Η Αν Πενζό είναι αναμφισβήτητα η πιο μυστηριώδης γυναίκα στη Γαλλία. Αρνείται κάθε επικοινωνία με τον Τύπο. Σαν να τη δένει ακόμα το «συμβόλαιο σιωπής» με τον Φρανσουά Μιτεράν, σύντροφος του οποίου υπήρξε επί 33 ολόκληρα χρόνια… Οσοι έχουν προσπαθήσει να έρθουν σε επαφή μαζί της έχουν βρει τις πόρτες κλειστές. Πρόσφατη απόδειξη ο Γάλλος Νταβίντ Λε Μπαγί, ρεπόρτερ του περιοδικού Paris Match και συγγραφέας του πρώτου βιβλίου που γράφτηκε αποκλειστικά για εκείνη – κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες στη Γαλλία με τον τίτλο «Η αιχμάλωτη του Μιτεράν» («La Captive de Mitterrand», εκδόσεις Stock).
«Κυρία Πενζό, είστε ένα κομμάτι του Φρανσουά Μιτεράν που θέλουμε να ανακαλύψουμε», της έγραψε ο Λε Μπαγί σε μια προσπάθεια να την πείσει να του μιλήσει. Πέρασαν δύο μήνες χωρίς απάντηση. Αν και τελικά εκείνος κατάφερε να τη συναντήσει, έγινε αποδέκτης μιας μάλλον εχθρικής συμπεριφοράς. «Ηταν ιδιαίτερα αυστηρή μαζί μου», λέει στην τηλεφωνική μας επικοινωνία. «“Απαιτώ να σταματήσετε αμέσως την έρευνά σας”, ήταν τα πρώτα της λόγια. Η συνομιλία μας διήρκεσε μόλις 10 λεπτά, αλλά ήταν αρκετή για να συμπεράνω πως είναι μια γυναίκα που έχει συνηθίσει να διατάζει»…
Λίγες ημέρες μετά τη συνάντησή τους, ένα εξώδικο τον περίμενε στο γραφείο του, για να μην προχωρήσει στην έκδοση του βιβλίου. Γιατί, λοιπόν, επέμεινε τόσο να γράψει μια βιογραφία χωρίς συναίνεση; «Θεωρώ πως η Αν Πενζό είναι μέρος της ιστορίας της Γαλλίας και γι’ αυτό πρέπει να αποκτήσει τη θέση που της αρμόζει σε αυτήν», εξηγεί. «Δυστυχώς, δεν την έπεισα να μου διηγηθεί τη συγκλονιστική ιστορία της, όμως νομίζω ότι κατάφερα να βρεθώ στα ίχνη της».
Ενα κρατικό απόρρητο
Η σχέση της με τον Μιτεράν ήταν ένα από τα επτασφράγιστα μυστικά της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας. Ενας έρωτας που ξεκίνησε παράνομα, για να καταλήξει σε μια μακροχρόνια «συνωμοσία» που διήρκεσε περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Η Αν Πενζό ήταν η κρυφή σύντροφός του, κανείς όμως δεν τολμούσε να την αποκαλέσει ερωμένη, αφού ήταν στην καρδιά του η μία και μοναδική, η μητέρα της μοναχοκόρης του Μαζαρίν. Ο πρόεδρος της Γαλλίας δεν διατηρούσε απλώς μια εκτός γάμου σχέση μαζί της, αλλά και μια δεύτερη οικογένεια – η οποία, βέβαια, στερήθηκε ακόμη και τις πιο απλές καθημερινές χαρές…
Ο Μιτεράν ασκούσε τέτοια επιρροή, που, αν και ο γαλλικός Τύπος γνώριζε τη διπλή ζωή του, κανείς δεν τολμούσε να την αποκαλύψει. Πώς κατάφερε τόσα χρόνια να επιβάλει τη σιωπή; «Εκείνη την εποχή υπήρχε μεγάλη διακριτικότητα για την προσωπική ζωή των πολιτικών και μια “υποταγή” αρκετών δημοσιογράφων στην εξουσία», εξηγεί ο Λε Μπαγί. «Επιπλέον, είναι γνωστό πως εκείνος, προκειμένου να αποφύγει τη δημοσιοποίηση του θέματος, χρησιμοποίησε κρατικά μέσα και αμφιβόλου νομιμότητος διαδικασίες. Αναφέρομαι, φυσικά, στο μεγάλο σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών. Είχε δώσει εντολή να παρακολουθούν τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις των ατόμων που είχαν κριθεί ύποπτα για την αποκάλυψη του “μεγάλου κρατικού μυστικού” της Γαλλίας, της Μαζαρίν…»
Το 1994, όταν εκείνος ήταν στη δύση της πολιτικής καριέρας του και έμαθε ότι το Paris Μatch θα κυκλοφορούσε με τον ίδιο και την εκτός γάμου κόρη του στο εξώφυλλό του, λέγεται ότι το μόνο που ζήτησε ήταν να φαίνεται εκείνη όμορφη στη φωτογραφία. Η Αν Πενζό δεν αναφερόταν πουθενά. Δύο χρόνια αργότερα, όμως, την ημέρα της κηδείας του, όταν οι δύο οικογένειες στάθηκαν η μία δίπλα στην άλλη μπροστά στο φέρετρό του -σύμφωνα με την τελευταία του επιθυμία-, ολόκληρη η Γαλλία αντίκρισε για πρώτη και τελευταία φορά την «πραγματική» γυναίκα του προέδρου της.
«Της φάνηκε τόσο διαφορετικός…»
Η Αν, μια «καθωσπρέπει» νεαρά με μεγάλα γαλανά μάτια και ψηλόλιγνη κορμοστασιά, κόρη βιομηχάνου από το Κλερμόν-Φεράν, ήταν μόλις 18 ετών -το 1961- όταν ερωτεύτηκε τον φίλο του πατέρα της, και μεγαλύτερό της κατά 27 χρόνια, Φρανσουά Μιτεράν. Εκείνος ήταν ήδη φτασμένος πολιτικός, γερουσιαστής και είχε διατελέσει αρκετές φορές υπουργός κατά την περίοδο 1945-1958. «Συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο Οσγκόρ της νοτιοδυτικής Γαλλίας, όπου οι οικογένειες περνούσαν τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Οι εξοχικές κατοικίες τους απέχουν σχεδόν 100 μέτρα», λέει ο Γάλλος δημοσιογράφος. «Εκείνη, μια χαριτωμένη, λαμπερή κοπέλα, εκείνος ένας άντρας καλλιεργημένος με ισχυρή προσωπικότητα: γοητευμένη τον κοιτούσε στο οικογενειακό τραπέζι να μιλάει για τα μεγάλα του πάθη, την ποίηση και τη λογοτεχνία. Της φάνηκε τόσο διαφορετικός από τους μεγαλοβιομηχάνους που σύχναζαν στο σπίτι των Πενζό».
Η σχέση τους ξεκίνησε δύο χρόνια αργότερα, όταν η νεαρή Πενζό μετακόμισε στο Παρίσι για να σπουδάσει Ιστορία της Τέχνης. «Ο Μιτεράν τής δήλωσε εξαρχής ότι δεν μπορούσε να χωρίσει και εκείνη το δέχτηκε», σημειώνει ο Λε Μπαγί. «Η Αν μοιραζόταν τότε ένα διαμέρισμα με πέντε φίλες της. Εκείνος την επισκεπτόταν συχνά μέσα στην εβδομάδα. Φοβόταν μήπως τον εγκαταλείψει για κάποιον νεότερό του. Κυριευμένος από ζήλια, της απαγόρευε να συναναστρέφεται αγόρια της ηλικίας της. Οι φίλες της έλεγαν ότι την είχε εγκλωβίσει. Μία από αυτές, μάλιστα, της είχε βγάλει το παρατσούκλι “Πηνελόπη”».
Το τελεσίγραφο της Ντανιέλ
Το 1965 η Ντανιέλ Μιτεράν μαθαίνει για τον κρυφό δεσμό του συζύγου της. Εξοργίζεται όχι τόσο με την απιστία, αλλά με την πέτρα του σκανδάλου. «Αυτή η κοπέλα είχε το θράσος να πίνει τσάι στο σπίτι μας…» λέει μέσα στο θυμό της, και το τελεσίγραφο δεν αργεί να έρθει: «Ή αυτή ή εγώ». «Εκείνη την εποχή ο Μιτεράν σκεφτόταν να φτιάξει τη ζωή του με την Αν. Η σύζυγός του, όμως, ήταν ανένδοτη στο θέμα του διαζυγίου. Απατημένη είναι ένα πράγμα, εγκαταλελειμμένη όμως… Της έπεφτε βαρύ», λέει ο Λε Μπαγί. «Μόνο μία λύση τού φαινόταν λοιπόν εφικτή, να κρατήσει την εξωσυζυγική σχέση του στη σκιά…»
Η κατάσταση έμελλε να αντιστραφεί δέκα χρόνια αργότερα. Η Πρώτη Κυρία της Γαλλίας ερωτεύτηκε έναν δάσκαλο του τένις! Ηταν η σειρά της να θέλει να χωρίσει. Ο Μιτεράν, όμως, ετοιμαζόταν για την προεδρία και πρότεινε μια «συζυγική συνθήκη», σύμφωνα με την οποία θα ζούσαν την προσωπική τους ζωή χωριστά, αλλά θα διατηρούσαν το κοινωνικό τους στάτους ως ζευγάρι. «Ετσι για πολλά χρόνια η Ντανιέλ συζούσε με τον Ζαν -ο οποίος, μάλιστα, έκανε δωρεάν μαθήματα τένις στον Γάλλο πρόεδρο- ενώ ο ίδιος έμενε με την Αν και τη Μαζαρίν». Τον Μάιο του 1981, ο Μιτεράν ορκίζεται 21ος πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας. Η θριαμβευτική νίκη του στις εκλογές θα σημάνει την «καταδίκη» της Πενζό. «Ηταν η χειρότερη μέρα της ζωής μου», εκμυστηρεύτηκε κάποτε σε μια φίλη της. Ηξερε πως από τη στιγμή εκείνη θα έμενε για πάντα στη σκιά.
Πρώτη Κυρία στα… μουσεία
Η Αν Πενζό, παρά την ιδιαιτερότητα της προσωπικής της ζωής, δεν εγκατέλειψε ποτέ τις επαγγελματικές της φιλοδοξίες. Το 1973 γίνεται διευθύντρια της Γλυπτοθήκης του Λούβρου, μια θέση που τη συναρπάζει. «Αν και η ίδια επέμενε πως την έβλεπαν σαν οποιαδήποτε άλλη προϊσταμένη, αισθανόταν ότι όλοι γνώριζαν και αυτό την έκανε πολλές φορές απόμακρη και σκληρή – όπως βεβαιώνει μια παλιά συνάδελφός της», σημειώνει ο συγγραφέας του βιβλίου. «Αναμφισβήτητα είχε τη μεγαλύτερη επιρροή από οποιονδήποτε υπουργό της κυβέρνησης Μιτεράν σε θέματα που άπτονταν της τέχνης και του πολιτισμού. Θεωρώ πως άφησε το αποτύπωμά της στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Το μουσείο Ντ’ Ορσέ (του οποίου διετέλεσε διευθύντρια), η πυραμίδα του Λούβρου και το σχέδιο αναβάθμισης του κήπου των Τουιλερί φέρουν την «υπογραφή» της. Ειδικότερα η επιλογή του αρχιτέκτονα Ι. Μ. Πέι, στον οποίο ο Μιτεράν ανέθεσε το 1983 την κατασκευή της γυάλινης πυραμίδας, έγινε ξεκάθαρα έπειτα από δική της πρόταση».
Υπήρξαν, φυσικά, και παραλειπόμενα: Οταν το 1986 η κυρία Πενζό ανέλαβε διευθύντρια του νεόκτιστου τότε μουσείου Ντ’ Ορσέ, την ημέρα των εγκαινίων όλοι ήταν ανάστατοι. Υπήρχαν σαφείς εντολές της προεδρίας: σε καμία περίπτωση δεν έπρεπε να γίνει χειραψία ανάμεσα στην Πρώτη Κυρία της Γαλλίας και τη διευθύντρια του μουσείου. Προκειμένου να αποφύγουν τη «μοιραία συνάντηση», οι διοργανωτές πήραν το πράσινο φως να παραβιάσουν το πρωτόκολλο.
Ηξερε να αντιστέκεται στον Μιτεράν
Τι ήταν, όμως, εκείνο που ανάγκασε έναν τόσο ισχυρό ηγέτη να αφήσει πίσω τις προσωπικές του επιθυμίες και να φερθεί τόσο σκληρά απέναντι στις δύο πιο αγαπημένες γυναίκες του, καταδικάζοντάς τες τόσα χρόνια στη σιωπή; Η απάντηση του Λε Μπαγί είναι μάλλον αναμενόμενη. «Το μεγάλο του πάθος για την πολιτική, αναμφισβήτητα. Ο Μιτεράν είχε, βέβαια, την πρόθεση να χωρίσει στα μέσα της δεκαετίας του ’60, τότε που ήταν πολύ ερωτευμένος με την Αν. Ολα όμως άλλαξαν με την υποψηφιότητά του για την προεδρία. Ηξερε πως, αν ήθελε να εκλεγεί, δεν έπρεπε να πάρει διαζύγιο. Προσωπικά πιστεύω ότι επέλεξε να μείνει “επισήμως” με την Ντανιέλ, διότι θεωρούσε πως εκείνη θα ήταν ένα εξαιρετικό “όπλο” στα χέρια του, αφού ήταν μια πραγματική αριστερή. Από την άλλη, η Αν προερχόταν από ένα ακροδεξιό περιβάλλον και υπήρχαν φήμες πως ο παππούς της, βιομήχανος ανταλλακτικών αυτοκινήτων, διέθετε τα εργοστάσιά του ως αποθήκες οπλισμού μιας εξτρεμιστικής δεξιάς οργάνωσης. Αυτό θα μπορούσε να τον βλάψει πολιτικά».
Ολοκληρώνοντας την έρευνά του και ύστερα από δεκάδες συνεντεύξεις με πρόσωπα που την είχαν γνωρίσει προσωπικά, ο Λε Μπαγί επισημαίνει πως το πιο αναπάντεχο στοιχείο που ήρθε στην επιφάνεια ήταν πως η Πενζό δεν ανταποκρίνεται καθόλου στην εικόνα που περιέγραφε ο στενός κύκλος του Μιτεράν. «Συνειδητοποίησα πως δεν είχε καμία σχέση με μια συνεσταλμένη και υποταγμένη γυναίκα, όπως νομίζαμε όλα αυτά τα χρόνια. Ανακάλυψα μια ισχυρή προσωπικότητα, μια γυναίκα δυναμική, παθιασμένη, πολλές φορές σκληρή, που ήξερε να αντιστέκεται στον Μιτεράν. Γι’ αυτό πιστεύω πως η σχέση τους διήρκεσε τόσο πολύ. Ηταν ένας άντρας που αγαπούσε τις γυναίκες με ταμπεραμέντο. Δεν τον ενδιέφερε τόσο η ομορφιά, αλλά η άποψη. Τώρα, γιατί επέλεξα τον τίτλο “αιχμάλωτη του Μιτεράν”; Η αλήθεια είναι πως δίστασα αρχικά, γιατί φοβήθηκα μήπως την παρουσιάσω ως μια γυναίκα που δεν είχε επιλέξει τη μοίρα της, πράγμα που δεν ισχύει. Ομως, όλη της τη ζωή εγκλωβίστηκε στη σκιά του…»
Σήμερα η Αν Πενζό είναι 71 ετών, γιαγιά 3 εγγονών από τη μοναχοκόρη της. Συνταξιοδοτήθηκε το 2008, έχοντας διανύσει μια λαμπρή σταδιοδρομία στα γαλλικά μουσεία. Πριν από δύο χρόνια ένας παπαράτσι κατάφερε να την απαθανατίσει πάνω στο ποδήλατό της, όπως συνηθίζει να κυκλοφορεί στην πόλη, με τα λευκά μαλλιά της ανάστατα από τον παρισινό αέρα. Εκείνη του έριξε μια αυστηρή ματιά και χάθηκε πάλι σαν σκιά. Οσα χρόνια κι αν περάσουν, μερικές συνήθειες δεν αλλάζουν ποτέ… •