Diego Marani: «Οι γλώσσες ανήκουν σε αυτούς που τις μιλούν»

Diego Marani: «Οι γλώσσες ανήκουν σε αυτούς που τις μιλούν»

5' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο Diego Marani, διευθυντής Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης της Ε.Ε., υπεύθυνος για την πολιτιστική διπλωματία, έγραψε ένα βιβλίο για τη μνήμη και τη γλώσσα, για την αγάπη και την ανθρωπιά, για την ιερή ομορφιά της ζωής. Η δουλειά του είναι να αναπτύσσει στρατηγικές διαπολιτισμικού διαλόγου και συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τρίτες χώρες. Εχει εμπνευστεί άλλωστε και μια δική του γλώσσα, την Europanto. Πάντως, με τη λογοτεχνία του στο εξαίσιο μυθιστόρημα «Νέα φινλανδική γραμματική» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αιώρα, σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση, ο ίδιος κατορθώνει να ενώσει όλον τον κόσμο.

– Ποια ήταν η αρχική ιδέα και πρόθεση για να γράψετε αυτή την ιστορία;

– Hθελα να εξερευνήσω το ζήτημα της γλώσσας και της ταυτότητας. Η γλώσσα μάς καθορίζει; Σε ποιο βαθμό; Μπορούμε να είμαστε ανεξάρτητοι από τη γλώσσα μας; Μπορούμε ν’ αλλάξουμε γλώσσα στο πέρασμα της ζωής μας και να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας; Για όλες αυτές τις ερωτήσεις δεν βρήκα οριστικές απαντήσεις, αλλά μόνο ρωτώντας έχεις ήδη μια αναζήτηση.

– Πώς η μνήμη και η γλώσσα, λοιπόν, καθορίζουν τη ζωή μας;

– Η μνήμη είναι μια εφεύρεση. Ο καθένας μας έχει τη δική του. Οι αναμνήσεις μας συχνά δεν συμπίπτουν με αυτές των φίλων και των αγαπημένων μας. Επιλέγουμε από το παρελθόν ό,τι ασυνείδητα θέλουμε να είναι αλήθεια. Η γλώσσα είναι μια πρόχειρη και ντελικάτη δομή πάνω στην οποία βρίσκουμε την ταυτότητά μας. Ομως όπως η μνήμη είναι αλήθεια για μας με τον τρόπο που θυμόμαστε τα πράγματα, αντίστοιχα η γλώσσα είναι αλήθεια ως ένα εργαλείο αναγνώρισης. Χρειαζόμαστε τη γλώσσα για να είμαστε ο εαυτός μας. Το πρόσωπό μας σχηματίζεται από τη γλώσσα μας, από τις σκέψεις μας επίσης, από την αντίληψή μας για το τι είμαστε και το τι είναι ο κόσμος. Δεν συνειδητοποιούμε ότι η ταυτότητα δεν είναι ένα κλειστό μοτίβο με το οποίο γεννιόμαστε, αλλά μια διαδικασία που διαρκεί όσο ολόκληρη η ζωή μας.

Η παράμετρος έρωτας

– Λέτε στο βιβλίο ότι ο ήρωάς σας δεν θα γνωρίσει βαθιά μια γλώσσα, εάν δεν ερωτευτεί. Γιατί;

– Η αγάπη είναι μια βαθιά επίγνωση, μια ισχυρή κατάσταση συνειδητότητας. Δεν μπορείς να «εγκαταλείψεις» τον εαυτόν σου στην αγάπη, δεν μπορείς να δώσεις τον εαυτόν σου σε έναν άλλον, εάν δεν είσαι σίγουρος για το ποιος είσαι.

– Γιατί διαλέξατε τη Φινλανδία και τη γλώσσα της ως καμβά της πλοκής σας;

– Στην αρχή συμπτωματικά, αλλά στο τέλος ήταν η ίδια η Φινλανδία που με ενέπνευσε για το βιβλίο μου. Η χώρα αυτή είναι ένα νέο σχετικά θεμελιωμένο κράτος. Ολα τα έθνη-κράτη είναι τεχνητές κατασκευές, με τους μύθους και τα έπη και τις πατριωτικές αφηγήσεις τους. Σκεφτείτε οποιαδήποτε χώρα στην Ευρώπη: είναι μια επινόηση χτισμένη πάνω στη γλώσσα, τη γεωγραφική επικράτεια και τον μύθο. Ομως στη Φινλανδία ακόμη νιώθεις ότι είναι πολύ φρέσκο και καινούργιο αυτό. Και την ίδια ώρα μπορείς να αισθανθείς πόσο τεχνητό είναι. Ως ανεξάρτητο κράτος έχει να κάνει πολύ με την ταυτότητα. Στη Φινλανδία βρήκα το τέλειο περιβάλλον για το βιβλίο μου. Η Τεργέστη στην Ιταλία και η Φινλανδία είναι δύο περιφερειακά μέρη στην Ευρώπη, σε μια περιοχή με μπερδεμένη και όχι ξεκάθαρη ταυτότητα. Και οι δύο εξυπηρέτησαν τον σκοπό μου. Και στις δύο θέλει πολύ λίγο για να πέσεις μέσα στη μία ή την άλλη ταυτότητα.

– Τι σκέφτεστε για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη σήμερα; Πόσο βίαιο ή επώδυνο είναι, προκειμένου να επιβιώσουν, να ξεριζώνονται και από τη γλώσσα τους; Ή μήπως είναι και «πλούτος» η κάθε νέα γλώσσα;

– Είναι πολύ επίκαιρο θέμα που του αξίζει περισσότερη σημασία. Το να μαθαίνεις μια γλώσσα και να υιοθετείς μια νέα κουλτούρα δεν είναι ποτέ εύκολο. Μπορεί να είναι εμπλουτισμός όταν γίνεται σε ιδανικές συνθήκες. Ομως δεν νομίζω ένας μετανάστης να βρίσκει αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες. Στο τέλος της διαδικασίας είναι αλήθεια ότι τα παιδιά των σημερινών προσφύγων θα είναι πλουσιότεροι άνθρωποι και θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες στη ζωή τους, ακριβώς χάρη στις αναμεμειγμένες κουλτούρες και τις γλώσσες. Εάν μπορέσουν να διατηρηθούν μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία της υιοθέτησης. Υπάρχουν δύο τρόποι γι’ αυτό: να ενσωματωθούν ή να αφομοιωθούν. Η ενσωμάτωση αφορά τη σύνδεση σε μια νέα κοινωνία, διατηρώντας τον δικό σου πολιτισμό και τη δική σου γλώσσα, υιοθετώντας από την καινούργια κοινωνία αλλά χωρίς να γίνεται κανείς ποτέ απόλυτα μέρος της. Η αφομοίωση έχει να κάνει με την εξάλειψη της κουλτούρας και της γλώσσας του μετανάστη ως ένας τρόπος «εμβάπτισης» και εισδοχής στη νέα του χώρα. Η Γαλλία στο παρελθόν διέθετε μια πανίσχυρη κουλτούρα αφομοίωσης. Ομως μέσα σε αυτή τη διαδικασία προσέφερε ταυτόχρονα και απόλυτη αποδοχή. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Καμία χώρα στην Ευρώπη δεν έχει πια την απαραίτητη πολιτισμική ισχύ και γοητεία προκειμένου να αφομοιώσει τους άλλους ανθρώπους. Οπότε η κοινωνική ενσωμάτωση είναι το πιο σύνηθες σχήμα, αλλά με όλες τις αντιφάσεις και τα προβλήματά της. Η ενσωμάτωση δεν έχει να κάνει ποτέ με μια πλήρη πρόσβαση στη νέα κουλτούρα. Μπορεί να δουλέψει, όταν ο μετανάστης και η καινούργια του κοινωνία μοιράζονται έναν κοινό τόπο αποδεκτών αρχών. Αυτό πρέπει πια να είναι και η Ευρώπη.

H Europanto

– Μιλήστε μας για τη Europanto. Πόσες γλώσσες μιλάτε εσείς;

– H Europanto είναι ένα αστείο, όχι γλώσσα. Ενα είδος παιχνιδιού ή δήθεν γλώσσας που επινοήθηκε για να δείξει στους ανθρώπους πως η μελέτη μιας γλώσσας μπορεί να είναι διασκεδαστική και μια γλώσσα δεν είναι κάτι ιερό και ανέγγιχτο. Οι γλώσσες συνέχεια αλλάζουν, εξελίσσονται όπως κάθε πράγμα που αφορά τις ανθρώπινες συνθήκες. Δεν πρέπει να φοβόμαστε τις γλώσσες ούτε να τις λατρεύουμε ως θρησκείες και να θεωρούμε ότι ανήκουν στην κυβέρνηση ή το κράτος. Οι γλώσσες ανήκουν σε αυτούς που τις μιλούν, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους. Η Europanto δείχνει ακριβώς αυτό: πώς με την ανάμειξη μπορείς να επινοείς λέξεις και να γίνονται κατανοητές, πώς οι γλώσσες μας είναι μια διαρκής διαδικασία μόλυνσης και αλλαγής. Εγώ μιλάω πολύ καλά γαλλικά και αγγλικά, άνετα μερικά ολλανδικά, αυτοσχεδιάζοντας λίγα ισπανικά, θυμάμαι ότι κάποτε ήξερα φινλανδικά αλλά τώρα τα ξέχασα και έχω τη γεύση από μερικές άλλες ακόμα γλώσσες χωρίς ποτέ να τις έχω σπουδάσει.

– Πώς η δική σας γλώσσα, η ιταλική επηρεάζει τη δική σας ζωή και ύπαρξη;

– Η γλώσσα μου είναι σίγουρα η μητρική, αυτή η μόνη που μπορώ να εκφράσω τα πιο βαθιά μου συναισθήματα. Αλλά δεν είμαι πια ο Ιταλός που ήμουν, όταν μιλούσα μόνο μία γλώσσα. Τώρα χρειάζομαι όλες μου τις γλώσσες για να εκφράσω την ταυτότητά μου, χωρίς να ξεχνώ τη διάλεκτό μου.

– Υπάρχει ένα έξοχο απόσπασμα στο βιβλίο σας για τον Θεό, τον θάνατο και τη γαλήνη. Πιστεύετε στον Θεό;

– Οχι δεν πιστεύω στον Θεό. Ή καλύτερα, δεν πιστεύω στις εκκλησίες. Ομως νιώθω την ιερότητα της ζωής και την ανθρώπινη αγωνία για μια απάντηση.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή