Το επετειακό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 ολοκληρώνεται για το 2021 με μία ιδιαίτερη συναυλία για την Αμερικανική Επανάσταση μέσα από την κινηματογραφική μουσική, στις 22 Δεκεμβρίου, με την υποστήριξη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ θα διευθύνει ο Αμερικανός αρχιμουσικός Τζον Τζέτερ.
Η Ορχήστρα της ΕΛΣ θα ερμηνεύσει αποσπάσματα από τις ακόλουθες συνθέσεις, οι οποίες έντυσαν ταινίες εμπνευσμένες από την Αμερικανική Επανάσταση, αποσπάσματα των οποίων θα προβάλλονται παράλληλα στη μεγάλη οθόνη της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος: «Williamsburg: The Story of a Patriot» (1957, μουσική Μπέρναρντ Χέρμαν), «Οι επαναστάτες του διαβόλου» (1959, μουσική Ρίτσαρντ Ρόντνι Μπένετ), «Πύρινος χείμαρρος» (1939, μουσική Aλφρεντ Νιούμαν), «Οι επαναστάτες» (1985, μουσική Τζον Κοριλιάνο), «Ο πατριώτης» (2000, μουσική Τζον Ουίλιαμς), «Γιοι της ελευθερίας» (2015, μουσική Χανς Τσίμερ), «Τζον Πολ Τζόουνς» (1959, μουσική Μαξ Στάινερ).
Με αυτή την αφορμή, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρεϊ Πάιατ, μας έκανε την τιμή να απαντήσει στις ερωτήσεις μας.
– Θα μπορούσατε να συνοψίσετε τους τρόπους, εάν υπάρχουν, με τους οποίους συνδέονται η Αμερικανική Επανάσταση και ο Ελληνικός Πόλεμος για Ανεξαρτησία;
Στις 22 Δεκεμβρίου η Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα ερμηνεύσει συνθέσεις από ταινίες εμπνευσμένες από την Αμερικανική Επανάσταση.
– Καθώς το 2021 πλησιάζει στο τέλος του, εμείς στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα το προσεγγίσαμε ως μία χρονιά κατά την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες τίμησαν τα 200 χρόνια φιλίας με την Ελλάδα. Ξεπερνώντας τις σημαντικές προκλήσεις που παρουσιάζει η παγκόσμια πανδημία COVID-19, υποστηρίξαμε με υπερηφάνεια την Επιτροπή «Ελλάδα 2021» και τις προσπάθειες της ελληνικής κοινωνίας των πολιτών, εκπαιδευτικών και πολιτιστικών οργανισμών να γιορτάσουν την ιστορία της Ελλάδας, να τιμήσουν τον λαό της και να αναδείξουν τα επιτεύγματά της.
Η εκστρατεία «ΗΠΑ και Ελλάδα: Γιορτάζοντας τα 200 χρόνια φιλίας» συμπεριέλαβε μια σειρά προγραμμάτων που σχεδιάστηκαν για να μεταδώσουν τον σεβασμό μας για τα αρχαία ελληνικά ιδεώδη της δημοκρατίας και να τονίσουν τον ρόλο που έπαιξαν οι Αμερικανοί φιλέλληνες στον αγώνα της Ελλάδας για την ίδρυση του κράτους. Επίσης, τίμησε τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελλάδας τα τελευταία 200 χρόνια και τη δέσμευσή μας στη σημερινή στρατηγική μας συνεργασία. Είμαστε εξαιρετικά περήφανοι για τη συνεργασία μας με την Εθνική Λυρική Σκηνή, η οποία θα παρουσιάσει τη συναυλία «Η Αμερικανική Επανάσταση μέσα από τη μουσική του κινηματογράφου» στις 22 Δεκεμβρίου στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η Αμερικανική Επανάσταση και ο Ελληνικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας συνδέονται με πολλούς σημαντικούς τρόπους. Το 1776, οι συντάκτες του Συντάγματός μας ανέπτυξαν τις αντιλήψεις τους για τη δημοκρατία με βάση τα ιδανικά που γεννήθηκαν στην αρχαία Αθήνα. Το 1821, οι Ελληνες που λαχταρούσαν την ελευθερία αναζήτησαν μαθήματα από την Αμερικανική Επανάσταση. Οι πολίτες των νεαρών Ηνωμένων Πολιτειών άντλησαν τον θαυμασμό τους για την αθηναϊκή δημοκρατία για να κινητοποιήσουν άλλους Αμερικανούς να υποστηρίξουν την Ελληνική Επανάσταση. Αμερικανοί φιλέλληνες όπως ο Samuel Gridley Howe και ο Jonathan P. Miller ταξίδεψαν στην Ελλάδα για να πολεμήσουν δίπλα σε γενναίους Eλληνες και Ελληνίδες με σκοπό την ανεξαρτησία. Εν τω μεταξύ, πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες, Αμερικανοί από όλα τα κοινωνικά στρώματα, μεταξύ των οποίων ο Edward Everett και ο Daniel Webster, υποστήριζαν έντονα τον ελληνικό σκοπό στους πολιτικούς κύκλους. Γυναίκες και άνδρες σχημάτισαν φιλελληνικές επιτροπές στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη συγκέντρωση κεφαλαίων και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε Ελληνες που αγωνίζονταν για κάτι στο οποίο πίστευαν με τόσο πάθος: τη δημοκρατία.
– Τι σημαίνει η Αμερικανική Επανάσταση σήμερα, σε μια εποχή της λεγόμενης «υποχώρησης» της διεθνούς αμερικανικής ισχύος και επίσης σε μια εποχή κατά την οποία, εντός της Αμερικής, οι ιδρυτές έχουν επικριθεί ή και καταδικαστεί από την «κουλτούρα ακύρωσης», ως ιδιοκτήτες σκλάβων και ούτω καθεξής; Μήπως το πνεύμα του 1776 χρειάζεται κάποια επανεφεύρεση;
– Οι Ηνωμένες Πολιτείες ιδρύθηκαν πάνω σε ένα βασικό σύνολο πεποιθήσεων για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την ισότητα. Οταν μιλάμε για την Αμερικανική Επανάσταση σήμερα, 245 χρόνια μετά, αναλογιζόμαστε αυτές τις βασικές αξίες. Ηταν ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία μας ως ανεξάρτητου έθνους και συνεχίζουν να μας ενώνουν ως αυτοδιοικούμενο λαό σήμερα. Είναι η δέσμευση σε αυτές τις αξίες που κινητοποιεί τη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς και η προσέγγισή μας για την επίλυση ορισμένων εσωτερικών μας αγώνων. Οπως έχει δείξει η Ιστορία, οι δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένης αυτής των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν είναι τέλειες, αλλά είναι ένα συνεχές έργο σε εξέλιξη, γι’ αυτό οι ιδρυτές μας αναφέρθηκαν στη δουλειά που απαιτείται για τη δημιουργία μιας ολοένα και πιο τέλειας ένωσης. Δεν συμφωνώ ότι έχει υπάρξει υποχώρηση της αμερικανικής ηγεσίας. Ασφαλώς, η δέσμευσή μας σε τόσο πολλούς τομείς εδώ στην Ελλάδα και στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστά σαφή τη διαρκή δέσμευσή μας, και όπως εκφράστηκε στα υψηλότερα επίπεδα της ηγεσίας μας, με τη δέσμευση του προέδρου Μπάιντεν να φτάσει αυτή τη σχέση σε ακόμη μεγαλύτερα ύψη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη εβδομάδα ο πρόεδρος Μπάιντεν φιλοξένησε περισσότερους από 100 παγκόσμιους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Μητσοτάκη, σε μια ψηφιακή Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία. Μαζί τους συμμετείχαν εκατοντάδες ακόμη μέλη της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, ακτιβιστών, νομοθετικών οργάνων, του ιδιωτικού τομέα και φιλανθρωπικών οργανώσεων για να εστιάσουν την προσοχή του κόσμου σε αυτό που ο πρόεδρος αποκάλεσε «την πρόκληση της εποχής μας» – να αντιστρέψουμε τη συνεχιζόμενη παγκόσμια δημοκρατική ύφεση. Η Σύνοδος Κορυφής καθοδηγήθηκε από μια αμερικανική δέσμευση στις βασικές μας αξίες που συνεχίζουν να μας καθορίζουν και από την επιθυμία να αξιοποιήσουμε αυτές τις κοινές αξίες για να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας με τις δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο. Η ενθουσιώδης παγκόσμια ανταπόκριση στη Σύνοδο Κορυφής καταδεικνύει ότι το πνεύμα του 1776 –και το πνεύμα του 1821– είναι ζωντανά στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο. Προσεγγίσαμε αυτή τη Σύνοδο με ταπεινοφροσύνη και αυτοπεποίθηση: ταπεινοφροσύνη στο ότι θέλαμε να ακούσουμε και να μάθουμε και να μην αποφύγουμε τις αδυναμίες μας, εμπιστοσύνη στη διαρκή προσπάθειά μας για μια πιο τέλεια ένωση και βεβαιότητα ότι με συνεργασία, οι δημοκρατίες μπορούν να επιφέρουν αποτελέσματα για τους πολίτες του κόσμου. Αναγνωρίζουμε ότι το έθνος μας πρέπει να αντιμετωπίσει ανοιχτά τον συστημικό ρατσισμό, τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν. Οπως είπε ο υπουργός Εξωτερικών Μπλίνκεν, «θυμόμαστε ότι για να είμαστε μια αξιόπιστη δύναμη για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα του ρατσισμού στο εσωτερικό μας. Αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις μας ανοιχτά και ειλικρινά, τηρούμε τις αξίες που υπερασπιζόμαστε παγκοσμίως».
«Φιλανθρωπία, άλλη μία κοινή αξία μεταξύ των δύο λαών μας»
– Πέρα από τα soundtrack, ποια είναι η «στάνταρ» μουσική του 1776 που επιβιώνει μέχρι σήμερα στην αμερικανική συλλογική μνήμη;
– Ισως η πιο γνωστή, πρόσφατη ταινία που κυκλοφόρησε για την Αμερικανική Επανάσταση ήταν η κινηματογραφική παραγωγή του 2020 του βραβευμένου με Tony μιούζικαλ «Χάμιλτον». Πέρυσι είχα την ευκαιρία να το προβάλω με μια ομάδα νέων Ελλήνων και να συμμετάσχω μετά σε μια συζήτηση. Το μιούζικαλ υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση ως προς την Αμερικανική Επανάσταση, παρουσιάζοντάς την με ένα ποικίλο καστ που επαναλάμβανε την ιστορία του Αμερικανού ιδρυτή πατέρα Aλεξάντερ Χάμιλτον με μια μουσική που συνδύαζε hip-hop, jazz, R&B και Broadway – για να εκφράσει, μεταξύ άλλων, τη δύναμη και τις μεγάλες δυνατότητες των δημοκρατικών ιδεωδών που ενέπνευσαν την επανάστασή μας.
«Το μιούζικαλ “Χάμιλτον” εμπνέει σε όλους μια βα-θύτερη εκτίμηση για τις αξίες και τα ιδανικά πάνω στα οποία βασίζο-νται οι δημοκρατίες μας».
Αυτό το οποίο παίρνω από αυτή την εμπειρία είναι πόσα θα μπορούσαν να απολαύσουν και να μάθουν όλοι, Ελληνες και Αμερικανοί, από αυτή την καινοτόμο απεικόνιση της Ιστορίας και της δημοκρατίας. Το soundtrack από το «Χάμιλτον» είναι εξαιρετικά δημοφιλές στις Ηνωμένες Πολιτείες και χρησιμοποιείται ακόμη και από δασκάλους σε τάξεις σε όλη τη χώρα για να δώσει μια νέα ματιά σε μερικές από τις πιο γνωστές –και σημαντικές– ιστορίες της Ιστορίας μας. Αναδεικνύει τη δύναμη της μουσικής και του θεάτρου που ψυχαγωγεί, εκπαιδεύει και αναζωπυρώνει τα πατριωτικά αισθήματα, ενώ εμπνέει σε όλους μια βαθύτερη εκτίμηση για τις αξίες και τα ιδανικά πάνω στα οποία βασίζονται οι δημοκρατίες μας.
Υπάρχει ένα αμερικανικό τραγούδι που προέκυψε από την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης, που επίσης αξίζει να αναφερθεί λόγω της μοναδικής σύνδεσής του με την Ελλάδα. Δεν είναι γνωστό ότι ένα από τα πιο διάσημα πατριωτικά τραγούδια στην αμερικανική Ιστορία, το «Battle Hymn of the Republic», γράφτηκε από την Julia Ward Howe, σύζυγο του Αμερικανού φιλέλληνα Samuel Gridley Howe. Εκτός από τη μεγάλη υποστήριξη που συγκέντρωσαν ο δρ Howe και η Julia Ward Howe για την Ελλάδα –τόσο σε συναίσθημα όσο και σε πραγματικά κεφάλαια– ήταν και οι δύο απίστευτα ενεργοί πολίτες, καθοδηγώντας το κίνημα κατάργησης της δουλείας πριν από τον εμφύλιο των ΗΠΑ, ιδρύοντας ένα σχολείο για τυφλούς και προωθώντας το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Είναι μια υπενθύμιση ότι το ιδανικό της φιλανθρωπίας –μια ελληνική λέξη– είναι άλλη μία κοινή αξία μεταξύ των δύο λαών μας.