Γνώρισα τον Σύρο συγγραφέα Ασάφ Αλασάφ πριν από δύο εβδομάδες στο Βερολίνο. Συμμετείχαμε και οι δύο στη Weisse Meer, μια συνάντηση συγγραφέων για το προσφυγικό που οργάνωσε η Allianz από κοινού με το Λογοτεχνικό Συνέδριο του Βερολίνου. Φάγαμε και ήπιαμε μαζί, διαδεχτήκαμε ο ένας τον άλλο στο πάνελ και το επόμενο πρωί περπατήσαμε στις όχθες της λίμνης Βάνζεε. Ο Ασάφ κρατούσε τη σακούλα του σούπερ μάρκετ με τα ψώνια μου, όπως παλιότερα τα αγόρια κρατούσαν τις σάκες των κοριτσιών – σαν να ήταν κάτι φυσικό και δεδομένο.
Στη διάρκεια του περιπάτου μιλήσαμε για τις δυο του κόρες, που βρίσκονται ακόμη στη Βηρυτό με τη μητέρα τους, για τους γονείς του, παγιδευμένους σ’ ένα μισοβομβαρδισμένο σπίτι στη Συρία, για τον Ασαντ, που σύμφωνα με τον Ασάφ είναι υπεύθυνος για το 93% των θανάτων από τότε που άρχισε ο πόλεμος. «Στην Ευρώπη», λέει, «μιλάτε μόνο για το ISIS, αλλά αυτοί οι τύποι είναι σαν να βγαίνουν από το Χόλιγουντ με τα καθαρά ρούχα τους, τα άψογα αγγλικά τους, σκηνοθετούν μια ταινία για τα συμφέροντά τους. Αλλά ποιος σκοτώνει με μανία, περισσότερο απ’ όλους;».
Σωστά το είχε πει ο Τζον Στάινμπεκ: «Δεν σημαίνει πολλά να ξέρεις ότι ένα εκατομμύριο Κινέζοι πεινάνε. Το σημαντικό είναι να ξέρεις έναν μόνο Κινέζο που πεινάει». Συνδέθηκα με τον Ασάφ Αλασάφ με τον τρόπο που μερικές φορές συνδέονται οι συγγραφείς μεταξύ τους, μιλώντας για τα βιβλία τους, αλλά κατά βάθος για τα όνειρά τους.
Με όνειρο μια βίζα
Το όνειρο του Ασάφ –ο οποίος συμμετείχε στη συριακή επανάσταση το 2011 και έφυγε την ίδια χρονιά για τον Λίβανο ως εχθρός του καθεστώτος– ήταν μια βίζα. Ως οδοντίατρος που ήταν, δούλεψε για καιρό στα κέντρα περίθαλψης προσφύγων στη Βηρυτό. Σκληρό ωράριο, σαράντα ασθενείς τη μέρα. Παράλληλα δημοσίευε στο φέισμπουκ το πολιτικό του ημερολόγιο.
Κάποια στιγμή ξεστράτισε στη μυθοπλασία. Επινόησε έναν Γερμανό πρέσβη, τον Αμπου Γιούργκεν (Αμπου είναι η αραβική προσφώνηση πατέρας), τον οποίο ο αφηγητής, ένας Σύρος πρόσφυγας, γνωρίζει σ’ έναν πάγκο με φαλάφελ και γίνονται αχώριστοι. Σκοπός του Σύρου είναι να πάρει τη γερμανική βίζα, αλλά στη διάρκεια αυτής της παράξενης και βαθιάς σχέσης αλλάζουν οι συσχετισμοί. Ο Σύρος βοηθάει τον Γερμανό πρέσβη στα προβλήματα του γάμου του και του δείχνει πώς να βγάλει άψογα επαγγελματικά φωτογραφικά πορτρέτα. Ευτράπελα, σαρδόνιο χιούμορ και μεγάλη γνώση της γερμανικής ψυχής. Τον ρωτάω πώς ξέρει τόσα για τους Γερμανούς. Απαντά πως έχει διαβάσει Χέγκελ και Φίχτε.
Το βιβλίο του, που κυκλοφορούσε σε συνέχειες στο Ιντερνετ, τράβηξε κάποια στιγμή την προσοχή της μεταφράστριάς του και στη συνέχεια της εκδότριας Νίκολα Ρίχτερ. Σύντομα τράβηξε και την προσοχή της γερμανικής πρεσβείας. Ο Ασάφ Αλασάφ κατόρθωσε αυτό που μάταια προσπαθούσε ο αφηγητής του: πήρε μια τρίμηνη βίζα και μαζί μια σειρά υποτροφιών στη Γερμανία.
«Μόνον οι λέξεις έχουν αληθινή δύναμη»
– Πιστεύεις σε αυτήν τη μαγική επίδραση της λογοτεχνίας στην πραγματικότητα; Ηταν τελικά το βιβλίο σου μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία;
– Ηξερα πως αν συνεχίσω να γράφω κάτι καλό θα συμβεί. Είχα μια φίλη, χριστιανή από τον Λίβανο, που μου έλεγε: «Ασάφ, όλα θα πάνε καλά επειδή εσύ έχεις βαθιά χριστιανική πίστη». Ομως, εγώ δεν πιστεύω σε θρησκείες, πιστεύω στις λέξεις. Χθες που πίναμε με τον Ινγκο (Σούλτσε) και με τον Βλάντιμιρ (Αρσενούεβιτς) τους ζήτησα να κάνουμε μια πρόποση για τη δύναμη των λέξεων. Δεν ξέρω, μπορεί να τους φάνηκε περίεργο. Αλλά για μένα μόνον οι λέξεις έχουν αληθινή δύναμη. Οχι το Ιντερνετ και η τηλεόραση.
– Ποιες λέξεις έχουν δύναμη για σένα;
– Μαχάτμα. Eίναι το όνομα του Γκάντι και σημαίνει ανώτερη ψυχή. Η μάνα μου έλεγε «μη φοβάσαι τους ανθρώπους που μιλάνε, μόνο αυτούς που σωπαίνουν, επειδή δεν ξέρεις τι σκέφτονται». Απεχθάνομαι τις λέξεις που εκφράζουν ακραία σκέψη. Είναι κάτι που έχω μάθει από τη στατιστική – η αλήθεια βρίσκεται στη μέση. Βλέπω τη ζωή σαν ένα ποτάμι, άνθρωποι στέκονται και στις δύο όχθες, αλλά ακόμη κι αν με συνδέουν συναισθηματικοί δεσμοί με τη μία όχθη, εγώ βρίσκομαι συνεχώς πάνω σε μια γέφυρα και κοιτάζω το ποτάμι και τις όχθες του.
– Διαβάζεις τα νέα; Ή εμπιστεύεσαι τη λογοτεχνία περισσότερο από τις ειδήσεις;
– Νομίζω πως όλοι μας έχουμε βαρεθεί να διαβάζουμε για τον πόλεμο και τους αριθμούς των νεκρών. Εχει κρυώσει η καρδιά μας. Θυμάμαι το 2003, στον πόλεμο του Ιράκ, στην αρχή το στομάχι μου δενόταν κόμπος. Υστερα από λίγο καιρό οι νεκροί γίνονται απρόσωποι, μαθαίνεις τι έγινε, αλλά δεν σου κάθεται πια το φαγητό στο στομάχι. Αυτό που κάνει η λογοτεχνία είναι πως μεταμορφώνει τους νεκρούς από αριθμούς σε ανθρώπινα πλάσματα. Ενας μπορεί να είναι κλέφτης, άλλος γιατρός, πάντως είναι άνθρωποι όλοι τους. Και ο συγγραφέας επίσης είναι ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους που γράφει μια ιστορία. Αλλά είναι η δική του ιστορία. Δεν αντιπροσωπεύω κανέναν όταν γράφω, μόνο τον εαυτό μου.
– Tι σου έχει λείψει από τη Συρία αυτά τα τρία χρόνια;
– Τίποτα. Μια φορά πεθύμησα το σπίτι μου, μια άλλη φορά πεθύμησα τη Βηρυτό, ονειρεύτηκα ότι ζούσα εκεί με τους δικούς μου. Υποθέτω ότι το μυαλό μου δημιούργησε ένα μηχανισμό επιβίωσης σβήνοντας αναμνήσεις για να αντεπεξέλθω σε αυτό που συμβαίνει τώρα. Υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαν να μου λείπουν, αλλά λέω, όχι, όχι τώρα, όταν τελειώσει ο πόλεμος θα έχω χρόνο για όλα αυτά.
– Και αν μπορούσες να βρεις μια λύση, μια μυθοπλαστική λύση, για όσα συμβαίνουν τώρα στη Συρία, τι θα έγραφες;
– Μια ιστορία όπου φεύγουμε όλοι και αφήνουμε τον Ασαντ μόνο του, να είναι αρχηγός στην ερημιά.
Ο Σύρος συγγραφέας Ασάφ Αλασάφ γεννήθηκε το 1970 στο Ντερ Εζόρ. Το πρώτο του βιβλίο «Αμπου Γιούργκεν» κυκλοφορεί σε ηλεκτρονική μορφή από τις εκδόσεις mikrotext: http://www.mikrotext.de/books/assaf-alassaf-abu-juergen-mein-leben-mit-dem-deutschen-botschafter. Σε φυσική μορφή και σε αγγλική και γαλλική μετάφραση θα κυκλοφορήσει μέσα στους επόμενους μήνες.