Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι από τους βαθύτερους γνώστες του μεταναστευτικού ζητήματος σε παγκόσμιο επίπεδο. Ιδρυτής και επί πολλά χρόνια πρόεδρος του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής των ΗΠΑ, έχει τώρα δημιουργήσει ειδικό παράρτημα για την Ευρώπη, παρακολουθεί τις εξελίξεις και συμβουλεύει την Ε.Ε. για την οποία δηλώνει ευθέως ότι «πρέπει να λέει λιγότερα και να πράττει περισσότερα».
Τονίζει ότι η λύση δεν θα προέλθει από αναφορές στις ευρωπαϊκές αξίες, αλλά από στοχευμένες δράσεις που συχνά επιβάλλουν εκπτώσεις από την πλήρη συμμετοχή ή «αλληλεγγύη» των κρατών-μελών, ενώ για την Ελλάδα υπογραμμίζει ότι οφείλει «να εφαρμόσει μια πραγματική πολιτική ελέγχου των συνόρων» και να διενεργεί αξιόπιστους προκαταρκτικούς ελέγχους.
Τέλος, εκθειάζει τον Γιάννη Μουζάλα επισημαίνοντας ότι είναι με διαφορά ο πιο επιτυχημένος Ελληνας υπουργός στο συγκεκριμένο αντικείμενο και χαίρει εκτίμησης από τους Ευρωπαίους ομολόγους του.
– Πώς θα ξεπερασθεί η κρίση;
– Η Ελλάδα είναι για ακόμη μια φορά σε ένα σταυροδρόμι σε αυτό το δίχως τέλος δράμα της μεταναστευτικής κρίσης. Οι προκλήσεις είναι πολύ γνωστές, αλλά υπάρχει μια αίσθηση ότι ίσως να διαφαίνεται το τέλος του δρόμου. Ομως, για να συμβεί αυτό τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη πρέπει να επιδείξουν σπάνια πειθαρχία και να κάνουν πράγματα που δεν ήταν διατεθειμένες να κάνουν κατά το παρελθόν.
– Οπως;
– Η Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσει μια πραγματική πολιτική ελέγχου των συνόρων. Και η Ευρώπη πρέπει να καταλάβει ότι η κρίση αυτή ισοδυναμεί με μια τεράστια αποτυχία πολιτικής και στρατηγικής. Να λέει λιγότερα και να πράττει περισσότερα. Είναι πλέον σαφές ότι η λύση δεν θα προέλθει από αναφορές στις ευρωπαϊκές αξίες, την εξαναγκαστική αναδιανομή όσων δικαιούνται άσυλο σε κράτη-μέλη που αντιδρούν και δεν τους δέχονται, την ανεύθυνη και κενή ρητορική περί αποκλεισμού της Ελλάδας (μια ιδέα που θα μετέτρεπε την Ελλάδα σε αποθήκη της Ευρώπης για τους μετανάστες και θα εκπέμψει το χειρότερο μήνυμα), ούτε φυσικά από τις αλληλοκατηγορίες, αντεγκλήσεις και απαράδεκτες εθνικές πολιτικές στις οποίες καταφεύγουν τις τελευταίες εβδομάδες απελπισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
– Ποιο πρέπει να είναι το πρώτο βήμα;
– Να εντοπίσει η Ευρώπη τα λάθη που έχουν γίνει, να αναγνωρίσει τις συνέπειες τις οποίες δεν επιθυμούσε, αλλά ήταν εντελώς προβλέψιμες, και να τις διορθώσει. Η Ευρώπη εξάλειψε μονομερώς τα σύνορά της στην Κεντρική Μεσόγειο μέσω μιας πρακτικής έρευνας, διάσωσης, και ουσιαστικά βοήθειας των δουλεμπόρων να ολοκληρώνουν τον στόχο τους και να φέρνουν τους διασωθέντες στην Ε.Ε. όπου η εκδίκαση αξιώσεων είναι απελπιστικά χρονοβόρα και σχεδόν ποτέ δεν απομακρύνονται έγκαιρα όσοι δεν δικαιούνται προστασία.
– Τι πρέπει να κάνουν οι χώρες της Ε.Ε.;
– Να αναπτύξουν ένα συνολικό πακέτο δράσεων και να τις προχωρήσουν με αυστηρότητα και υπομονή. Εδώ, το σενάριο έχει ως επί το πλείστον γραφτεί, αλλά η πραγματική πρόκληση είναι η υλοποίησή του. Και πρέπει να λάβει χώρα τόσο στα σύνορα όσο και στο εσωτερικό των χωρών. Κράτη που δεν μπορούν (ή δεν θέλουν) να εξετάζουν τα μεμονωμένα αιτήματα, να απορρίπτουν αυτούς που δεν δικαιούνται προστασία, και δεν τους απομακρύνουν, έχουν με τις πράξεις τους απολέσει το δικαίωμα να διαμαρτύρονται για τις πρακτικές άλλων. Η Ε.Ε. θα πρέπει να είναι πρόθυμη να ζήσει με εκπτώσεις από την πλήρη συμμετοχή ή «αλληλεγγύη» σε αυτό το θέμα. Επίσης, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μονομερείς ενέργειες, όπως αυτές της Γερμανίας και της Σουηδίας, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα γειτονικά τους κράτη, καθώς λειτουργούν ως μαγνήτης για νέους μετανάστες που είναι διατεθειμένοι να καταβάλλουν κάθε τίμημα για να φθάσουν στη Γη της Επαγγελίας. Υπάρχει πιο διεστραμμένη πολιτική από αυτή;
– Και η Ελλάδα;
– Δεν είναι μόνον η Ευρώπη που πρέπει να κάνει δύσκολα ή ακόμη και δυσάρεστα πράγματα. Η Ελλάδα πρέπει επίσης να αλλάξει τον τρόπο που ενεργεί, κάτι πάντως που φαίνεται πλέον να κάνει. Με την πλήρη στήριξη και βοήθεια της Ε.Ε. πρέπει να καταγράφει με αξιοπιστία όλους τους νεοεισερχόμενους, να διενεργεί αξιόπιστους προκαταρκτικούς ελέγχους των αιτήσεών τους, να ξεχωρίζει τους πρόσφυγες από όλες τις άλλες κατηγορίες μεταναστών, και με την πλήρη στήριξη της Ε.Ε. να επαναπροωθεί όσους δεν πληρούν τις προϋποθέσεις. Είναι δύσκολο και βραχυπρόθεσμα ίσως μη ρεαλιστικό, αλλά χωρίς αμφιβολία είναι απαραίτητο.
Για τον κ. Μουζάλα
– Ποια είναι η εικόνα του κ. Μουζάλα στις Βρυξέλλες;
– Ο κ. Μουζάλας είναι με διαφορά ο πιο επιτυχημένος Ελληνας υπουργός στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Είναι χαμηλών τόνων, λογικός, και θα έλεγα ένας τρόπον τινά ποιητής, κάτι που βγάζει μια θετική ενέργεια. Οι ομόλογοί του τον θεωρούν σοβαρό άνθρωπο, ο οποίος γνωρίζει τα θέματα και εργάζεται πολύ σκληρά, είναι πρόθυμος να εξετάσει εναλλακτικές και να προβεί σε μη συμβατικές κινήσεις –μην ξεχνάτε ότι οι αλλαγές στην κατάσταση που υπάρχει στα νησιά δεν επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, η χώρα συμμετείχε πλήρως στη δημιουργία της νέας πραγματικότητας στο έδαφός της– και είναι ειλικρινής στις διαβουλεύσεις μαζί τους, μια πτυχή που είναι ευπρόσδεκτη στις Βρυξέλλες και σε άλλες πρωτεύουσες. Τέλος, φαίνεται να έχει τη στήριξη του κ. Τσίπρα. Για πολύ λίγους άλλους υπουργούς μπορεί κανείς να πει όλα τα παραπάνω. Φυσικά, έχει ένα σχεδόν αδύνατο έργο, καθώς αντιμετωπίζει πυρκαγιές παντού και καμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι καλύτερο από όσα κάνει τώρα η Ελλάδα.
Οι Σύροι στην Τουρκία
– Ο ρόλος της Τουρκίας;
– Η δραματική μείωση των ροών από την Τουρκία μέσω της συμφωνίας Τουρκίας – Ε.Ε. πρέπει να αποτελέσει ύψιστη προτεραιότητα. Η εφαρμογή της θα είναι δύσκολη και πολύ πιο ακριβή από ό,τι φαντάζεται η Ευρώπη, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά. Η πολιτική βούληση της Τουρκίας και η υπομονή της Ευρώπης θα βρίσκονται υπό συνεχή δοκιμασία.
– Τι πρέπει να γίνει στην ίδια την Τουρκία;
– Πρώτον, να επιτραπεί στους Σύρους στην Τουρκία να συνεχίσουν τη ζωή τους, προσφέροντάς τους άδεια εργασίας και εκπαιδεύοντας τα παιδιά τους, δεύτερον, να υπάρξουν συστηματικές επιθέσεις στα δίκτυα δουλεμπόρων, και, τρίτον, να συνεργάζονται πολύ στενά με το ΝΑΤΟ και τον Frontex για να μειωθούν δραματικά και σταδιακά να εμποδιστούν οι χαοτικές αφίξεις στα ελληνικά παράλια.
– Μπορεί να υπάρξει λύση αν δεν τερματισθεί ο εμφύλιος στη Συρία;
– Η Συρία είναι το άλλο κομμάτι σε αυτή τη σκακιέρα, αλλά ο στόχος δεν πρέπει να είναι να αποκατασταθεί η ειρήνη στη χώρα, κάτι που, φυσικά, παραμένει ένας μακροπρόθεσμος στόχος. Ο πιο άμεσος στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία και σταδιακή επέκταση «ασφαλών ζωνών» στις οποίες να μπορούν να επιστρέψουν οι Σύροι ώστε να συνεχίσουν τη ζωή τους στη χώρα τους. Το τελευταίο κομμάτι του παζλ είναι ένα πολύ μεγάλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανθρωπιστικής επανεγκατάστασης που μπορεί να δώσει τέλος στο χάος, να επαναφέρει την τάξη, να σταματήσει τις επικίνδυνες ροές, και τελικά να αντικαταστήσει την απόγνωση με την ελπίδα και την παρανομία με τη νομιμότητα.