Σε καλύτερη βάση τώρα οι σχέσεις μας με την Ελλάδα
Εντι Ράμα, ηγέτης Σοσιαλιστικού Κόμματος ΑλβανίαςΗ πολιτική δεν θα
πρέπει να αφήνεται αποκλειστικά στα χέρια των πολιτικών
Του Δημητρη Pηγοπουλου
Στο πεζοδρόμιο της οδού Ηρακλειδών, στην είσοδο του Πολιτιστικού
Κέντρου «Μελίνα», συντροφιές καλοντυμένων Αλβανών σχηματίζουν
μικρούς κύκλους. Κουβεντιάζουν χαμηλόφωνα, σχεδόν ψιθυρίζουν και
όταν κάποια στιγμή ένα όχημα μεγάλου κυβισμού σταθμεύει στον δρόμο
η συγκρατημένη ένταση εκδηλώνεται. Από το αυτοκίνητο προβάλλει ένας
ψηλός, επιβλητικός άντρας.
Είναι ο Εντι Ράμα, ο 48χρονος αρχηγός της αλβανικής
αντιπολίτευσης, που βρέθηκε για λίγες ημέρες στην Ελλάδα με μια
ιδιότητα που γνωρίζουν ελάχιστοι: είναι ζωγράφος και συμμετέχει
μαζί με άλλους καλλιτέχνες σε ομαδική έκθεση που συνδιοργανώνει η
περιβαλλοντική οργάνωση «Ελλάδα Καθαρή» με τον Δήμο Αθηναίων.
Ηταν η καλλιτεχνική του ευαισθησία που τροφοδότησε το όραμά του
για να μεταμορφώσει τα Τίρανα κατά τη διάρκεια της εντεκάχρονης
δημαρχιακής του θητείας. Ναι, είναι ο άνθρωπος που έγινε γνωστός
από το πρόγραμμα ανακαίνισης των όψεων μεγάλου αριθμού άχαρων
πολυκατοικιών χρησιμοποιώντας έντονα χρώματα. Καθάρισε τον ποταμό
Λάνα που διασχίζει την πόλη, γκρεμίζοντας αυθαίρετα και
παραπήγματα.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η φήμη του επιτυχημένου
δημάρχου που τον ακολουθεί διεθνώς σκιάζεται στο εσωτερικό από
καταγγελίες για κακοδιαχείριση στον δήμο. Ενώ η έντονη αντιπαλότητά
του με τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Σαλί Μπερίσα απογοήτευσε
πολλούς Δυτικούς που είχαν στηρίξει πολλές προσδοκίες στον
«Ευρωπαίο» Ράμα.
Το 2009 ως υποψήφιος πια του Σοσιαλιστικού Κόμματος χάνει τις
εκλογές στο νήμα από το Δημοκρατικό Κόμμα και κατηγορεί τον Μπερίσα
για νοθεία. Δύο χρόνια αργότερα το κλίμα επιβαρύνεται σοβαρά. Στις
εκλογές για τον Δήμο Τιράνων ο Ράμα είναι ξανά υποψήφιος. Στην
πρώτη καταμέτρηση φαίνεται ότι επανεκλέγεται με μόλις δέκα ψήφους
διαφορά. Τελικά θα διαταχθεί επαναμέτρηση και το αποτέλεσμα
ανατρέπεται, με αποτέλεσμα να εκλεγεί ο εκλεκτός του Μπερίσα. Ο
Ράμα καλεί τον λαό σε διαδηλώσεις. Τρεις διαδηλωτές χάνουν τη ζωή
τους.
Σήμερα ο Ράμα ετοιμάζεται για τις βουλευτικές εκλογές του 2013.
Από το roof garden της «Μεγάλης Βρεταννίας» η Αθήνα μοιάζει μια
ευτυχισμένη πόλη. Και ο συνομιλητής μου κι εγώ γνωρίζουμε πολύ καλά
ότι δεν είναι έτσι.
– Στην Ελλάδα έχουμε την αίσθηση ότι η Αλβανία έχει μείνει έξω
από το κάδρο της κρίσης.
– Εχετε δίκιο, εν μέρει όμως. Στην αρχή της διεθνούς οικονομικής
κρίσης η Αλβανία δεν επηρεάστηκε σημαντικά. Και αυτό γιατί η
αλβανική οικονομία είναι ακόμα μια σχετικά «κλειστή» οικονομία.
Ακόμα και τώρα ένα μεγάλο τμήμα της διακίνησης κεφαλαίων βασίζεται
στα μετρητά. Αυτό μας προστάτευσε τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Υπάρχει
όμως ένα μεγάλο «αλλά». Πρέπει να σημειώσετε ότι ένα μεγάλο τμήμα
της οικονομίας μας βασίζεται στα εμβάσματα των Αλβανών που ζουν και
εργάζονται στο εξωτερικό, κυρίως στην Ελλάδα και στην Ιταλία.
Επίσης έχουμε έναν ιδιωτικό τομέα που δεν παράγει αλλά βασίζεται
στις εισαγωγές, με αποτέλεσμα οι τιμές να ανεβαίνουν. Η ανεργία
είναι αρκετά υψηλή. Επισήμως υπολογίζεται στο 13%, αλλά σκεφθείτε
ότι αντιστοιχεί στον αριθμό των ανθρώπων που θα χτυπήσουν την πόρτα
κάποιας σχετικής κρατικής υπηρεσίας. Αυτό δεν συμβαίνει πάντα,
επομένως βρισκόμαστε πολύ πιο ψηλά από το 13%. Επίσης έχουμε το
ελληνικό πρόβλημα των αναξιόπιστων στατιστικών στοιχείων. Υπάρχουν
σοβαρές ενδείξεις έλλειψης ρευστότητας και ανησυχητικά σημάδια ως
προς την αύξηση του δημόσιου χρέους. Επισήμως κινείται στην περιοχή
του 60%, αλλά είναι βέβαιο ότι έχουμε ξεπεράσει το 100%.
– Η Αλβανία αναμένει να αναβαθμιστεί από την Ε.Ε. σε υποψήφια
προς ένταξη χώρα. Τι χρειάζεται να γίνει για να κάνει η χώρα το
επόμενο βήμα;
– Να αποδείξουμε κατ’ αρχήν ότι είμαστε σε θέση να διεξαγάγουμε
τίμιες και ελεύθερες εκλογές. Και όχι μόνο αυτό. Γνωρίζετε ότι ο
τρόπος που έγιναν οι εκλογές στα Τίρανα το 2011 δεν ήταν μια
αξιόπιστη διαδικασία. Αυτό που έχει μπροστά της η χώρα είναι πολύ
σημαντικό. Για να εγκριθεί η υποψηφιότητα ένταξης στην Ε.Ε. μέχρι
το φθινόπωρο είμαστε υποχρεωμένοι να προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες
μεταρρυθμίσεις που αφορούν τις εκλογές, τον τρόπο λειτουργίας του
κοινοβουλίου και όχι μόνο. Πρέπει να σας πω, αν δεν το γνωρίζετε,
ότι ήδη δύο φορές η Ε.Ε. έχει απορρίψει αντίστοιχες αιτήσεις της
αλβανικής κυβέρνησης.
Δεν υπάρχει κύμα επιστροφής Αλβανών από τη χώρα σας
Ο Εντι Ράμα έρχεται συχνά στην Ελλάδα και διατηρεί καλές επαφές
με τη μεγάλη αλβανική κοινότητα. Στην Αθήνα ο Ράμα είχε συναντήσεις
με μέλη του αλβανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος που ζουν στην
Ελλάδα.
Σπεύδω να τον ρωτήσω αν ισχύει αυτό που λέγεται συχνά στα
ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, ότι δηλαδή σημαντικός αριθμός
Αλβανών, απογοητευμένος από την ανεργία και τις οικονομικές
δυσκολίες της Ελλάδας, επαναπατρίζεται. Οσο του αναλύω την ελληνική
«εικόνα», με ακούει σκεπτικός.
«Ναι, γνωρίζω ανθρώπους που αντιμετώπισαν προβλήματα με τη
δουλειά τους εδώ και πήραν την απόφαση να επιστρέψουν. Αυτό όμως
δεν σημαίνει ότι μπορούμε να μιλάμε για κύμα επιστροφής Αλβανών από
την Ελλάδα. Ξέρω περιπτώσεις Αλβανών που επιστρέφουν στην Αλβανία,
αλλά δεν βρίσκουν αυτό που περίμεναν και γυρίζουν στην Ελλάδα. Οπως
ξέρω οικογένειες που επιστρέφουν στην Αλβανία, αλλά ο άντρας
παραμένει στην Ελλάδα για να ψάξει εργασία. Σίγουρα είναι μια
σύνθετη κατάσταση, αλλά οπωσδήποτε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για
κύμα φυγής από την Ελλάδα.
– Θα ήταν επιθυμητό από την Αλβανία ένα κύμα επιστροφής
μεταναστών;
– Δεν μπορώ να απαντήσω με ένα «ναι» ή με ένα «όχι». Υπάρχουν
θετικές και αρνητικές συνέπειες. Θα ήταν θετικό, γιατί θα έφερναν
μαζί τους ρευστότητα. Χρήματα που αυτήν τη στιγμή βρίσκονται
τοποθετημένα σε ελληνικές τράπεζες θα επαναπατριστούν και αυτό θα
ήταν μια ένεση ρευστότητας για το τραπεζικό μας σύστημα. Από την
άλλη, μια μαζική επιστροφή Αλβανών μεταναστών θα σηματοδοτούσε
αύξηση της ανεργίας.
– Πολλές βαλκανικές χώρες μαστίζονται από φαινόμενα διαφθοράς.
Ποια είναι η κατάσταση στη Αλβανία;
– Δεν εξαιρούμαστε από τη γενική εικόνα. Φυσικά, οι αναλογίες
είναι διαφορετικές. Υπάρχουν μαθήματα που πρέπει να πάρουμε από την
ελληνική κατάσταση. Εχουμε συμπτώματα απ’ όσα ήδη συμβαίνουν στην
Ελλάδα. Δεν θα μου έκανε εντύπωση εάν η Αλβανία αντιμετώπιζε
παρόμοια ζητήματα στο μέλλον. Το αντίθετο θα έλεγα, οφείλουμε να
είμαστε προετοιμασμένοι, αν και επαναλαμβάνω οι αναλογίες είναι
διαφορετικές κυρίως λόγω των διαφορών στον τρόπο που είναι
ανεπτυγμένες οι οικονομίες μας. Εχουμε μεγάλη μαύρη οικονομία,
διεφθαρμένο δημόσιο τομέα και απεγνωσμένη ανάγκη για διαρθρωτικές
αλλαγές. Κάτι άλλο, που δεν γνωρίζω αν ισχύει στην Ελλάδα, είναι
ότι στην Αλβανία έχουμε σημαντική έλλειψη αξιοπιστίας της
Δικαιοσύνης.
Η πολιτική ένωση της Ε.Ε. είναι η μόνη λύση που έχουμε μπροστά
μας
– Τι θα συμβουλεύατε έναν Αλβανό που ζει στην Ελλάδα; Να γυρίσει
ή να συνεχίσει τη ζωή του εδώ;
– Πολύ δύσκολη ερώτηση. Είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις. Στην
αρχή ήταν δύσκολα γι’ αυτούς. Ορισμένοι έζησαν φαινόμενα κακής
συμπεριφοράς και από την άλλη σήμερα αναγνωρίζεται η συνεισφορά
τους στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και η σταδιακή τους
ένταξη στην ελληνική κοινωνία. Η ζωή τους χτίστηκε εδώ αφού άφησαν
πίσω τους τις πρώτες δύσκολες ημέρες και χρόνια. Επίσης, δεν είναι
ότι στην Αλβανία σήμερα τους περιμένει μια ιδανική κατάσταση. Θα
ήταν ωραίο να μπορούσαμε να καλωσορίσουμε όλους αυτούς τους
ανθρώπους πίσω στην πατρίδα τους, να τους προσφέρουμε δουλειά, να
τους προσφέρουμε μια καλύτερη ζωή, καλές υπηρεσίες ή ένα καλό
εκπαιδευτικό σύστημα για τα παιδιά τους, αλλά δυστυχώς δεν είναι
εύκολο να το κάνουμε.
– Και τι θα συμβουλεύατε έναν Ελληνα που σκέφτεται να αφήσει τη
χώρα του για να ζήσει σε έναν τόπο με λιγότερα οικονομικά
προβλήματα;
– Νομίζω ότι δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να συμβουλεύσω
έναν Ελληνα. Αλλά πιστεύω ότι η Ελλάδα τώρα δοκιμάζεται από έναν
ταχύτατα μεταδιδόμενο κυνισμό σε σχέση με την πολιτική και τους
πολιτικούς. Είναι πολύ λυπηρό να παρακολουθείς πόσο δύσκολη έχει
γίνει η ζωή ενός πολιτικού, ειδικά στην Ελλάδα. Ασφαλώς, υπάρχει
ανάγκη για επείγουσες αλλαγές στην κοινωνία, αλλά νομίζω ότι η
πολιτική θα είναι το πιο κατάλληλο εργαλείο για να λύνεις
προβλήματα, και ο κόσμος θα πρέπει να είναι πιο ενεργός στην
πολιτική ζωή και να καταλάβει ότι η πολιτική δεν θα πρέπει να
αφήνεται αποκλειστικά στα χέρια των πολιτικών, αλλά να μοιράζεται η
«δουλειά» ανάμεσα σε πολιτικούς και ενεργούς πολίτες. Αν η Ελλάδα
χρειάζεται αλλαγές άμεσα, τότε οι νεότερες γενιές έχουν κάποιο ρόλο
να διαδραματίσουν. Αν τα αφήσουν για άλλη μια φορά όλα στους
πολιτικούς, υπάρχει πιθανότητα να μην τους αρέσουν πολύ όσα συμβούν
στη χώρα. Οσο περισσότεροι νέοι άνθρωποι (νέοι όχι μόνο ως προς την
ηλικία, αλλά με την έννοια των μη επαγγελματιών της πολιτικής)
αναμειχθούν στην πολιτική, τόσο περισσότερες ελπίδες υπάρχουν τα
πράγματα να οδηγηθούν σε μια πιο επιθυμητή κατεύθυνση.
– Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις έχουν περάσει από σαράντα κύματα.–
Εχουμε πολύ καλύτερη βάση τώρα. Αυτό που μας έλειψε όλα αυτά τα
χρόνια ήταν μια πιο ευρωπαϊκή και πολιτισμική διάσταση στις μεταξύ
μας σχέσεις. Ηταν σχέσεις που βασίστηκαν υπερβολικά στην οικονομία,
οι Αλβανοί μετανάστες από τη μία και από την άλλη ελληνικές
ιδιωτικές εταιρείες που ήρθαν στην Αλβανία να επενδύσουν. Δυστυχώς,
ατρόφησαν άλλες διαστάσεις που θα μας έφερναν πιο κοντά. Και όταν
λέω καλύτερες βάσεις, εννοώ τη βελτίωση της εικόνας των Αλβανών
στην Ελλάδα και το γεγονός ότι απομακρυνόμαστε χρονικά από
περιόδους έντασης και παρεξηγήσεων.
– Πώς αισθάνεστε βλέποντας την Ελλάδα να παίρνει έναν τόσο
δύσκολο δρόμο;
– Την ξέρω καλά και μου αρέσει η Ελλάδα. Η Ελλάδα ήταν οι πρώτες
εικόνες για το πώς μπορεί να είναι ένας άλλος κόσμος πέρα από τη
φυλακή που μας είχε κλείσει το προηγούμενο καθεστώς. Ηταν η πρώτη
χώρα πέρα από τα σύνορα. Φυσικά στενοχωριέμαι. Αλλά προσοχή. Είμαι
σίγουρος ότι είναι μια στιγμή μέσα στον ρου της Ιστορίας, δεν είναι
το τέλος του κόσμου. Είμαι πεπεισμένος ότι μέσα από μια τόσο
δύσκολη κατάσταση θα ανατείλει μια νέα Ελλάδα. Και οι κρίσεις είναι
από τη μια πλευρά αγώνας μέσα στο σκοτάδι, αλλά από την άλλη είναι
και η ευκαιρία να πετάξεις ψηλότερα.
Μέρες αβεβαιότητας
– Πώς φαντάζεστε την Αλβανία σε δέκα χρόνια από σήμερα;
– Αν μου κάνατε την ερώτηση πριν από τρία χρόνια, η απάντηση θα
ήταν πολύ πιο εύκολη. Τώρα όμως η κατάσταση έχει περιπλεχθεί σε
τέτοιο βαθμό, που κάθε απάντηση καθίσταται εντελώς έωλη. Η εξέλιξη
της Ευρώπης εμφανιζόταν ευθύγραμμη και ώς ένα βαθμό προβλέψιμη.
Αυτό τώρα δεν το έχουμε. Ζούμε ημέρες μεγάλης αβεβαιότητας. Αν δεν
μπορούμε να φανταστούμε την Ευρώπη σε δέκα χρόνια από σήμερα, το
ίδιο ισχύει και για την Αλβανία, καθώς το εξωτερικό περιβάλλον, ένα
περιβάλλον όπου θέλουμε σύντομα να αποτελούμε επίσημο μέρος του,
παρουσιάζει εξαιρετικά ρευστή εικόνα. Θέλουμε να είμαστε κομμάτι
της Ευρώπης και είναι σημαντικό για εμάς να μη χάσει η Ευρώπη τη
σημερινή της μορφή. Δεν θέλουμε η Ευρώπη να χάσει την Ελλάδα και
δεν θέλουμε η Ελλάδα να χάσει την Ευρώπη. Αν πάμε προς αυτήν την
κατεύθυνση, όλα τα σενάρια είναι ανοικτά.
– Είστε υπέρ μιας εμβάθυνσης της πολιτικής ένωσης της Ε.Ε.;
– Κατά τη γνώμη μου, δεν τίθεται σήμερα θέμα αν είναι κανείς
υπέρ ή κατά. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Είναι η μόνη λύση που έχουμε
μπροστά μας.
– Εχετε αναμνήσεις από το κομμουνιστικό καθεστώς. Τι
θυμάστε;
– Ηταν κάτι σκληρό.
– Το βιώνατε ως τέτοιο ή το ανακαλύψατε αργότερα, με το άνοιγμα
των συνόρων;
– Οχι, το βιώναμε. Είχαμε συνείδηση του τι περνάμε.
Η συνάντηση
Δεν ήταν τόσο εύκολο να συναντήσουμε τον Εντι Ράμα τις δύο
ημέρες που βρισκόταν στην Αθήνα. Πολύ περισσότερο να γευματίσουμε
μαζί. Πολλές προσκλήσεις και ελάχιστος ελεύθερος χρόνος. Τελικά τα
καταφέραμε το προηγούμενο Σάββατο, στο roof garden της «Μεγάλης
Βρεταννίας», αργά το απόγευμα, την ώρα που ο ήλιος χανόταν πίσω από
την Ακρόπολη. Ετσι απολαύσαμε αυτός τον εσπρέσο του κι εγώ έναν
ανάμεικτο φρέσκο χυμό κάτω από τις πιο ιδανικές αθηναϊκές συνθήκες.
Ηταν σαφές από τον λογαριασμό ότι πληρώναμε το περιβάλλον
πολυτελείας και την απαράμιλλη θέα: 18,5 ευρώ.
Oι σταθμοί του
1964
Γεννιέται στα Τίρανα.
1980
Γίνεται βασικός στην ομάδα μπάσκετ της Ντιναμό Τιράνων και
παίζει στην εθνική ομάδα της Αλβανίας.
1991
Μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος συμμετέχει στο
φοιτητικό κίνημα.
1994
Φεύγει για τη Γαλλία όπου δίνει βάρος στις καλλιτεχνικές του
ανησυχίες.
1998
Ο τότε πρωθυπουργός Φάτος Νάνο τον χρίζει υπουργό Πολιτισμού,
Τουρισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας.
2000
Εκλέγεται δήμαρχος Τιράνων.
2004
Ανακηρύσσεται World Mayor (Δήμαρχος του Κόσμου).
2005
Αναλαμβάνει επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος της
Αλβανίας.
2009
Χάνει στο νήμα την πρωθυπουργία από τον Σαλί Μπερίσα.
2011
Καλεί τους οπαδούς του σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις ύστερα
από την ανατροπή του εκλογικού αποτελέσματος στις εκλογές για τον
δήμο των Τιράνων.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ