Αισιοδοξία, που αγγίζει τα όρια της βεβαιότητας ότι βρισκόμαστε πολύ κοντά σε λύση του Κυπριακού, εκπέμπει ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, Εσπεν Μπαρθ Αϊντε, σε συνέντευξή του στην «Κ». Ο Νορβηγός πρώην υπ. Εξωτερικών υπογραμμίζει ότι η μεγάλη διαφορά με το αποτυχημένο σχέδιο Ανάν είναι ότι αυτή τη φορά η λύση δεν θα επιβληθεί από κάποιον τρίτο, αλλά θα είναι προϊόν συμφωνίας των ίδιων των Κυπρίων. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πολύ καλή προσωπική σχέση του προέδρου Αναστασιάδη με τον Μουσταφά Ακιντζί, για τους οποίους δηλώνει πεπεισμένος ότι επιθυμούν ειλικρινά λύση, σε αντίθεση με άλλους κατά το παρελθόν, και κάνει έμμεση αναφορά στον Τάσσο Παπαδόπουλο και τον Ραούφ Ντενκτάς. Επιμένει ότι δεν σχεδιάζει διεθνή διάσκεψη στο επικείμενο οικονομικό φόρουμ του Νταβός, αλλά αφήνει να εννοηθεί ότι η κοινή παρουσία των κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί με τους ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας, τον γ.γ. του ΟΗΕ, όπως και σημαντικών επιχειρηματιών που, όπως λέει, θα επένδυαν σε μια ενωμένη Κύπρο, μπορεί να δημιουργήσει μια επιπλέον δυναμική. Αποφεύγει να τοποθετηθεί για την εκ περιτροπής προεδρία, αν και επισημαίνει με νόημα ότι ο ίδιος κατοικεί στην Ελβετία όπου υπάρχει εναλλασσόμενη προεδρία· για τις εγγυήσεις αναγνωρίζει ότι τα «πράγματα πρέπει να αλλάξουν», ενώ για το αέριο υποστηρίζει ότι ο χειρισμός του θέματος «θα είναι ευκολότερος εάν υπάρξει λύση».
– Πώς διαγράφονται οι προοπτικές για λύση του Κυπριακού το 2016;
– Οι δύο ηγέτες θέλουν λύση. Εχουν αφιερώσει πολύ χρόνο σε αυτό. Υπήρξαν πάρα πολλές συναντήσεις: 20 μεταξύ των ιδίων, 63 μεταξύ των διαπραγματευτών και εκατοντάδες μεταξύ των συνεργατών τους. Γίνεται σοβαρή προσπάθεια. Εργαζόμαστε στις λεπτομέρειες. Κάποια από τα καλύτερα μυαλά στο νησί ξοδεύουν πολύ χρόνο για να βρουν λύσεις σε θέματα όπως οι περιουσίες κ.ά. Επίσης, η οικονομική ανάπτυξη μιας ενωμένης Κύπρου θα είναι πολύ υψηλότερη από αυτή της κάθε πλευράς χωριστά. Είναι ευκολότερος ο χειρισμός του θέματος των υδρογονανθράκων εάν έχει υπάρξει λύση. Επίσης, το διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον δεν είναι πολύ ομαλό. Σουνίτες εναντίον σιιτών, άνοδος του Ισλαμικού Κράτους, κρίση στη Συρία. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει τους Κύπριους ηγέτες να νιώθουν ότι δεν πρέπει να θεωρούν το στάτους κβο δεδομένο. Είναι κακή στιγμή για να διατηρηθεί η «μη λύση».
– Πώς βλέπετε τη σχέση των κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί;
– Είναι και οι δύο υπερήφανοι Λεμεσιανοί, είναι συνομήλικοι, έχουν πολύ καλή σχέση. Το ίδιο ισχύει και για τις ομάδες τους. Ολοι σταδιακά αλλάζουν. Δεν είναι πια οι «αντίθετες πλευρές». Η κάθε ομάδα απαντά στο κάλεσμα της Ιστορίας για την επίλυση ενός μακροχρόνιου προβλήματος.
– Θέλουν να το λύσουν, σε αντίθεση ίσως με άλλους κατά το παρελθόν;
– Ναι. Σίγουρα. Και δεν είναι μόνο κάποιοι στο παρελθόν, αλλά υπάρχουν και κάποιοι στο παρόν. Και στις δύο πλευρές το πολιτικό σκηνικό είναι περίπλοκο, αλλά οι συγκεκριμένοι ηγέτες θέλουν να το ζήτημα να λυθεί.
– Τι είναι διαφορετικό αυτή τη φορά, σε σχέση με το σχέδιο Ανάν;
– Το πιο σημαντικό είναι πως τα έγγραφα με τα σημεία όπου συμφωνούν προέρχονται από τους ίδιους. Στο τέλος μιας συνάντησης, η μια πλευρά συντάσσει το κείμενο και στη συνέχεια το στέλνει στην άλλη η οποία καταθέτει τις επισημάνσεις της. Οι ίδιοι γράφουν τα πάντα. Κι έχουν μια πολύ πραγματιστική προσέγγιση. Δεν είναι δικά μου έγγραφα, αλλά δικά τους. Είμαστε εκεί για να διευκολύνουμε, αλλά υπάρχει η αίσθηση της ιδιοκτησίας που αποτελεί και τη μεγάλη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν. Δεν επικρίνω κανέναν. Ολοι μαθαίνουμε από την Ιστορία. Τότε υπήρχε μια υπερβολική αίσθηση ότι το σχέδιο ήταν κάποιου άλλου. Οι δύο ηγέτες θα πρέπει να μπορούν να υπερασπισθούν κάθε γραμμή της συμφωνίας. Δεν θα μπορούν να επικρίνουν τους ξένους, γιατί η συμφωνία δεν θα έχει συνταχθεί από ξένους.
– Αλλες διαφορές σε σχέση με το 2004;
– Δεν υπάρχουν προεδρικές εκλογές στις δύο κοινότητες το προσεχές διάστημα. Ετσι, έχουν τον χρόνο οι δυο τους να κλείσουν τη συμφωνία. Ο Αναστασιάδης είναι ενισχυμένος από τον χειρισμό της οικονομικής κρίσης. Η διαφορά από τον Ντενκτάς σε σχέση με τον Ακιντζί είναι αρκετά σημαντική, ενώ πιθανότατα το ίδιο ισχύει και μεταξύ Παπαδόπουλου και Αναστασιάδη. Ολα αυτά δημιουργούν μια σχετική προβλεψιμότητα.
Η εκ περιτροπής προεδρία
– Η λύση θα προβλέπει εκ περιτροπής προεδρία;
– Θα υποστηρίξω αυτό το οποίο θα συμφωνήσουν οι δύο ηγέτες. Είναι ένα από τα ελάχιστα ανοιχτά σημεία στον τομέα της διακυβέρνησης. Είναι βεβαίως πολύ σημαντικό. Ομως, έχουν συμφωνήσει σε πολλά όπως η σύνθεση της Γερουσίας, της Κάτω Βουλής και του Δικαστικού Σώματος. Τα πράγματα προχωρούν καλά. Ολο και περισσότερα ζητήματα κλείνουν και είναι πλέον πίσω μας. Η κάθε πλευρά καλείται να συμβιβασθεί. Δεν μπορεί να έχει 100% επιτυχία σε σχέση με τις θέσεις με τις οποίες ξεκίνησε, διότι σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρχει συμφωνία. Αυτός ο χειρισμός είναι δική τους δουλειά. Δεν θα το κάνουμε εμείς αυτό.
– Είναι δύσκολο να δεχθείς ως πρόεδρο τον εκπρόσωπο του 20% ή ακόμη και του 25%. Αντιπρόεδρος με μεγάλες εξουσίες, ίσως. Αλλά πρόεδρος;
– Εγώ κατοικώ στην Ελβετία όπου έχουν εναλλασσόμενη προεδρία. Κάποιες φορές ο πρόεδρος είναι γαλλόφωνος. Αυτό που έχει σημασία είναι τι είδους πρόεδρος θα είναι και αν θα έχει ευρείες εξουσίες. Από τον Γερμανό μέχρι τον Γάλλο πρόεδρο υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Δεν έχω θέση επ’ αυτού. Αυτό στο οποίο έχω λόγο είναι να συμβάλω ώστε να υπάρξει ένα πολιτικό σύστημα το οποίο θα λειτουργεί αποτελεσματικά. Το πιο επικίνδυνο είναι το σύστημα να παράγει αδιέξοδα. Εχουμε εργασθεί πολύ για τη δημιουργία μηχανισμών επίλυσης αδιεξόδων γιατί αυτά σταδιακά υποσκάπτουν όλο το οικοδόμημα και αυτό μας φέρνει στην προηγούμενη συζήτηση ότι η ασφάλεια αφορά πολύ περισσότερα από τις εγγυήσεις. Πρέπει όλοι να αισθάνονται ότι μπορούν να ζήσουν μαζί, αλλά και να διατηρηθούν και ως κοινότητα.
Ελκυστική για επενδύσεις η ενωμένη Κύπρος
– Γιατί χρειάζονται εγγυήσεις; Εναντι ποίου; Μια τρίτη χώρα να έχει δικαίωμα επέμβασης σε μέλος της Ε.Ε.;
– Στοχεύουμε σε μια λύση στον τομέα της ασφάλειας και των εγγυήσεων όπου και οι δύο κοινότητες θα αισθάνονται ασφαλείς, χωρίς να αναζητούν την ασφάλειά τους σε βάρος της άλλης πλευράς. Αυτό σημαίνει ότι η σημερινή σχέση πρέπει να αλλάξει. Η πραγματικότητα είναι πως το κλειδί σε αυτό το θέμα ίσως να μη βρίσκεται στο κεφάλαιο της ασφάλειας, αλλά στη συνολική λύση, διότι σε όλα τα θέματα, από τη διακυβέρνηση μέχρι τις περιουσίες, θα εκπέμπει κάποια πράγματα σε ό,τι αφορά τη συνέχεια και τις αλλαγές που απαιτούνται. Οσο περισσότερη αίσθηση ασφάλειας επιτευχθεί στο μη στρατιωτικό επίπεδο τόσο πιο εύκολο θα είναι να δουλέψουμε στο θέμα της ασφάλειας στην καθαρά στρατιωτική του διάσταση. Ισως να έχω κάποιες ιδέες στο θέμα αυτό, αλλά είμαι προσεκτικός στο να μην πω κάτι. Στο επίπεδο της Ε.Ε., υπάρχουν πολλές περιπτώσεις με συγκεκριμένο σκηνικό ασφαλείας. Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες είχαν καλωσορίσει αμερικανικές δυνάμεις στο έδαφός τους.
– Είναι λίγο διαφορετικό. Αυτές οι χώρες οικειοθελώς δέχθηκαν τις αμερικανικές δυνάμεις, κάτι που δεν ισχύει με τις τουρκικές στην Κύπρο.
– Αντιλαμβάνομαι απολύτως ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν. Η ίδια η Κύπρος πρέπει να βρει τη δική της λύση στο θέμα και οι εγγυήτριες δυνάμεις, που καλώς ή κακώς υπάρχουν σήμερα, θα πρέπει να αποφασίσουν μια διαδικασία είτε διατήρησης είτε αναπροσαρμογής είτε τερματισμού. Παρότι πολλοί γράφουν περί διάσκεψης, εγώ δεν έχω ποτέ προτείνει κάτι τέτοιο. Απλά όλοι γνωρίζουμε ότι οι εγγυήτριες δυνάμεις θα πρέπει να εμπλακούν με κάποιο τρόπο.
– Μια και αναφέρεσθε σε διασκέψεις, θα υπάρξουν συναντήσεις στο Νταβός; Θα είναι πολλοί εκεί.
– Οσο περισσότεροι τόσο το καλύτερο. Αλλά δεν σχεδιάζουμε κάτι μυστικό. Καθώς όλοι θα βρίσκονται στις ελβετικές Αλπεις, μπορεί να υπάρξουν. Ας δούμε τι θα γίνει. Αλλά δεν θα γίνει κάποια διάσκεψη. Θέλω να είμαι σαφής. Δεν πρόκειται να πω σε κανέναν να μη συναντηθεί με κάποιον. Πέρα από τους πολιτικούς, υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον και σε οικονομικούς και επιχειρηματικούς κύκλους. Πολλοί από αυτούς που θα είναι στο Νταβός, π.χ. επενδυτές, θέλουν να συναντηθούν με τους ηγέτες. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες είναι επιχειρηματίες που παρακολουθούν τις εξελίξεις. Μια ενωμένη Κύπρος θα είναι ελκυστικό μέρος για να επενδύσει κανείς. Είναι μια ευρωπαϊκή χώρα στο σταυροδρόμι της Ευρώπης με τη Μέση Ανατολή. Υπάρχουν μεγάλες προοπτικές. Γι’ αυτό ήθελα να είναι εκεί οι ηγέτες, να συναντήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Θα αφήσουμε τα πράγματα να κυλήσουν.
– Τι ρόλο παίζει η ενέργεια;
– Η ελπίδα μου είναι ότι μέσω μιας λύσης θα βρούμε την πιο λογική από εμπορικής άποψης λύση στο θέμα των υδρογονανθράκων. Δεν προτείνω μια συγκεκριμένη λύση, αλλά είναι πάντα υγιής εξέλιξη να βγάζει κανείς από την εξίσωση τη γεωπολιτική διάσταση, η οποία μπορεί να σε οδηγήσει να κάνεις όχι απαραίτητα την πιο σωστή επιλογή από εμπορικής άποψης. Εάν η λύση καταστήσει δυνατή μια συγκεκριμένη δίοδο μεταφοράς, θα υπάρχει και αυτή η επιλογή. Εάν υπάρξει συμφωνία, τότε για τον χειρισμό του ενεργειακού υπάρχει το ομοσπονδιακό επίπεδο, και αυτή είναι μια σύγκλιση που έχει συμφωνηθεί πριν από την άφιξη των Αναστασιάδη και Ακιντζί. Ενα θέμα που είναι πολύ διχαστικό όταν δεν υπάρχει λύση, καθίσταται εύκολο όταν έχεις λύση. Δεν λέω ότι δεν μπορείς να το διαχειρισθείς και χωρίς λύση, αλλά και ο ίδιος ο κ. Αναστασιάδης έχει πει ότι υπάρχουν προοπτικές που θα ενισχυθούν εάν υπάρξει λύση.
– Οι Ελληνοκύπριοι θα μπορούν να γυρίσουν, να αγοράσουν περιουσία;
– Για όλους αυτούς που αναρωτιούνται αν μπορούν να επιστρέψουν, η απάντηση είναι ναι, διότι θα είναι μια χώρα με ελεύθερη διακίνηση. Μπορούν να πάνε, να αγοράσουν κ.λπ. Ολοι οι Κύπριοι θα είναι πολίτες της Κύπρου, με ίσα δικαιώματα. Εδώ και πολλά χρόνια έχουν συμφωνήσει σε μια διζωνική, δικοινοτική λύση. Μπορείς να κατοικείς στην τουρκοκυπριακή Πολιτεία, αλλά να παραμένεις πολίτης της ελληνοκυπριακής. Το σημαντικό από ευρωπαϊκής άποψης είναι ότι κανείς δεν θα έχει λιγότερα δικαιώματα από κάποιον άλλο. Ολοι θα ψηφίζουν σε όλα τα επίπεδα.
– Υπάρχει κάτι που σας ανησυχεί;
– Αν ανησυχώ για κάτι είναι ένα εξωτερικό σοκ. Ο κίνδυνος να συμβεί κάτι μεγάλο εκτός Κύπρου που να μετατοπίσει το Κυπριακό σε άλλες ράγες. Εν τη απουσία ενός τέτοιου σοκ, μου είναι δύσκολο να δω ένα ζήτημα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση την πορεία προς τη λύση. Δεν λέω ότι έχουν λυθεί όλα. Δεν έχουν λυθεί. Υπάρχουν ακόμη πολλά μεγάλα θέματα. Αλλά δεν πρόκειται μια εναπομείνασα λεπτομέρεια, π.χ. στο περιουσιακό, να προκαλέσει την κατάρρευση όλης της προσπάθειας. Είναι σαφές ότι το Κυπριακό είναι επιλύσιμο.