Γιώργος Ρόρρης: «Ο κόσμος είναι το πρόσχημα για τον Βελάσκεθ»

Γιώργος Ρόρρης: «Ο κόσμος είναι το πρόσχημα για τον Βελάσκεθ»

5' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στο Grand Palais του Παρισιού φιλοξενείται, από τον περασμένο Μάρτιο και μέχρι τις 13 Ιουλίου, μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις που έχουν φιλοξενηθεί ποτέ στη γαλλική πρωτεύουσα. Είναι η πρώτη μονογραφική έκθεση έργων του Ισπανού ζωγράφου Ντιέγκο Βελάσκεθ (1599 – 1660) που διοργανώνεται στο Παρίσι. Ολοκληρώθηκε με ορισμένες δυσκολίες, αφού κάποια σημαντικά έργα του «ζωγράφου των ζωγράφων» δεν επιτρέπεται να μετακινηθούν από το ισπανικό μουσείο του Prado. Για παράδειγμα, οι διοργανωτές δεν επιχείρησαν καν να ζητήσουν το περίφημο έργο Las Meninas «από σεβασμό προς το ισπανικό μουσείο», όπως τονίζουν.

Τελικά, η έκθεση του Ντιέγκο Βελάσκεθ αποκαλύπτει με θαυμαστό τρόπο την ιδιοφυΐα του, τον διάλογο της τέχνης του με τη ζωγραφική και τους δημιουργούς της εποχής του Μπαρόκ, αλλά και τον τρόπο που το βλέμμα του επηρέασε και άλλαξε την τέχνη των επόμενων αιώνων, κυρίως το κίνημα του ιμπρεσιονισμού και τη μοντέρνα τέχνη.

Πρόσφατα είχαμε την τύχη να συναντηθούμε στο Παρίσι με τον σημαντικό Ελληνα ζωγράφο Γιώργο Ρόρρη, ο οποίος δέχτηκε να μας μιλήσει, σ’ ένα από τα φιλόξενα καφέ του Saint-Germain-des-Prés, για την έκθεση του Βελάσκεθ, λίγες μόνο ώρες μετά την επίσκεψή του στο Grand Palais.

– Ποια είναι η γενική εντύπωση που αποκομίσατε από την έκθεση;

– Περίμενα λιγότερα έργα. Και με λιγότερα, πάλι ευχαριστημένος θα ήμουν. Κάποιες στιγμές, λόγω της κοσμοσυρροής, τα έβλεπες με δυσκολία. Σήμερα είδα καλύτερα το πορτρέτο του Πάπα Ιννοκέντιου Ι΄. Προχθές, είχε έναν φύλακα με υπερβολική αίσθηση του καθήκοντος, ο οποίος δεν σε άφηνε να πλησιάσεις, παρά μόνο σε απόσταση δύο μέτρων. Πάντως, όσο κι αν έχεις μελετήσει το έργο ενός ζωγράφου από τα βιβλία, μόνο μπροστά από τους πίνακές του καταλαβαίνεις τι είναι η ζωγραφική του.

– Εκτός από τα έργα του Βελάσκεθ βλέπουμε αρκετά έργα μαθητών του, αλλά και ζωγράφων που επιχείρησαν να αποδώσουν με τον δικό τους τρόπο κάποια από τα θέματά του; Θεωρείτε επιτυχημένη αυτή τη συνύπαρξη;

– Η έκθεση περιλαμβάνει ορισμένα έργα ζωγράφων που ήταν δάσκαλοι του Βελάσκεθ, συγκαιρινών του ζωγράφων και μαθητών του. Βέβαια, μαθητές πολλούς δεν είχε. Ούτε και δική του Σχολή, όπως ο Ρούμπενς. Δεν ανέλαβε, επίσης, μεγάλες παραγγελίες όπως ο Ρούμπενς ή ο Τισιανός. Δεν δούλεψε για τους μονάρχες της Ευρώπης, παρά μόνο για τον Ισπανό βασιλιά, τον Φίλιππο Δ΄ και τη βασιλική αυλή. Παρουσιάζονται ορισμένα από τα πρώτα του έργα, τα οποία είναι επηρεασμένα από τον δάσκαλό του, τον γνωστό Ισπανό ζωγράφο Φρανθίσκο Πατσέκο. Εχουμε την ευκαιρία να δούμε ξεκάθαρα την υπεροχή του μαθητή έναντι του δασκάλου. Κάτι ανάλογο παρατηρείς και στην περίφημη Βάπτιση του Ιησού του Βερόκιο, στο οποίο ο Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει ζωγραφίσει μοναχά το κεφαλάκι ενός αγγέλου. Εκεί φαίνεται το μεγαλείο του Ντα Βίντσι.

– Το Πορτρέτο του Πάπα Ιννοκέντιου Ι΄ είναι έργο ιστορικής σημασίας. Ποια είναι η μοναδικότητά του;

– H μοναδικότητά του βρίσκεται στην τόλμη του ζωγράφου να απεικονίσει έναν άνθρωπο που ενσαρκώνει με δυναμικό τρόπο την εικόνα της εξουσίας. Ο Πάπας φαντάζει σαν ένας άνθρωπος κακός, μοχθηρός. Δεν αντέχεις να τον κοιτάξεις αρκετή ώρα κατάματα, σε τρομάζει. Το σχόλιο του Πάπα, όταν του έδειξαν πρώτη φορά το πορτρέτο του, ήταν: «Troppo vero!» (αρκετά αληθινό). Γενικότερα, έχει κανείς την εντύπωση πως ο Βελάσκεθ, όπως και ο Μπονάρ, δεν ζωγραφίζουν τα ίδια τα πράγματα, αλλά την αύρα των πραγμάτων. Η τέχνη τους μοιάζει να ζωγραφίζει τον αέρα που υπάρχει γύρω από τα πράγματα, κάτι πολύ σπάνιο και δείγμα σπουδαίας ζωγραφικής. Ακριβώς επειδή τα υπαινίσσεται, και δεν στέκεται να μιλήσει κοινότοπα γι’ αυτά.

– Πώς αισθάνεται ένας σύγχρονος ζωγράφος μπροστά στο έργο του Βελάσκεθ;

– Τώρα που ήρθα εδώ, αισθάνθηκα την εκμηδένιση μπροστά στο σπουδαίο έργο. Μπορώ να το αναγνώσω, να το καταλάβω, να παρατηρήσω κάποια στοιχεία που παλαιότερα δεν μπορούσα να δω. Αυτό που θαυμάζω σε εκείνον, και το έχω δει και στον Καραβάτζιο και σε κάθε μεγάλο ζωγράφο, είναι ότι όταν θέλει να παραστήσει μια μορφή φωτεινή μέσα σε ένα σκοτεινό περιβάλλον παρεμβάλλει, μεταξύ της μορφής και του σκοτεινού φόντου, ένα απροσδιόριστο και σχεδόν αδιόρατο για τον μέσο θεατή, διάστημα. Εναν τόνο ούτε φωτεινό ούτε σκοτεινό. Με αυτήν τη χειρονομία, με το ελάχιστο φως, υποδηλώνει ότι η μορφή αφήνει μια αύρα γύρω της.

– Μπορεί να τη μιμηθεί εύκολα αυτή τη χειρονομία ένας ζωγράφος;

– Υπάρχει μια σπουδή για το πορτρέτο του Πάπα που δείχνει ότι ένα μέρος του ζωγραφίστηκε εκ του φυσικού. Θα τού πόζαρε για λίγο ο Πάπας και το υπόλοιπο μέρος του έργου θα το ολοκλήρωσε μόνος του. Στην άκρη του προφίλ του Πάπα, από τη μεριά που βλέπουμε να φωτίζεται λίγο, ενώ δίπλα να είναι σκοτεινό, υπάρχει ένα διάστημα δυο χιλιοστών που το φως δεν είναι ακριβώς μαύρο: είναι ένα σκούρο χρώμα, αρκετά πιο φωτεινό από το μαύρο, σχεδόν καφέ. Εκείνη τη στιγμή, σαν η ψυχή ή το πνεύμα του ζωγράφου να κατανόησε ότι οφείλει να επιτρέψει μια αμφιταλάντευση του πνεύματος και του βλέμματος. Πιθανόν, να θεώρησε ότι θα περιόριζε σε μια πολύ σκληρή και ηλίθια μόνωση το φαινόμενο του χάους που υπάρχει πίσω από τη μορφή, και το φαινόμενο της μορφής που βλέπουμε μπροστά. Αν δει κανείς το περίφημο γυμνό του, την Αφροδίτη μπροστά στον καθρέφτη, το γυμνό σώμα μοιάζει να εξατμίζεται. Την ίδια στιγμή έχει μεγάλη στερεότητα και πειθώ. Είναι πολύ ερωτικό έργο.

– Ποια ζωγραφικά στοιχεία το καθιστούν ερωτικό;

– Είναι η βαθιά κατανόηση του θαύματος που βλέπω μπροστά μου, μια πάρα πολύ όμορφη γυναίκα, την οποία τη βλέπω στην Ισπανία της Ιεράς Εξέτασης, το 1645. Αυτό που το κάνει ερωτικό είναι η αμφιβολία, η αμφιταλάντευση, η αμφισημία του. Δεν το περιορίζει, δεν το κλείνει, και εκεί αισθάνεσαι ότι η σάρκα είναι αφροπλασμένη, που λέγανε παλιά οι Ελληνες ποιητές. Η ερμηνεία του σώματος είναι δείγμα μεγάλης ζωγραφικής οικονομίας: η ακρίβεια και ο πλούτος των άψογα χρωματισμένων γκρι αρκούν για να αποδώσουν την ομοιογένεια, τη σαφήνεια αλλά και την υπέρβαση της πραγματικότητας.

Σε αρκετά έργα του οι εξασκημένοι θεατές μπορούν να αναγνωρίσουν στοιχεία από όλο το φάσμα της ζωγραφικής.

Αν απομονώσει κανείς μικρά τμήματα από τους πίνακες του Βελάσκεθ θα βρει μέσα σε αυτά όλη τη ζωγραφική. Αν πάρεις, για παράδειγμα, ένα κομμάτι από το φόρεμα της πριγκίπισσας Μαργαρίτας, της κόρης του βασιλιά, θα δεις λεπτομέρειες που παραπέμπουν στην peinture informelle: πινελιές ακανόνιστες από κοντά, οι οποίες από μακριά αποκτούν νόημα, οργανώνονται με έναν θαυμαστό τρόπο και γίνονται διαμάντια, στολίδια ή πτυχές του ρούχου. Η ζωγραφική του ισορροπεί στα όρια της εξαΰλωσης και της στερεότητας. Ο κόσμος είναι το πρόσχημα για τον Βελάσκεθ. Το αντικείμενο του ενδιαφέροντός είναι ο πίνακας, το κομμάτι του μουσαμά το οποίο επεξεργάζεται. Δεν γίνεται δούλος της πραγματικότητας. Η μορφή δεν παραμένει περίκλειστη μέσα στο φόντο αλλά διαχέεται μέσα σε αυτό. Ο Βελάσκεθ κάνει μια ζωγραφική η οποία, αν και είναι πολύ στιβαρή, ανοίγεται προς το Διάστημα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή