Καπνίζουν. Ο Αιμίλιος στριφτό τσιγάρο, ο Αλκης ηλεκτρικό. Η πρόβα τους μόλις έχει τελειώσει κι έχουμε καθίσει σ’ ένα μικρό δωμάτιο στο δώμα του θεάτρου «Κιβωτός», για να μιλήσουμε για τον «Ταρτούφο» του Μολιέρου, που από τις 12 Φεβρουαρίου θα τους φέρει για πρώτη φορά μαζί στην ίδια σκηνή για 30 παραστάσεις. Είναι περίεργο που αυτό δεν είχε συμβεί νωρίτερα, αν σκεφτείς πως είναι φίλοι για περισσότερο από δύο δεκαετίες. «Και δεν κάνουμε απλώς παρέα· είμαστε κολλητοί», όπως σπεύδει να διευκρινίσει ο Αλκης. Γιατί άργησαν, λοιπόν, τόσο; «Μα, ακριβώς γι’ αυτό: για να μη χαλάσει η φιλία μας», συνεχίζει γελώντας.
Προφανώς και δεν ήταν αυτός ο λόγος. Απλώς δεν είχε τύχει να ευοδωθεί το… φλερτ της σκηνικής τους συνύπαρξης, μολονότι υπήρχε από χρόνια – συμφωνούν και οι δύο σ’ αυτό. Τον περασμένο Απρίλιο, ο Αιμίλιος πρότεινε στον φίλο του να παίξει στον «Ταρτούφο», τον οποίο θα σκηνοθετούσε ο ίδιος. Εκείνος αρχικά δεν ενθουσιάστηκε. «Βαριόμουν, το ομολογώ. Δεν μου φαινόταν ιδιαίτερα ελκυστικό το έργο. Οταν όμως κατάλαβα πού ήθελε να το “πάει” ο Αιμίλιος, ποια ήταν η άποψή του, είπα: “Αυτό μάλιστα!”. Και δέχτηκα αμέσως». «Το “αμέσως” του Αλκη είναι έξι μήνες μετά. Τον Οκτώβριο είπε το “ναι”», τον… καρφώνει ο φίλος του. Νέος γύρος γέλιων.
Βερσαλλίες του 1664, Αθήνα του 2016
Ο Αιμίλιος και ο Αλκης. Ο Χειλάκης και ο Κούρκουλος. Ο Ταρτούφος και ο Οργκόν. Τόσο διαφορετικοί, τόσο ίδιοι… Μία από τις τρεις κωμικές τραγωδίες -ή τραγικές κωμωδίες, αν το προτιμάτε- του Μολιέρου (μαζί με τον «Μισάνθρωπο» και τον «Δον Ζουάν»), ο «Ταρτούφος» γράφτηκε το 1664 και παίχτηκε για πρώτη φορά στις Βερσαλλίες, ενώπιον του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ΄. Αφηγείται τα παθήματα μιας πλούσιας παριζιάνικης οικογένειας όταν στη ζωή τους μπαίνει ένας μικροαπατεώνας, ο οποίος παρουσιάζεται ως άνθρωπος του Θεού και υπέρμαχος της ενάρετης ζωής. Ο εύπιστος Οργκόν, ο pater familias, τον υποστηρίζει. Τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τον αντιπαθούν και τον υποπτεύονται. Οι σχέσεις διαταράσσονται. Ο Ταρτούφος, αυτός ο αρρωστημένος υποκριτής, ο δολοπλόκος, θα «πουλήσει» την εμπιστοσύνη του Οργκόν και θα τους εξαπατήσει. Ετσι, τουλάχιστον, εξελίσσονται τα πράγματα στο πρωτότυπο έργο. Οχι όμως και στην παράσταση που θα δούμε στην «Κιβωτό».
Τι διαφορετικό μάς επιφυλάσσει η διασκευή του Αιμίλιου Χειλάκη σε συνεργασία με τον Μανώλη Δούνια; Μήπως τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται; «Από την αρχή με ενδιέφερε να δείξω πως δεν έχουμε να κάνουμε με μια αγαθή και αγνή οικογένεια η οποία βάλλεται από ένα τέρας, αλλά με μια οικογένεια που έχει πλούτο στα χέρια της – και πομπές να κρύψει. Ολοι τους κουβαλούν ενοχές, ιδιαίτερα ο Οργκόν. Ο Ταρτούφος τούς πιάνει στον ύπνο της ευμάρειας, βρίσκει χώρο να τρυπώσει στη ζωή τους και προσπαθεί να πάρει τα πάντα: σπίτι, γυναίκα, κόρη, χρήματα. Αλλά δεν ξέρει πως έχει πέσει σε ένα λάκκο με λιοντάρια. Δεν είναι τυχαίο ότι το έργο τιτλοφορείται “Ταρτούφος ή Οι Απατεώνες”». Αυτός ο πληθυντικός «λέει» πολλά…
«Ετσι είναι τα πράγματα», επιβεβαιώνει ο έτερος της παρέας. «Από τα μισά της παράστασης και μετά, το ποιος είναι ο θύτης και ποιος το θύμα αρχίζει να… ντεγκραντάρει. Τίποτα δεν είναι προφανές και αυτονόητο. Και αυτό ήταν που με γοήτευσε πολύ στη συγκεκριμένη προσέγγιση. Ο Οργκόν και η οικογένειά του έχουν μάθει να ζουν χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Και όταν αυτό το χάρτινο οικοδόμημα -γιατί είναι φτιαγμένο από χαρτονομίσματα- αρχίζει να σείεται και είναι έτοιμο να καταρρεύσει, κάνουν ό,τι μπορούν για να το προστατεύσουν· βγάζουν στην επιφάνεια τα πιο άγρια ένστικτά τους. Γίνονται πάρα πολύ επικίνδυνοι προκειμένου να κρατήσουν τα κεκτημένα τους».
Το ερώτημα, όμως, παραμένει: επιδέχεται ένα τέτοιο κείμενο παρεμβάσεων και πόσων; Πού σταματάει η διασκευή και πού αρχίζει η αυθαιρεσία; Για τον Αιμίλιο Χειλάκη όλα είναι θέμα… ποίησης. «Ο “Ταρτούφος” δεν είναι απλώς ένα θεατρικό έργο, αλλά ένα ποίημα γραμμένο για να μιλήσει όχι για τη μικρή ζωή μας, αλλά για τα μεγάλα και σπουδαία, για ανθρώπινα ιδεώδη. Οι ίδιοι στίχοι του Καβάφη στα 15 θα σε κάνουν να καταλάβεις τον έρωτα. Στα 20 θα σου αποκαλύψουν τον πόνο του έρωτα. Στα 30 και στα 40, διαβάζοντάς τους θα συνειδητοποιήσεις ότι ο Καβάφης μιλάει για τον προσωπικό του πόνο. Και ούτω καθεξής. Σ’ όποια ηλικία κι αν διαβάσεις ένα ποίημα, η ανάγνωση θα είναι διαφορετική, ανάλογα με τις προσλαμβάνουσές σου εκείνη τη στιγμή. Και αυτός είναι ο λόγος που τα κλασικά έργα επιδέχονται πολλών και διαφορετικών ανεβασμάτων στο θέατρο. Είναι τόσο “ανοιχτά” που μπορείς να δεις τα πάντα μέσα τους. Γίνονται καθρέφτης και της εποχής σου, και του πώς εσύ τη βλέπεις».
Η γενιά τους και το… καλάμι
Η κουβέντα μας δεν έμεινε, όμως, μόνο στα της παράστασης. Μιλήσαμε και για άλλα. Για τον θεατρικό πλούτο της Ελλάδας, που είναι δυσανάλογος του μεγέθους της. «Αυτό μπορεί να είναι κακό επαγγελματικά για μας, γιατί η πίτα που πρέπει να μοιράσουμε είναι μικρή, αλλά είναι καλό γιατί δημιουργεί “ανήσυχους” ανθρώπους κι έτσι μόνο πάνε μπροστά τα πράγματα», όπως τόνισε ο Αλκης. Για τις μεγάλες προκλήσεις της υποκριτικής και το «νέο» θέατρο. «Οταν είδα τον “Εθνικό Υμνο” του Μιχαήλ Μαρμαρινού, συνειδητοποίησα ότι δεν παίζεις ένα ρόλο, παίζεις την παράσταση. Με τα χρόνια αυτό έγινε κτήμα μου. Δεν παίζω πια ψυχολογικά. Μια φορά μού έκαναν την παρατήρηση ότι δεν ήμουν συναισθηματικός στον “Οιδίποδα”. Ποιο είναι το συναισθηματικό ισοδύναμο ενός ανθρώπου που έχει σκοτώσει τον πατέρα του και έχει κοιμηθεί με τη μητέρα του; Βρείτε το και θα το παίξω!» είπε γελώντας ο Αιμίλιος.
Για τη γενιά τους και το… καλάμι. «Οταν εμείς ξεκινήσαμε, ιδιωτική τηλεόραση (άρα και σίριαλ) δεν υπήρχε. Μπήκαμε στη δραματική σχολή χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας το σταριλίκι. Σήμερα υπάρχουν απ’ όλα: και παιδιά που αγαπούν το θέατρο, και άλλα που θέλουν να γίνουν διάσημοι. Σεβαστά και τα δύο, μόνο που είναι δύο ξεχωριστά επαγγέλματα». Για το τι εκτιμούν ο ένας στον άλλο. «Θαυμάζω την προσήλωση του Αιμίλιου σ’ αυτό που κάνει. Είναι ο άνθρωπος του “carpe diem”, αλλά φτιάχνει ο ίδιος τις προϋποθέσεις γι’ αυτό. Δεν περιμένει να του πέσει το φρούτο από το δέντρο. Κουνάει το δέντρο ώστε να πέσει το φρούτο και να το απολαύσει!» είπε ο ένας. «Ο Αλκης πέτυχε κάτι που ελάχιστοι στην Ελλάδα έχουν καταφέρει: την ήττα επί της αλαζονείας. Υπήρξε ζεν πρεμιέ και μέγας τηλεοπτικός σταρ. Αλλά έκανε την υπέρβαση, έμεινε εστιασμένος στην ουσία της τέχνης μας. Και επιπλέον, είναι πάντα παρών για τους φίλους του, με τον δικό του διακριτικό τρόπο, χωρίς να κραυγάζει», συνέχισε ο άλλος.
Πριν φύγω, τους ζήτησα να μου πουν την αγαπημένη τους ατάκα από το έργο. «Αν έχετε μάθει καλά το ρόλο σας», τους πείραξα. «Η αλήθεια είναι ότι έχουμε μείνει λίγο πίσω, αλλά λόγω όγκου είναι απολύτως λογικό», παραδέχτηκε ο Αιμίλιος Χειλάκης. «Θα σου πω εγώ!» προθυμοποιήθηκε ο Αλκης Κούρκουλος. «Μόνο που είναι από το ρόλο του Αιμίλιου. Ο Ταρτούφος μιλάει στην Ελμίρα, σύζυγο του Οργκόν: «Μην σας απασχολεί ο άνδρας σας, κυρία μου. Δεν έχει σημασία το τι θ’ ακούσει και θα δει. Αλλά τι θα του πω εγώ πως είδε κι άκουσε. Γι’ αυτόν η φαντασία και η πραγματικότητα διαφέρουν ως προς το εκάστοτε συμφέρον του…». Τα υπόλοιπα επί σκηνής… ≠
Info: Θέατρο Κιβωτός,
Πειραιώς 115, Γκάζι, τηλ. 210-34.27.426.
Παίζουν επίσης: Ράνια Οικονομίδου, Αθηνά Μαξίμου, Αγγελος Μπούρας, Γιάννα Παπαγεωργίου, Αλέξανδρος Βάρθης, Γιώργος Λιάντος, Τσιμάρας Τζανάτος, Φραγκίσκη Μουστάκη.
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας.
Σκηνοθεσία – διασκευή: Αιμίλιος Χειλάκης, Μανώλης Δούνιας.
Από 12/02.