Ιδιαίτερα επικριτικός έναντι του Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται ο διευθύνων σύμβουλος της Αμερικανοεβραϊκής Επιτροπής, Ντέιβιντ Χάρις, σε συνέντευξή του στην «Κ», τονίζοντας ότι «παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι σε όλη την περιοχή και πρέπει να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις, αλλιώς θα επιμείνει». Χρησιμοποιεί, δε, ιδιαίτερα σκληρή γλώσσα δηλώνοντας ότι «οι νταήδες δεν καταλαβαίνουν την αδυναμία ή τον δισταγμό – τους ανοίγουν απλώς την όρεξη για περισσότερες προκλήσεις».
Ο κ. Χάρις, ο οποίος σε τρεις μήνες αποχωρεί από την ηγεσία της οργάνωσης έπειτα από μια θητεία 32 ετών, κάνει αναδρομή στο παρελθόν και στο πώς οικοδομήθηκε η σημερινή στενή σχέση Ελλάδας – Ισραήλ, για την οποία δηλώνει με ικανοποίηση ότι έχει πλέον λάβει θεσμικά χαρακτηριστικά, καθώς η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ, αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ –για τη στάση του οποίου δηλώνει ότι αποτέλεσε τη μεγαλύτερη έκπληξη– ακολουθούν την ίδια πολιτική.
Μιλάει για τη μεγάλη περιφερειακή αξία του τριγώνου Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, για τη στενή συνεργασία της διασποράς Εβραίων και Ελλήνων, ενώ δεν κρύβει τη βαθιά ενόχληση που ένιωσε για την άνοδο της Χρυσής Αυγής, σπεύδοντας να σημειώσει ότι «ο Σαμαράς, μαζί με τον υπ. Δημόσιας Τάξης Νίκο Δένδια, τα έβαλε ξεκάθαρα με τη Χρυσή Αυγή, τους χαρακτήρισε εγκληματίες, που σίγουρα ήταν, και τους γονάτισε εκείνος».
– Πώς εξελίχθηκαν οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας σας ως εκτελεστικός διευθυντής της Αμερικανοεβραϊκής Επιτροπής;
– Είναι μια καταπληκτική ιστορία. Οταν άρχισα να ασχολούμαι για πρώτη φορά, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με το ενδεχόμενο ενός τριγώνου Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ, αυτό φαινόταν εξαιρετικά απίθανο, αν όχι αδύνατο. Η Κύπρος έβλεπε το μέλλον της σε μεγάλο βαθμό στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, το οποίο ήταν εχθρικό έδαφος για το Ισραήλ. Η Ελλάδα δεν είχε ακόμη δημιουργήσει πλήρεις de jure σχέσεις με το Ισραήλ και ήταν κοντά στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, τη Συρία και τη Λιβύη. Το δε Ισραήλ, βλέποντας ελάχιστες ευκαιρίες στη Λευκωσία και την Αθήνα, επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη δεσμών με την Τουρκία. Προχωρώντας 40 χρόνια μπροστά, το τρίγωνο όχι μόνο υπάρχει, αλλά αποκτάει όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα και στρατηγική σημασία. Το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας: να μη σταματάμε ποτέ να ελπίζουμε. Πήρε περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι θα έπρεπε, αλλά το αποτέλεσμα είναι μακράν καλύτερο απ’ ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από τέσσερις δεκαετίες.
– Μπορείτε να μοιραστείτε κάποιες προσωπικές εκτιμήσεις για τους Ελληνες ηγέτες με τους οποίους συνεργαστήκατε όλα αυτά τα χρόνια;
– Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι μόλις εδραιώθηκε η λογική της σχέσης με το Ισραήλ, θεσμοθετήθηκε γρήγορα στην ελληνική εξωτερική πολιτική, οπότε οι ηγέτες τριών διαφορετικών κομμάτων –ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ.– συνέχισαν να χτίζουν πάνω σε αυτήν. Ισως η επιτυχία με τον ΣΥΡΙΖΑ να ήταν αυτό που εξέπληξε περισσότερο, δεδομένης της αρνητικής του αφετηρίας σε θέματα που άπτονται του Ισραήλ. Αλλά προς τιμήν του, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας κατάλαβε ότι το εθνικό συμφέρον μιας χώρας δεν πρέπει να ορίζεται μόνο από ιδεολογικά συνθήματα, αλλά κυρίως από βασικά πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά συμφέροντα, και φυσικά από κοινές δημοκρατικές αξίες.
– Ας περάσουμε στο παρόν και το μέλλον των σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του τριμερούς σχήματος συνεργασίας με την Κύπρο.
Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ συνεχίζουν την πορεία ευρύτερης συνεργασίας, με κινητήρια δύναμη αλληλοεπικαλυπτόμενα συμφέροντα και αξίες.
– Βλέπω μια σειρά από ομόκεντρους κύκλους. Στον εσώτερο, η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ συνεχίζουν την πορεία βαθύτερης και ευρύτερης συνεργασίας σε σχεδόν κάθε πιθανό διμερές και τριμερές πεδίο. Κινητήρια δύναμή τους είναι τα αλληλοεπικαλυπτόμενα συμφέροντα και αξίες. Στον επόμενο κύκλο το πεδίο διευρύνεται για να συμπεριλάβει και άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου με σημαντικό ρόλο σε τομείς όπως η ενέργεια. Και στη συνέχεια, μακροπρόθεσμα, υπάρχει η συνένωση του διευρυνόμενου κύκλου ειρήνης στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική με το τρίγωνο Κύπρος – Ελλάδα – Ισραήλ, που έχει πολύ μεγάλο περιφερειακό νόημα. Θα μπορούσαν όλα αυτά να οδηγήσουν σε νέες πολυμερείς συνθέσεις; Απολύτως. Και έχουμε ήδη δει μία – το φόρουμ φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, με έδρα το Κάιρο.
– Οι δεσμοί και η συνεργασία μεταξύ της εβραϊκής και της ελληνικής διασποράς;
– Κατά κάποιον τρόπο, αυτοί οι δεσμοί που ενώνουν τους Αμερικανοεβραίους και τους Ελληνοαμερικανούς είναι εκείνοι που κίνησαν την αρχική διαδικασία στη δεκαετία του 1980. Ημασταν φίλοι εδώ στις ΗΠΑ. Είχαμε τόσα πολλά κοινά που συχνά ήταν δύσκολο να καταλάβεις, σε κάποιον χώρο, ποιοι ήταν οι Εβραίοι και ποιοι οι Ελληνες. Γιατί, λοιπόν, αυτά τα κοινά να μην μπορούν να επικρατήσουν και στην Αν. Μεσόγειο; Τα πιστεύω, οι παραδόσεις και οι ιστορίες μας επικαλύπτονταν και ήμασταν και οι δύο πυρήνες της διαμόρφωσης του δυτικού πολιτισμού. Σίγουρα, αυτός θα έπρεπε να είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ μας. Και σήμερα μπορούμε με χαρά να πούμε ότι η συνεργασία μας εκτείνεται στις ΗΠΑ, στον Ατλαντικό Ωκεανό και, μάλιστα, σε ολόκληρο τον κόσμο.
– Η Ελλάδα αντιμετωπίζει συνεχείς προκλήσεις, αν όχι ευθεία απειλή, από τη γειτονική της Τουρκία. Τι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ;
– Η Τουρκία έχει καταφέρει να ξεγελάσει τη μία αμερικανική κυβέρνηση μετά την άλλη, ώστε να πιστέψει ότι είναι απαραίτητη και, ως εκ τούτου, ότι οι συχνά εχθρικές πολιτικές της θα πρέπει να υποβαθμίζονται, αν όχι να αγνοούνται εντελώς. Είναι καιρός για την Ουάσιγκτον και τους πιο στενούς της συμμάχους να στείλουν σαφή και συνεπή μηνύματα στην Αγκυρα ότι δεν μπορεί να παίζει διπλό παιχνίδι. Ο Λευκός Οίκος εξέφρασε την υποστήριξή του στην πώληση F-16 στην Τουρκία. Λέει ότι δεν υπήρξε καμία συμφωνία με την Τουρκία για να «ξεπαγώσει» την ένταξη Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία αποτελεί καθημερινή απειλή για ένα άλλο μέλος του ΝΑΤΟ, την Ελλάδα, κατέχει το 40% της Κύπρου και αγοράζει ρωσικά όπλα. Για ποιον ακριβώς λόγο πρέπει να πάρει τα F-16;
– Πώς αξιολογείτε την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, από τους S-400 μέχρι την ουδετερότητα στον πόλεμο της Ουκρανίας, τις υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά και τελευταία ακόμη και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας αυτών;
– Πείτε το όπως θέλετε –νεο-οθωμανισμός, ιμπεριαλισμός, πολιτικά παιχνίδια ή πλάνες μεγαλείου–, ωστόσο η Τουρκία του Ερντογάν παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι σε όλη την περιοχή. Γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις, αλλιώς θα επιμείνει. Οι νταήδες δεν καταλαβαίνουν την αδυναμία ή τον δισταγμό – τους ανοίγουν απλώς την όρεξη για περισσότερες προκλήσεις.
– Προβλέπετε μια προσέγγιση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, υπό τον Ερντογάν ή κάποιον άλλο ηγέτη; Και αν αυτό συμβεί, τι θα σήμαινε για τη σχέση Ελλάδας – Ισραήλ;
– Ελπίζω ότι μια μέρα η Τουρκία θα γίνει πιο υπεύθυνος, προβλέψιμος και αξιόπιστος εταίρος, θα τερματίσει την κατοχή στην Κύπρο και θα έχει ειρηνική στάση απέναντι στην Ελλάδα. Αυτό θα ήταν προς το συμφέρον όλων, και κυρίως της Τουρκίας. Η ευρύτερη περιοχή προχωράει συνεργατικά σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας. Θα ήθελε η Τουρκία να παραγκωνιστεί; Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ εύλογα επιδιώκει βελτιωμένους δεσμούς με την Τουρκία, έναν παραδοσιακό φίλο, αλλά αυτό δεν θα γίνει εις βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας, δύο δημοκρατικών συμμάχων. Οι αξίες παραμένουν και δημιουργούν τα θεμέλια για ανθεκτικούς δεσμούς.
Η Χρυσή Αυγή
– Πόσο δύσκολο ήταν να βλέπετε τη Χρυσή Αυγή να παίρνει τόσες πολλές ψήφους και να αποκτά πολιτική παρουσία, έστω και για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα;
– Ήταν σκληρό. Η ιδέα ότι ένα νεοναζιστικό κόμμα μπορούσε να γίνει σοβαρός εκλογικός παράγοντας σε μια χώρα που καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τη ναζιστική Γερμανία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν σχεδόν πέρα από κάθε φαντασία. Και ενημερώθηκα ότι θα χρειαζόμουν προστασία σε μια χώρα, την Ελλάδα, όπου πάντα ένιωθα ασφαλής, επειδή οι αντισημίτες τραμπούκοι βρίσκονταν τώρα επί ποδός πολέμου. Μάλιστα, θυμάμαι έντονα μια μακάβρια «γελοιογραφία» της Χρυσής Αυγής που έδειχνε τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά γονατιστό μπροστά στην «πανίσχυρη» Αμερικανοεβραϊκή Επιτροπή. Προς τιμήν του, ο Σαμαράς, μαζί με τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Νίκο Δένδια, τα έβαλε ξεκάθαρα με τη Χρυσή Αυγή, τους χαρακτήρισε εγκληματίες, που σίγουρα ήταν, και τους γονάτισε εκείνος.
– Κλείνοντας, τι θα θέλατε να θυμούνται περισσότερο οι Έλληνες και οι Ελληνοαμερικανοί από την ηγεσία σας στην Αμερικανοεβραϊκή Επιτροπή;
– Ποτέ δεν σταματήσαμε να ονειρευόμαστε, ποτέ δεν υποκύψαμε στα εμπόδια που βρέθηκαν στο δρόμο μας και ποτέ δεν δεχτήκαμε τις όποιες αντιρρήσεις όταν χρειάστηκε να ξεπεράσουμε την ψυχρότητα δεκαετιών στους δεσμούς Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ. Και το αποτέλεσμα άξιζε τον κόπο. Τώρα είναι καιρός να ονειρευτούμε το επόμενο κεφάλαιο και να φέρουμε την ίδια αποφασιστικότητα στην προσπάθεια για αυτό. Μαζί, μπορούμε να συμβάλουμε στην οικοδόμηση ενός λαμπρότερου μέλλοντος τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους Εβραίους, πόσο μάλλον για την Ανατολική Μεσόγειο και όχι μόνο.