Ο Ερντογάν θέτει σε κίνδυνο την τουρκική οικονομία προσφεύγοντας σε μια ανορθόδοξη πολιτική, με την ελπίδα να ανατρέψει το κλίμα στις δημοσκοπήσεις και τελικά να διατηρήσει ζωντανή την πιθανότητα επανεκλογής του, εξηγεί στην «Κ» ο Τίμοθι Ας, ανώτερος σύμβουλος αναδυόμενων αγορών στην Bluebay Asset Management, με έδρα το Λονδίνο. Ο ίδιος περιγράφει τις συνθήκες οι οποίες καθιστούν ορατό τον κίνδυνο κεφαλαιακών περιορισμών στην τουρκική οικονομία, παρά την ευρύτερη δυναμική της οικονομίας της, την οποία υπονομεύει η εμμονή του Ερντογάν με τα επιτόκια. Μιλάει δε για ανεπαρκείς συμβούλους στο πλευρό του προέδρου της Τουρκίας και εκφράζει την εκτίμηση ότι η κατάσταση που διαμορφώνεται αποκτά χαρακτηριστικά οικονομικής κρίσης τύπου Λιβάνου.
– Μπορείτε να εξηγήσετε με λίγα απλά λόγια τι ακριβώς συμβαίνει στην τουρκική οικονομία σήμερα; Ποιες ενέργειες έχουν οδηγήσει σε ποιο αποτέλεσμα;
– Ο Ερντογάν εφαρμόζει κλασικές «σταμάτα – ξεκίνα» οικονομικές πολιτικές, οι οποίες συνδέονται με τον πολιτικό κύκλο. Οι εκλογές είναι προγραμματισμένες να διεξαχθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2023 και ο ίδιος αγκομαχά στις δημοσκοπήσεις. Επομένως, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει οικονομικά μέσα πίεσης για να κερδίσει σε δημοτικότητα. Αυτό σημαίνει χαλαρές πιστωτικές πολιτικές που αγνοούν την παράμετρο της ζήτησης στις εισαγωγές και διατηρούν τα ελλείμματα του εμπορίου και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε υψηλά επίπεδα. Αποτέλεσμα είναι η άσκηση πιέσεων στη λίρα. Η πρόσθετη επιπλοκή αφορά τη θρησκευτική του προσέγγιση στο θέμα των επιτοκίων – με σύνθημα τον πόλεμο κατά της τοκογλυφίας. Αυτό σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας δεν μπορεί να αυξήσει τα επιτόκια για να επιβραδύνει τη ζήτηση των εισαγωγών, με αποτέλεσμα η λίρα να προσαρμόζεται χαμηλότερα για να περιορίσει το χάσμα της εξωτερικής χρηματοδότησης. Η ασθενέστερη λίρα απλώς τροφοδοτεί τον πληθωρισμό που διαβρώνει την ανταγωνιστικότητα και έτσι καταλήγουμε σε σπιράλ πληθωρισμού και υποτίμησης.
– Πόσο σοβαρή είναι αυτή η κρίση; Ποιος είναι σήμερα ο κίνδυνος για την τουρκική οικονομία και πόσο πιθανό είναι το σενάριο των capital controls;
– Προσωπικά ανησυχώ για μια συστημική κρίση, συμπεριλαμβανομένων και των capital controls. Εάν δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τα επιτόκια και δεν απευθυνθείς στο ΔΝΤ, ο κίνδυνος είναι ένα σπιράλ υπερπληθωρισμού και υποτίμησης κατά το οποίο οι άνθρωποι χάνουν την εμπιστοσύνη τους στη λίρα και στις τράπεζες. Η μόνη επιλογή σε εκείνο το σημείο είναι τα capital controls. Μια άλλη δυσμενής παράμετρος είναι ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας έχει περιορισμένα συναλλαγματικά αποθέματα και τα καθαρά αποθεματικά είναι ιδιαίτερα αρνητικά· πιθανότατα στα 60-70 δισ. δολάρια. Ετσι, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας ξοδεύει χρήματα άλλων και στον βαθμό που ο πληθυσμός συνειδητοποιεί ότι μπορεί να καταλήξουμε σε μια κρίση τύπου Λιβάνου θα τρέξει στις τράπεζες.
– Η τουρκική οικονομία πετυχαίνει πάντως θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ηταν μάλιστα μία από τις λίγες χώρες διεθνώς που είχε ανάπτυξη το 2020, το έτος των lockdowns. Επιπλέον, έχει δημόσιο χρέος που δεν ξεπερνάει το 40% του ΑΕΠ και το δημοσιονομικό της έλλειμμα εμφανίζεται διαχει-ρίσιμο, στο 5% του ΑΕΠ. Είναι λοιπόν μεικτή η εικόνα όταν αναλύει κανείς την πορεία της τουρκικής οικονομίας;
– Εχετε δίκιο. Υπάρχουν θετικά, όπως και κάποια ανθεκτικότητα. Η οικονομία παραδίδει υψηλή ανάπτυξη – πιθανότατα στο 10% το 2021. Αλλά το κάνει με το τίμημα του υψηλού πληθωρισμού, ο οποίος αναρριχήθηκε στο 36% τον Δεκέμβριο. Ετσι, οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ότι βελτιώνεται η οικονομική θέση τους, καθώς αντιθέτως η πολιτική αυτή δυσχεραίνει τελικά το βιοτικό τους επίπεδο.
Η λίρα μπορεί να είναι τώρα φθηνή, αλλά δεν θα είναι για πολύ, με τόσο υψηλό πληθωρισμό.
– Στο μεταξύ, η υποτίμηση της λίρας εκ των πραγμάτων ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των τουρκικών εξαγωγών. Είναι μια θετική παρενέργεια μιας κατά τα άλλα ανορθόδοξης πολιτικής;
– Η λίρα μπορεί να είναι τώρα φθηνή, αλλά δεν θα είναι για πολύ, με τόσο υψηλό πληθωρισμό.
– Ποιο είναι το βασικό λάθος που κάνει ο Ταγίπ Ερντογάν και πώς το ερμηνεύετε; Εκτός κι αν θεωρείτε ότι έχει χαθεί ο έλεγχος με όρους κοινής λογικής στη χάραξη πολιτικής.
– Η εμμονή του με τα επιτόκια. Εάν η Τουρκία είχε έναν αξιοπρεπή διοικητή στην κεντρική της τράπεζα, ο οποίος θα ήταν ανεξάρτητος να ορίζει τα επιτόκια, νομίζω ότι η Τουρκία θα μπορούσε να ανακάμψει γρήγορα. Μιλήσατε ο ίδιος πριν για θετικά σημεία, όπως το χαμηλό δημόσιο χρέος, τα θετικά δημογραφικά στοιχεία, οι αξιοπρεπείς τράπεζες και εταιρείες, η καλή γεωγραφική τοποθεσία, η ισχυρή μεταποιητική βάση και η φιλοεπιχειρηματική κουλτούρα. Η Τουρκία θα μπορούσε να είναι ένα success story. Αλλά ο Ερντογάν έχει το κεφάλι του στην άμμο. Και έχει δίπλα του ανεπαρκείς συμβούλους. Στην πραγματικότητα, λείπουν τα check and balances που θα απέτρεπαν τις λανθασμένες αυτές πολιτικές.
– Oι αγορές πώς βλέπουν σήμερα την Τουρκία; Εχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους ή τηρούν ακόμη στάση αναμονής;
– Ελπίζουν ότι οι εκλογές θα φέρουν αλλαγή πολιτικής, δηλαδή μια πιο ορθόδοξη πολιτική. Οι περισσότεροι ξένοι επενδυτές έχουν μειωμένες θέσεις και έχουν κάνει στην άκρη περιμένοντας αλλαγή.
– Θα λέγατε ότι οι τελευταίες εξελίξεις υπονομεύουν την προοπτική της Τουρκίας ως μέλους του G20; Ή στην πράξη έχουν ακόμη περιθώρια πειραματισμού τα Erdoganomics;
– Η Τουρκία μπορεί να ανακάμψει γρήγορα. Μετά τον Ερντογάν.