Ενα κορμί ύψους 1,52, δύο πνευμόνια στιγματισμένα από τη φυματίωση, μια φωνή τριών οκτάβων που συγκλόνιζε για 40 χρόνια το κοινό στις όπερες του κόσμου, μια γενναία καρδιά που ποτέ δεν κατάλαβε από δυσκολίες. Mια γυναίκα ασυμβίβαστη, που πάντα έβαζε τις προσωπικές της αρχές και επιλογές πάνω από οποιαδήποτε «έξυπνη κίνηση καριέρας». Υπήρξε η «ιδανική Μιμή» στην «Μποέμ», η «απόλυτη Βιολέτα» στην «Τραβιάτα», και όμως κάθε τόσο άφηνε κατά μέρος τους δημοφιλείς ρόλους για να αναμετρηθεί με τα δύσκολα: Μαρένκα στην «Πουλημένη νύφη» του Σμέτανα, Τζένι στην «Ανοδο και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι» του Κουρτ Βάιλ, μικρή πλανεύτρα στη «Σαλώμη» του Στράους, «Λουλού» στην ομώνυμη όπερα του Αλμπαν Μπεργκ… Αυτή είναι η Τερέζα Στράτας, κατά κόσμον Αναστασία Στρατάκη, από τις κορυφαίες λυρικές τραγουδίστριες του 20ού αιώνα, η αδίκως προσφωνούμενη «μικρή Κάλλας», ο αυτόφωτος θρύλος της Μητροπολιτικής Οπερας της Νέας Υόρκης, όπου μετρούσε 385 εμφανίσεις σε 41 διαφορετικούς ρόλους.
Ξυπόλυτος βοσκός ξεκίνησε ο πατέρας της από την Κρήτη, μετανάστης στο Τορόντο βρέθηκε, να συντηρεί μετά βίας την οικογένειά του ανοίγοντας ένα μικρό εστιατόριο και με τους δαίμονες της μανιοκατάθλιψης να τον κυνηγούν. Πάνω στο τραπέζι του σπιτιού γεννήθηκε η Αναστασία, 26 Μαΐου του ’38. Από δύο ετών άρχισε να ξεδιπλώνει ένα σπάνιο ταλέντο. Οι γονείς της είχαν αγοράσει ένα πιάνο για τη μεγάλη της αδερφή κι εκείνη παρακολουθούσε και «ξεπατίκωνε» τις κινήσεις. Στην εφηβεία βρέθηκε να τραγουδά στο μαγαζί του πατέρα της. Στα 16, πήρε δώρο γενεθλίων ένα εισιτήριο για την «Τραβιάτα» – και συγκλονίστηκε. Αν και δεν είχε λάβει επίσημη μουσική εκπαίδευση, μια ακρόαση στο Βασιλικό Μουσικό Κολέγιο του Τορόντο με το «Smoke Gets in your Eyes» ήταν αρκετή για να της χαρίσει υποτροφία. Το 1958 έκανε το ντεμπούτο της στο Φεστιβάλ Οπερας του Καναδά. Τον επόμενο χρόνο έγινε δεκτή στη Metropolitan της Νέας Υόρκης και άρχισε να εμφανίζεται σε μικρούς ρόλους, μέχρι που μια ξαφνική ασθένεια της Λουτσίνε Αμάρα την έφερε εν μια νυκτί αντιμέτωπη με το ρόλο της Λιου στην «Τουραντότ». Θριάμβευσε.
Η ζωή της Στράτας ήταν μια διελκυστίνδα – ανάμεσα στα προβλήματα υγείας και τη φλόγα της τραγουδίστριας, ανάμεσα στον τρόμο της για τη σκηνή και το φυσικό της χάρισμα. Μυστικοπαθής με την προσωπική της ζωή (ζούσε για χρόνια με τον μαέστρο Ζούμπιν Μέχτα και είχε ένα γάμο με τον ποιητή Τόνι Χάρισον), δεν αναλωνόταν σε τίποτε το επιφανειακό. «Φτιάχνω μόνη τα φορέματά μου, ποτέ δεν πάω κομμωτήριο ούτε σε πάρτι. Ετσι όπως μεγάλωσα, το βρίσκω δύσκολο να δικαιολογήσω την προνομιούχο μου ζωή. Γιατί να μη διοχετεύσω την ενέργειά μου και να γίνω σαν τη Μητέρα Τερέζα;» Το εννοούσε. Αρχές δεκαετίας του ’80 ταξίδεψε μ’ ένα σακίδιο στην Ινδία και πέρασε χρόνια βοηθώντας την προστάτιδα των ασθενών, ενώ στη δεκαετία του ’90 διέκοψε ξανά την καριέρα της για να προσφέρει εθελοντική εργασία σε ορφανοτροφεία της Ρουμανίας. Το 1995, μια επιπλοκή στην υγεία της την ανάγκασε να πει το «αντίο». Δεν πείραζε. «Ποτέ δεν σχεδίασα μια καριέρα -σιχαίνομαι ακόμη και τη λέξη-, γιατί ήμουν πολύ απασχολημένη με το να ζω τη ζωή. Πήγα κι ήρθα πολλές φορές, ακύρωσα τα πάντα, έκανα άλλα πράγματα. Ζούμε μονάχα μια φορά, γιατί θα έπρεπε να ζήσω μόνο ως τραγουδίστρια όπερας;»
Τερέζα Στράτας: «…» Πώς θα συμπληρώνατε τον τίτλο της ζωής σας; Αυτή που ψάχνει. Eίμαι σε διαρκή αναζήτηση.
Η παρούσα διανοητική σας κατάσταση είναι… Ανήσυχη.
Tι σημαίνει για εσάς η ελληνική καταγωγή σας; Τα πάντα.
Ποια είναι η πρώτη μουσική σας ανάμνηση; Κρητικές μαντινάδες.
Με ποιο τρόπο σάς έκανε καλύτερο άνθρωπο το ότι μεγαλώσατε φτωχή; Είμαι καλύτερος άνθρωπος; Δεν ξέρω. Είμαι ακόμα ο ίδιος άνθρωπος που ήμουν όταν μεγάλωνα.
Ποιο είναι το σημαντικότερο μάθημα που πήρατε απ’ τους γονείς σας; Ο,τι κι αν συμβαίνει, να προχωράς.
Ποια στιγμή καθόρισε την καριέρα σας; Ποτέ δεν σκέφτηκα με όρους καριέρας.
Ποια τρία μουσικά κομμάτια θα σώζατε από τη συντέλεια του κόσμου; Τα άπαντα του Μότσαρτ.
Τι σας λείπει περισσότερο από τη σκηνή; Τίποτα.
Ηταν ευλογία ή κατάρα να σας συγκρίνουν με τη Μαρία Κάλλας; Υπάρχει μόνο μία Κάλλας.
Τι θεωρείτε πως είναι η απόλυτη ευτυχία; Δεν υπάρχει. Στην καλύτερη περίπτωση η ευτυχία είναι παροδική.
Πότε και πού ήσασταν πιο ευτυχισμένη; Πολύ δύσκολο να πω. Θα το σκεφτώ.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας; Οι άνθρωποι. Αστειεύομαι. Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι μη συμβεί κάτι κακό σε εκείνους που αγαπάω.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις το σκηνικό τρακ; Να μην ανέβεις στη σκηνή. Αλλά, σοβαρά, όταν η κατάσταση των πνευμόνων μου άρχισε να επηρεάζει τις ερμηνείες μου, δεν μπορούσα να ξεπεράσω με τίποτα τον τρόμο της σκηνής.
Ποιο στοιχείο του χαρακτήρα σας θεωρείτε το πιο μεμπτό; Την τεμπελιά.
Και στους άλλους ανθρώπους; Την τεμπελιά.
Ποιο προτέρημα εκτιμάτε περισσότερο σε έναν άνδρα; Τη θετική δύναμη.
Και σε μια γυναίκα; Τη θετική δύναμη.
Ποιο πρόσωπο εν ζωή θαυμάζετε περισσότερο; Τη μητέρα μου. Για μένα είναι ακόμα ολοζώντανη.
Ποιος είναι ο φανταστικός σας ήρωας; Δεν έχω.
Και οι ήρωές σας στην πραγματική ζωή; Η Μητέρα Τερέζα. Aκόμη και τις πιο σκοτεινές στιγμές συνέχιζε να κάνει τη δουλειά της. Πιστεύω επίσης ότι ο Πάπας Φραγκίσκος προσπαθεί να αλλάξει πράγματα σε έναν οργανισμό που δεν αρέσκεται στις αλλαγές.
Ποια είναι η μεγαλύτερη υπερβολή στη ζωή σας; Δεν έχω, εκτός κι αν η μοναξιά θεωρείται υπερβολή.
Ποιο είναι το πολυτιμότερο απόκτημά σας; Δύο πήλινα δοχεία. Το ένα είναι από το σπίτι της μάνας μου στην Κρήτη. Μαμά, μπαμπάς κι εγώ ήμασταν μαζί εκεί. Το άλλο βρέθηκε στα χαλάσματα του σπιτιού του πατέρα μου, επίσης στην Κρήτη. Στεκόμασταν οι δυο μας στο ερείπιο και ο πατέρας μου μου έβαλε στο χέρι αυτό το μικρούλι σπασμένο πήλινο. Ηταν αφότου είχε πεθάνει η μητέρα μου.
Σε ποιες περιπτώσεις λέτε ψέματα; Δεν λέω ψέματα, αλλά κρύβω πληροφορίες προκειμένου να μην πληγώσω κάποιον. Και σιχαίνομαι τον εαυτό μου επειδή γνωρίζω κάτι που δεν ξέρει, και αυτό δεν είναι σωστό ούτε είναι δίκαιο. Και ίσως να συνιστά ψέμα. Με ενοχλεί αφόρητα.
Τι δεν σας αρέσει στην εμφάνισή σας; Η εξωτερική εμφάνιση ποτέ δεν με απασχόλησε. Ούτε η δική μου ούτε των άλλων.
Ποιος ή τι είναι η μεγαλύτερη αγάπη της ζωής σας; Τα σκυλιά μου.
Ποιο άλλο ταλέντο θα θέλατε να έχετε; Της ξυλουργικής. Και το να δουλεύω με τον ηλεκτρισμό.
Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον εαυτό σας, τι θα ήταν; Να μη βασανίζομαι τόσο με πράγματα που δεν μπορώ να αλλάξω.
Ποιο είναι το μεγαλύτερό σας επίτευγμα; Δεν σκέφτομαι με τέτοιους όρους. Σκέφτομαι τις αποτυχίες μου και συνεχίζω να προσπαθώ να κινούμαι προς το φως.
Αν σε μια άλλη ζωή επιστρέφατε ως πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, τι θα ήσασταν; Λατρεύω τις πεταλούδες, τα στάδια μεταμόρφωσης. Και τις μέλισσες επειδή είναι πάντα απασχολημένες. Μόνο που μέχρι να επιστρέψω εγώ, δεν θα υπάρχουν πια μέλισσες.
Τι απεχθάνεστε περισσότερο; Τις τράπεζες, τις εταιρείες ενυπόθηκων δανείων, τους απατεώνες.
Τι σας θλίβει περισσότερο; Αυτήν τη στιγμή, ότι η Τίνα Λούσι, το σκυλί μου, δεν είναι πια μαζί μου. Την έχασα πριν από έξι μήνες.
Πώς θα θέλατε να πεθάνετε; Δεν το έχω σκεφτεί.