμπειρία όμως αποδεικνύει πόση εμπιστοσύνη κερδίζουμε όταν εκφράζουμε αυτό που θέλουμε. Αν όμως ζήσαμε όσο μεγαλώναμε μέσα σε κλίμα εκφοβισμού ή βίας, τότε μπορεί να θέλουμε να ευχαριστούμε τους άλλους περισσότερο από τους εαυτούς μας, προκειμένου να κρατηθούμε ασφαλείς.
Υπάρχει όμως άλλο ένα «πρέπει» κοινωνικό, ότι όλοι πρέπει να γνωρίζουμε τι θέλουμε και να μπορούμε να το εκφράσουμε. Είναι δυνατόν όμως να γνωρίζουμε πάντα τι θέλουμε; Τα θέλω μας και οι επιθυμίες μας είναι πράξεις της εξέλιξης της ταυτότητας του εαυτού μας, κάτι που το μαθαίνουμε όσο μεγαλώνουμε. Δεν γνωρίζουμε πάντα τι θέλουμε, έτσι έχουμε ανάγκη να ζούμε μέσα και σε αυτήν τη συναίνεση που μας επιτρέπει να μη γνωρίζουμε τα πάντα. Υπάρχει το βιβλίο της Κάθριν Εϊντζελ που περιγράφει πολύ καλά αυτό στο βιβλίο της, με τίτλο «Tomorrow Sex Will Be Good Again».
Κάθε φορά που λέμε όχι σε κάποιον, λέμε ναι στον εαυτό μας
– Γιατί λέμε ναι μερικές φορές αλλά θέλουμε να πούμε όχι;
– Είναι πολλοί οι λόγοι. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να έχει πιεστεί ή να έχει εξαναγκαστεί. Μερικοί μπαίνουν σε καταστάσεις που δεν τους αφήνουν το περιθώριο να πουν όχι. Το να πει κάποιος όχι μπορεί να σημαίνει ότι θα νιώσει φόβο βίας ή ντροπή, εκφοβισμό ή απειλή. Eτσι, πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί υπάρχουν άνθρωποι που βάζουν άλλους ανθρώπους σε τέτοιες καταστάσεις; Γιατί δεν διευκολύνουμε τους ανθρώπους να πουν όχι σε κάτι;
– Ποιο είναι το διαφορετικό μάθημα που πρέπει να πάρουν ξεχωριστά τα αγόρια από τα κορίτσια;
– Πρέπει να αναγνωρίζουμε τα ενσωματωμένα αφηγήματα που έχουμε στον πολιτισμό για αυτά που κάνουν τα αγόρια και αυτά που κάνουν τα κορίτσια. Αυτό σημαίνει ότι εάν οι άνδρες είναι σε θέση να παίρνουν αποφάσεις, οφείλουν να διασφαλίζουν ότι και όλοι οι άλλοι, άνδρας, γυναίκα ή μη δυαδικό υποκείμενο θα έχει την ελευθερία να παίρνει αποφάσεις για τη ζωή του. Πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι όλοι μπορούμε να βλάψουμε τον άλλον και ο άλλος να μας βλάψει. Οι γυναίκες είναι επίσης εξίσου ικανές όσο και οι άνδρες στο να βλάπτουν, όσο και όλα τα άλλα υποκείμενα.
Πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι όλοι μπορούμε να βλάψουμε τον άλλον και ο άλλος να μας βλάψει. Οι γυναίκες είναι επίσης εξίσου ικανές όσο και οι άνδρες στο να βλάπτουν, όσο και όλα τα άλλα υποκείμενα.
– Στην ελληνική οικογένεια είναι δύσκολο το «όχι». Ακόμα και μέσα σε ζευγάρια που δείχνουν συμφιλιωμένα.
– Αφιερώνω ένα κεφάλαιο στο «όχι» και θα ήθελα οι άνθρωποι να διευκολύνουν το όχι όπως ακριβώς το ναι. Πρέπει να αναγνωρίζουμε πότε κάποιος θέλει να πει όχι. Είναι δύσκολο το όχι και πρέπει να σκεφτούμε εάν δεν το ακούμε, τι περιθώρια αφήνουμε εμείς ως προσωπικότητα. Πολλές φορές λέμε όχι όταν λέμε «δεν είμαι σίγουρος» ή «είμαι κουρασμένος» ή «θα ήθελα να το σκεφτώ». Επίσης λέμε όχι με το σώμα μας. Οταν γινόμαστε παθητικοί, όταν γυρίζουμε την πλάτη ή δένουμε τα χέρια μας. Το πιο ισχυρό πράγμα με το να λέμε όχι σε κάποιον είναι το ότι λέμε ναι στον εαυτό μας. Οταν μπορούμε να διαφυλάξουμε τα όριά μας (κάτι που δεν είναι διόλου εύκολο), μας δίνεται μεγαλύτερη αίσθηση εαυτού και της λειτουργίας του Εγώ.
– Αισθάνεστε αισιόδοξος για τις μελλοντικές ανθρώπινες σχέσεις;
– Ναι. Οι νέοι άνθρωποι θεωρούν σημαντικό να μάθουν το πώς να σχετίζονται. Παρόλο που η ανάγκη της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης δεν είναι πολύ κατανοητή στα περισσότερα μέρη του κόσμου, οι νέοι άνθρωποι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο και ιστοσελίδες όπως η δική μου για να μάθουν πώς να βελτιώσουν τις σχέσεις τους.
