Λίγες ημέρες μετά την ιστορικής σημασίας τριμερή συνάντηση Κορυφής Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου, ένας από τους πιο ειδικούς στα θέματα ενέργειας και υποδομών του Ισραήλ, ο κ. Σολ Ζεμάχ, βρέθηκε στην Αθήνα, προκειμένου να παραστεί στο ενεργειακό συνέδριο, και μίλησε στην «Κ» για όλα τα θέματα που συνδέονται με τα νέα κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο και τις γεωπολιτικές προεκτάσεις τους, τη διαδρομή για τη μεταφορά τους στην αγορά της Ευρώπης, τις τιμές του πετρελαίου και τις ευκαιρίες που δίνονται για σταθεροποίηση της περιοχής.
Ο κ. Σολ Ζεμάχ, ο άνθρωπος στον οποίο ο πρωθυπουργός του Ισραήλ είχε αναθέσει τον στρατηγικό σχεδιασμό για την ανάπτυξη της βιομηχανίας φυσικού αερίου το 2011, μετά τις ιστορικές ανακαλύψεις των κοιτασμάτων «Ταμάρ» και «Λεβιάθαν», πιστεύει στο «όραμα» και ως τέτοιο βλέπει την ιστορικής σημασίας τριμερή συνάντηση Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου. Χαρακτηρίζει τον αγωγό EastMed «έργο με προκλήσεις» και αποκαλύπτει στην «Κ» δύο ακόμη διαδρομές που εξετάζει το Ισραήλ για τη μεταφορά του αερίου μέσω Τουρκίας και Αιγύπτου, αλλά και σχέδιο για την προμήθεια ελληνικών νησιών με συμπιεσμένο φυσικό αέριο (CNG).
– Ενας βασικός πυλώνας της συνεργασίας Ελλάδας – Ισραήλ -Τουρκίας είναι ο αγωγός ΕastMed για τη μεταφορά του αερίου από τα νέα κοιτάσματα. Πώς βλέπετε αυτή τη διαδρομή του αερίου;
– Πάντοτε χρειάζεται ένα όραμα. Χωρίς όραμα δεν μπορούμε να πετύχουμε τους κοινούς μας στόχους. Το απόθεμα της ισραηλινής ικανότητας φυσικού αερίου πρέπει να γίνει εξαγωγές και οι εξαγωγές πρέπει να γίνουν στην περιοχή. Νομίζω ότι ήταν σοφό να αναπτύξουμε τα ισραηλινά κοιτάσματα σε συνεργασία με την Κύπρο σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές, δηλαδή «Λεβιάθαν» και «Αφροδίτη» μαζί, γιατί το θέμα του προορισμού των εξαγωγών είναι ζήτημα δυνατότητας παράδοσης. Ο αγωγός μεταξύ Ελλάδος και Ισραήλ μέσω της Κύπρου είναι ένα έργο με προκλήσεις.
– Είναι ρεαλιστικό σχέδιο;
– Θα είμαι ειλικρινής μαζί σας. Σε περιόδους κατά τις οποίες έχουμε πολύ χαμηλές τιμές πετρελαίου, φαίνεται να αντιμετωπίζει προκλήσεις από οικονομικής πλευράς, αλλά υπάρχουν και άλλες παράμετροι πέραν των οικονομικών. Και ως όραμα για τη μελλοντική συνεργασία μεταξύ Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου, με την υποστήριξη της Ε.Ε. αν γίνει σωστά, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα εργαλείο σταθερότητας στην περιοχή.
– Ενα από τα θέματα που εγείρονται είναι το υψηλό κόστος κατασκευής και το κατά πόσον μπορεί να προσφέρει πράγματι ανταγωνιστική τιμή στις αγορές.
– Νομίζω ότι έχετε απόλυτα δίκαιο. Με τιμές Brent κάτω από 30 ευρώ το βαρέλι δεν θα γίνει αυτό. Αλλά τα διεθνούς ενδιαφέροντος περιφερειακά έργα δεν είναι βραχυπρόθεσμα. Ο τρόπος με τον οποίο γίνονται αυτά τα υπερ-έργα προϋποθέτει να τεθούν στο τραπέζι όλες οι επιλογές και μετά να ληφθούν υπόψη όλοι οι παράγοντες και οι εκτιμήσεις που σχετίζονται με αυτό, για να προχωρήσει. Και σε αυτές τις εκτιμήσεις δεν υπάρχουν μόνο οικονομικές αναλύσεις αλλά και γεωπολιτικές, καθώς και άλλα συναφή συμφέροντα που πρέπει να συνεκτιμηθούν. Επομένως, δεν λέω ότι δεν υπάρχουν και άλλες επιλογές στο τραπέζι που θα μπορούσαν να προχωρήσουν.
– Ποιες είναι αυτές;
– Η πρώτη επιλογή είναι ο αγωγός Ελλάδα – Ισραήλ – Κύπρος. Η δεύτερη –ακούγεται λίγο περίεργα, το ξέρω– Ισραήλ – Κύπρος – Τουρκία και η τρίτη, Ισραήλ – Κύπρος – Αίγυπτος. Αυτοί είναι οι τρεις κύριοι προορισμοί εξαγωγών του φυσικού αερίου και αν θέλουμε να οραματιστούμε, μπορεί να ξανανέβουν οι τιμές του πετρελαίου και να ανακαλυφθούν περισσότερα κοιτάσματα, θα υπάρχει περισσότερο αέριο προς εξαγωγή και μπορεί να υπάρξουν πάνω από ένας προορισμοί. Υπάρχουν όμως και άλλες δυνατότητες.
– Ποιες είναι αυτές;
– Μπορούμε να αρχίσουμε με μικρά έργα. Η Ελλάδα έχει πολλά μικρά νησιά και μπορούμε να μην αρχίσουμε με την προμήθεια της ηπειρωτικής χώρας, αλλά με την προμήθεια μικρών νησιών με άλλα μέσα εξάγοντας CNG. Υπάρχει το πρόβλημα των χαμηλών τιμών του πετρελαίου, αλλά ξέρουμε ότι δεν θα παραμείνουν έτσι και πρέπει να σκεφτούμε με λογικό τρόπο. Σε μικρά νησιά, το CNG αν συνδυασθεί και με περιβαλλοντικά ζητήματα μπορεί να ανταγωνιστεί το πετρέλαιο.
– Εχετε υποβάλει τέτοια πρόταση στην ελληνική κυβέρνηση;
– Προσωπικά, έχω θέσει το ζήτημα αρκετές φορές και νομίζω ότι βρίσκεται στο τραπέζι των συζητήσεων. Δεν είναι ένα μεγάλο έργο, απλώς χρειάζεται κάποια πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα και με την υποστήριξη των δύο κυβερνήσεων μπορεί να λειτουργήσει.
– Πώς έχει επηρεάσει τις προοπτικές της αγοράς αερίου του Ισραήλ η πρόσφατη ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος «Ζορ» στην Αίγυπτο;
– Με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι προφανής. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι όσο περισσότερο ανταγωνισμό έχεις τόσο περιορίζονται οι πιθανότητες να αναπτυχθείς. Υπάρχει όμως και άλλη προσέγγιση. Εάν αυτή η ανακάλυψη σημαίνει ότι υπάρχουν και άλλες πιθανότητες περισσότερων κοιτασμάτων στην περιοχή, άρα μπορούμε να βρούμε αρκετό φυσικό αέριο, περισσότερες εξαγωγές, που θα πει ότι μπορούμε να υποστηρίξουμε ακόμη περισσότερα από ένα έργα για τη μεταφορά του. Σκεφτείτε την ανακάλυψη των κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο με τον ίδιο τρόπο που σκεφτόμαστε τη Βόρεια Θάλασσα, η πιθανότητα αυτή υπάρχει από γεωπολιτικής πλευράς. Με αυτή την προσέγγιση, το κοίτασμα «Ζορ» είναι καλά νέα.
Τα κοιτάσματα στη Νότια Κρήτη
– Από την εμπειρία που έχετε, συμμερίζεστε τις εκτιμήσεις για ύπαρξη κοιτασμάτων αντίστοιχου μεγέθους με αυτά του Ισραήλ και της Κύπρου στη Νότια Κρήτη;
– Το ζήτημα νέας ανακάλυψης φυσικού αερίου και υδρογονανθράκων είναι θέμα επενδύσεων και γνώσης της γεωλογίας. Νομίζω ότι το κύριο είναι να προσελκύσεις αυτές τις εταιρείες που έχουν τις οικονομικές δυνατότητες και την τεχνογνωσία. Εάν προσέλθουν, υπάρχουν πιθανότητες να ανακαλύψουν κοιτάσματα. Οι νέες ανακαλύψεις κοιτασμάτων έξω από τις ακτές του Ισραήλ και της Κύπρου προσείλκυσαν το ενδιαφέρον της πετρελαϊκής βιομηχανίας και μπορεί στο μέλλον να υπάρξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για έρευνα και ανακάλυψη κοιτασμάτων, αλλά πρέπει βεβαίως να υποστηρίζεται και από την κατάσταση στην αγορά.
– Οι χαμηλές τιμές πετρελαίου δεν βοηθούν αυτή την περίοδο.
– Ναι, αλλά ξέρετε πριν από δύο χρόνια η τιμή ήταν στα 100 δολάρια το βαρέλι και η εκτίμηση τότε ήταν ότι θα φτάσει στα 200 δολάρια. Μιλάμε για μακροπρόθεσμες επενδύσεις και πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τη μέση μακροπρόθεσμη τιμή του πετρελαίου.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, νομίζω ότι εξαρτάται από τους μακροπρόθεσμους στόχους. Αν η ελληνική κυβέρνηση θέλει αγορά, θα πρέπει να διατηρεί σταθερότητα. Και αν αποφασίσει να έχει μια νέα προσέγγιση, πρέπει να την ακολουθήσει, και νομίζω ότι αν το κάνει αυτό θα στεφθεί με επιτυχία. Οι κυβερνήσεις πρέπει να παίρνουν μακράς πνοής αποφάσεις και να λειτουργούν ως πηγή σταθερότητας στην αγορά και όχι αστάθειας.