Υπέρ της «ευρωπαϊκής» αντί της «εθνικής» λύσης στο πρόβλημα της προσφυγικής κρίσης, με τον επιμερισμό των προσφύγων και μεταναστών σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, τάσσεται με συνέντευξή του στην «Κ» ο πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος (ΟΚΕ) Γιώργος Βερνίκος. Χαρακτηρίζει ως «αναγκαία» τη συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας και αποδίδει τη δυσκολία εφαρμογής της στη σωρεία παραβάσεων από την πλευρά της γειτονικής χώρας.
Στην ερώτηση γιατί Ευρώπη και Ελλάδα βρέθηκαν απροετοίμαστες απέναντι στην πρόκληση διαχείρισης των προσφυγικών ροών ο κ. Βερνίκος αποδίδει το γεγονός στις θεσμικές αδυναμίες της Ε.Ε. αλλά και την ανεπαρκή λειτουργία της Πολιτείας αντίστοιχα. Οσο για το πόσους πρόσφυγες αντέχει τελικά η Ευρώπη, αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που μεταξύ άλλων καλείται να απαντήσει το διεθνές συνέδριο που πραγματοποιείται σήμερα από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα στο κτίριο της Παλιάς Βουλής.
– Δεδομένων των εκρηκτικών διαστάσεων που έχει λάβει τους τελευταίους μήνες η προσφυγική κρίση, αποδεικνύεται ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη γενικότερα ήταν απροετοίμαστες απέναντι στο πρόβλημα. Γιατί συνέβη αυτό;
Οι προσφυγικές ροές σε ευρωπαϊκό έδαφος τα τελευταία χρόνια είναι απόρροια ένοπλων συγκρούσεων, πολιτικών μετασχηματισμών και κοινωνικών αναταραχών, που δυστυχώς δεν προβλέπεται ότι θα τερματιστούν σύντομα. Η Ευρώπη, αντιμέτωπη με θεσμικές αδυναμίες, εμφανίζεται απροετοίμαστη, χωρίς επαρκείς κοινωνικές υποδομές, υπηρεσίες και προγράμματα απασχόλησης και επομένως χωρίς δυνατότητες κοινωνικής ενσωμάτωσης τόσο μεγάλου αριθμού μεταναστών και προσφύγων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνική της συνοχή και την πολιτισμική της ταυτότητα. Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στο ότι η Ευρώπη αποτελεί ένα σύνολο κρατών, που ακολουθεί μία δύσκολη διαδικασία πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης και που πολλά θέματα αντιμετωπίζονται ανάλογα με την εξέλιξή τους. Όσον αφορά την Ελλάδα, ο βαθμός προετοιμασίας απέναντι σε κάθε πρόβλημα εξαρτάται πάντα από το βαθμό αποτελεσματικότητας που λειτουργεί η Πολιτεία. Είναι επίσης σαφές ότι οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές ψάχνουν πάντα να βρουν τον προσφορότερο δρόμο. Θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του ότι ιδιαίτερα για τους Σύρους η χώρα μας είναι πιο κοντά και πιο πρόσφορη, ενώ για τους Αφρικανούς είναι οι ακτές της Ιταλίας και της Ισπανίας.
– Ποια είναι η πρόταση της ΟΚΕ για την αντιμετώπιση των μεγάλων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών;
Η ΟΚΕ, σύμφωνα με το συνταγματικό της καθήκον, έχει ξεκινήσει σχετικές διαδικασίες προκειμένου να παραθέσουμε τις προτάσεις μας και τη «γνώμη» μας. Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το Διεθνές Συνέδριο που διοργανώνουμε, το οποίο θα συμβάλει σημαντικά.
– Πώς αξιολογείτε τη συμφωνία ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Τουρκία; Θεωρείτε ότι είναι εφαρμόσιμη και ότι θα λύσει το πρόβλημα; Αν όχι, τότε ποιος είναι κατά την άποψη σας ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος εδώ που έχουμε φτάσει;
Είναι απαραίτητο να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Τουρκία προκειμένου να ελεγχθούν οι ροές. Φυσικά η χώρα μας έχει ανοιχτά θέματα με την Τουρκία και υπάρχουν σωρεία παραβιάσεων εκ μέρους της, που δημιουργούν δυσκολίες στην εφαρμογή της συμφωνίας. Όλοι μας παρακολουθούμε την προσπάθεια που γίνεται, προκειμένου η συμφωνία να είναι εφαρμόσιμη. Σε κάθε περίπτωση, από την πλευρά μας πρέπει να είμαστε όσο γίνεται πιο οργανωμένοι και αποτελεσματικοί στη διαχείριση των θεμάτων.
– Πόσους πρόσφυγες και μετανάστες αντέχει τελικά η Ευρώπη;
Η πρώτη απάντηση είναι ότι αντέχει πολλούς, αλλά υπάρχουν φόβοι για την κοινωνική συνοχή, την πολιτισμική της ταυτότητα και τη σύνδεση με τρομοκρατικές ενέργειες. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει ανάγκη για ευρωπαϊκή λύση που θα επιμερίζει το πρόβλημα σ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ενώ παράλληλα θα τηρούνται οι δεσμεύσεις για την ταχεία εφαρμογή του προγράμματος μετεγκατάστασης των προσφύγων. Επίσης η αναιμική ανάπτυξη και οι υψηλοί ρυθμοί ανεργίας στις χώρες της νοτίου Ευρώπης δυσκολεύουν την οικονομική και κοινωνική ενσωμάτωση των προσφύγων-μεταναστών.
– Πριν από λίγες ημέρες δόθηκαν στη δημοσιότητα από την Κομισιόν κάποια στοιχεία που αποδεικνύουν την αποτυχία της Ε.Ε. στο θέμα της μετεγκατάστασης, καθώς μόλις 1.145 έναντι των 6.000 που ήταν ο στόχος μετεγκαταστάθηκαν από Ελλάδα και Ιταλία σε άλλες χώρες. Ποιος ευθύνεται για αυτό; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να επιμεριστεί το βάρος μεταξύ των 28 κρατών-μελών και αντ’ αυτού βλέπουμε φράχτες να υψώνονται σε σύνορα;
Δεν θεωρώ ότι υπάρχει αποτυχία. Θεωρώ ότι υπάρχει δυσκολία αντιμετώπισης ενός προβλήματος και πιστεύω ότι ανάλογα με την εξέλιξη, τα πράγματα θα βελτιώνονται. Όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα έχει μεγάλη σημασία πόσο έντιμοι και υπεύθυνοι πολίτες είμαστε. Πάρτε παράδειγμα τι συμβαίνει στη χώρα μας. Υπάρχουν 60.000 «εγκλωβισμένοι». Ο αριθμός δεν είναι μεγάλος, αν αναλογιστούμε ότι υπάρχουν ήδη πάνω από ένα εκατ. εγκαταστημένοι μετανάστες στην Ελλάδα. Θα μπορούσαν πολύ εύκολα να επιμεριστούν σε διάφορες περιοχές στη χώρα μας, αλλά αυτό απαιτεί καταρχήν συνεννόηση μεταξύ μας. Απαιτεί ότι μπορούμε να συνεννοηθούμε σε σειρά πραγμάτων που έχουν σχέση με την καθαριότητα, τη χωροταξία, το παραγωγικό μας μοντέλο. Αν δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε γι’ αυτά, πως μπορούμε να συνεννοηθούμε για το προσφυγικό; Εν πάση περιπτώσει, είναι συνηθισμένο οι κοινωνίες ν’ αντιδρούν με βάση το πώς εξελίσσονται τα προβλήματα και γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία να είμαστε συνειδητοί και καλά πληροφορημένοι πολίτες.
– Τα θεμέλια της Ε.Ε. κλονίστηκαν από την χρηματοπιστωτική κρίση, ακολούθησε το προσφυγικό, το οποίο ανέδειξε τις διαφορές μεταξύ των χωρών, εθνικιστικά κόμματα ολοένα κερδίζουν έδαφος, ενώ ο φόβος του Brexit πλανάται πάνω από την Ευρώπη. Τελικά που πηγαίνει η Ευρώπη;
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια πάνω στο αίμα δύο παγκοσμίων πολέμων να υπάρξει αυτό που ονομάζουμε ενοποίηση της Ευρώπης, δηλαδή λαοί με διαφορετική ιστορία, διαφορετική κουλτούρα, διαφορετικά παραγωγικά μοντέλα, να βρεθούν μαζί για ν’ αντιμετωπίζουν τα προβλήματα σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Κανένα από τα μεγάλα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα δεν μπορεί κάποιος μόνος του να τα αντιμετωπίσει. Η Ευρώπη πρέπει να κοιτάζει μπροστά, προχωρώντας στην ενοποίηση και αντιμετωπίζοντας τις ατέλειες. Η ιστορία προχωράει δύο βήματα μπροστά και ένα βήμα πίσω, αλλά παρόλα αυτά, πιστεύω ότι τελικά θα πάμε μπροστά.
– Ο τουρισμός είναι το ισχυρό χαρτί της ελληνικής οικονομίας. Διακυβεύεται πλέον αυτό δεδομένου του αριθμού των προσφύγων, όπως για παράδειγμα στον Πειραιά, από όπου περνούν καθημερινά εκατοντάδες τουρίστες; Πώς βλέπετε εσείς ο ίδιος την εικόνα στο λιμάνι;
Είναι σωστό ότι ο τουρισμός είναι το ισχυρό χαρτί της ελληνικής οικονομίας. Θα ήθελα ο τουρισμός να αναπτύσσεται χωρίς προβλήματα, αλλά αυτό στη ζωή είναι δύσκολο. Σήμερα ο τουρισμός αντιμετωπίζει σειρά από αβεβαιότητες: πολιτικές, οικονομικές, φορολογικών επιβαρύνσεων, προσφύγων. Παρόλα αυτά ελπίζω ότι τελικά θα έχουμε θετικό πρόσημο, κυρίως επειδή σε άλλα κράτη οι αβεβαιότητες είναι ακόμα μεγαλύτερες. Φυσικά, όσο καλύτερα διαχειριζόμαστε τα επιμέρους προβλήματα, όπως παρουσιάζονται, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχουμε.
– Πώς φαντάζεστε το μέλλον αν υποθέσουμε ότι χιλιάδες πρόσφυγες θα παραμείνουν για πολλά χρόνια ακόμη; Μπορεί η Ελλάδα να συντηρήσει μια τέτοια κατάσταση, έως πότε και με τι κόστος για τις τοπικές κοινωνίες;
Όπως ανέφερα και προηγούμενα, τα νούμερα των προσφύγων δεν είναι μεγάλα. Το πρόβλημα είναι ότι εμείς σαν κοινωνία έχουμε δυσκολία να διαχειριστούμε οποιοδήποτε θέμα, παράδειγμα το πώς λειτουργούν τα νοσοκομεία, η ανεργία, η οικονομία μας, οπότε το προσφυγικό προστίθεται σαν ένα επιπλέον πρόβλημα. Σας απαντάω λοιπόν ότι θα το αντιμετωπίσουμε, είτε έτσι, είτε αλλιώς. Μια πραγματικότητα, αργά ή γρήγορα, αντιμετωπίζεται. Μακάρι το προσφυγικό να μας βοηθάει να συνειδητοποιηθούμε περισσότερο και εννοώ ότι χωρίς προσπάθεια, κανένα πρόβλημα δεν λύνεται. Προσωπικά θα πρόσθετα ότι είναι σημαντικό να υπάρχει ένα αποτελεσματικό κράτος, να τηρούνται οι νόμοι της χώρας υποδοχής, αλλά πάντα παράλληλα με αγάπη για το συνάνθρωπο.
– Είχατε μιλήσει σε κάποια συνέντευξή σας για ευκαιρίες από την ένταξη κάποιου ποσοστού προσφύγων στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Πώς ακριβώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; Ισχύει το ίδιο και στην περίπτωση της Ελλάδας;
Ιστορικά, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αποτελούν ένα ισχυρό και θετικό «μπόλι» για κάθε οικονομία. Είναι άνθρωποι με ιδιαίτερο δυναμισμό και σφρίγος, που αν μπορεί μια χώρα υποδοχής να τους αξιοποιήσει θετικά, είναι άλλη συζήτηση. Το Συνέδριό μας δίνει μεγάλη σημασία στην ενσωμάτωση των προσφύγων στην αγορά εργασίας.
– Πολλοί κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι με δηλώσεις που έκαναν στελέχη του κόμματος «άνοιξε την πόρτα» στους πρόσφυγες και μετανάστες, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε αυτή την «έκρηξη» ροών. Τη συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Ο καθένας πρέπει να κοιτάει τη δουλειά του. Εμείς δεν είμαστε ούτε χώρος αντιπολίτευσης, ούτε συμπολίτευσης. Ο κάθε πολίτης πρέπει να έχει τις απόψεις του και πολύ περισσότερο τα πολιτικά κόμματα. Ο οργανωμένος κοινωνικός διάλογος στην ΟΚΕ έχει σαν στόχο, με προτάσεις και γνωμοδοτήσεις, να μεγιστοποιεί το κοινωνικό όφελος ή να ελαχιστοποιεί τις πιθανές παρενέργειες από την άσκηση των επιμέρους αποφάσεων της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας.
– Πρόσφατα η Κομισιόν έδωσε στην Ελλάδα νέα διορία δύο εβδομάδων για να βελτιώσει την προστασία των εξωτερικών της συνόρων, ενώ εδώ και μήνες δέχεται «πυρά» για ανεπάρκεια στο θέμα αυτό. Τελικά είναι το μόνο πρόβλημα η γεωγραφική μας θέση ή είναι και ζήτημα χειρισμών; Θεωρείτε ότι χώρες όπως η Γερμανία ή η Αυστρία ευρισκόμενες σε μια αντίστοιχη θέση στον χάρτη θα τα είχαν καταφέρει καλύτερα;
Φαντάζομαι ότι η προσπάθεια να βελτιωθεί η προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. είναι διαρκής και δεν περιορίζεται απλά σε εβδομάδες. Δεν πρέπει να συγχέουμε τα εσωτερικά σύνορα της Ευρώπης με τα εξωτερικά σύνορα, ιδιαίτερα σε μία περιοχή όπως είναι η δική μας, με τα έντονα προβλήματα που υπάρχουν με την Τουρκία.